از زمان افتتاح «مرکز ملی اختلالات بازی‌های ویدئویی» بریتانیا در سال ۲۰۱۹ صدها نوجوان – بعضی به خواست خود و بعضی به اصرار والدینشان – پای در این مرکز گذاشته‌اند. اما در ماه‌های اخیر موج تازه‌ای از مراجعان درِ این کلینیک دولتی را کوبیده‌اند؛ بیمارانی که دیگر نوجوان نیستند.

کارشناسان این مرکز که در درمان اعتیاد به بازی تخصص دارند، تاکنون ۶۷ نفر بالای ۴۰ سال را پذیرش کرده‌اند. مسن‌ترین آنها زنی ۷۲ ساله بود که دلبستگی افراطی‌اش به بازی‌های موبایلی به نوعی وابستگی تبدیل شده بود.

بر اساس آنچه مجله اکونومیست نوشته است، در بسیاری از کشورها نوعی هراس اخلاقی نسبت به تاثیر فناوری دیجیتال بر زندگی جوانان شکل گرفته است. «جاناتان‌ هایت»، روان‌شناس اجتماعی و نویسنده، از «نسلی مضطرب» سخن می‌گوید؛ نسلی که به باور او دوران کودکی‌اش را تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی ربوده‌اند. مدارس بیش از پیش از دانش‌آموزان می‌خواهند که تلفن‌هایشان را در کمد بگذارند یا در خانه بگذارند. گروه‌هایی که والدین اداره‌شان می‌کنند، مانند «کودکی بدون تلفن هوشمند» پرهیز کامل از این ابزارها را تبلیغ می‌کنند. دولت استرالیا نیز اعلام کرده که از دسامبر استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای افراد زیر ۱۶ سال ممنوع خواهد کرد.

اما در کنار این دغدغه عمومی درباره نسل جوان، انفجار کمتر دیده‌شده‌ای از زمان حضور در صفحه‌نمایش‌ها در میان نسلی دیگر در جریان است. اکنون که نسل شصت‌ساله‌ها که از پیش با فناوری دیجیتال آشنا هستند وارد دوران بازنشستگی می‌شوند زمان صرف‌شده در تلفن‌های هوشمند و دستگاه‌های دیجیتال در میان سالمندان به‌سرعت در حال افزایش است.

سالمندان از دیرباز از وفادارترین بینندگان تلویزیون بوده‌اند. ترکیب عواملی مانند فراغت، محدودیت حرکتی و انزوا زمینه‌ای فراهم می‌کند برای ساعت‌ها نشستن پای صفحه تلویزیون. بر اساس گزارش نهاد ناظر رسانه‌ای بریتانیا (آفکام)، در سال گذشته افراد بالای ۷۵ سال در این کشور به‌طور میانگین روزانه بیش از پنج ساعت و نیم تلویزیون تماشا کرده‌اند، یعنی حدود پنج ساعت بیشتر از گروه سنی ۱۶ تا ۲۴ سال.

سالمندان به‌طور سنتی در زمینه فناوری دیجیتال عقب‌تر از دیگر گروه‌های سنی بوده‌اند. حدود یک دهه پیش تنها یک‌پنجم آمریکایی‌های بالای ۶۵ سال صاحب تلفن هوشمند بودند. اما این روند به‌سرعت در حال تغییر است. بازنشستگان تازه‌وارد که اغلب از دوران میانسالی با اینترنت سروکار داشته‌اند اکنون به یکی از مشتاق‌ترین کاربران ابزارهای دیجیتال تبدیل شده‌اند. بر اساس نظرسنجی موسسه پژوهشی GWI در هفت کشور، افراد بالای ۶۵ سال امروز بیش از جوانان زیر ۲۵ سال مالک تبلت، تلویزیون هوشمند، کتاب‌خوان دیجیتال و رایانه‌های رومیزی یا لپ‌تاپ هستند.

شرکت‌های فناوری اکنون سالمندان را به‌عنوان بازاری در حال رشد شناسایی کرده‌اند. اپل هدفون‌هایی می‌سازد که در عین حال نقش سمعک را ایفا می‌کنند و ساعت‌هایی عرضه کرده که می‌توانند نوار قلب بگیرند یا در صورت زمین خوردن کاربر به اورژانس اطلاع دهند.

به نظر می‌رسد نسل بعدی بازنشستگان علاقه‌مندتر از پیش به ابزارهای دیجیتال باشد؛ تقریبا یک‌پنجم از افراد ۵۵ تا ۶۴ ساله کنسول بازی دارند. دوران بازنشستگی حالا بیش از آنکه با زمین گلف تعریف شود، با بازی «سرقت بزرگ اتومبیل» (Grand Theft Auto) معنا پیدا می‌کند.

البته دنیای اقتصاد نیز پیش از این در گزارشی با عنوان «شبکه‌های اجتماعی اولین سرگرمی‌ساز ایرانی‌ها» به استفاده روزافزون میانسالان و سالمندان از فضای مجازی اشاره کرده بود. در این گزارش سبحان یحیایی، استاد حوزه ارتباطات عنوان کرده بود که در فضای شبکه‌های اجتماعی یک کلیشه رایج وجود دارد که می‌گوید «نسل زد» بیشترین مصرف را دارد، اما بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که این تصور کاملا دقیق نیست. میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در میان نسل‌های میانی – افرادی که در دهه سوم، چهارم و حتی پنجم زندگی خود هستند – نیز قابل‌توجه است.

حالا طبق گزارش نهاد ناظر رسانه‌ای بریتانیا (آفکام) در سال گذشته افراد بالای ۶۵ سال به‌طور میانگین بیش از سه ساعت در روز را با تلفن‌های هوشمند، رایانه و تبلت در اینترنت سپری کرده‌اند؛ رقمی که نصف میانگین گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال است. با این حال اگر مجموع زمان تماشای تلویزیون و استفاده از ابزارهای هوشمند را در نظر بگیریم افراد بازنشسته در مجموع بیش از جوانان وقت خود را پای صفحه‌ها می‌گذرانند.