یک کارشناس فناوری اطلاعات گفت: تا زمانی که ضمانت اجرای شروط توافق با تلگرام مشخص نباشد، هرگونه رفع فیلتر، اقدامی انحرافی و پرهزینه برای کشور خواهد بود.

محمد مهدی حبیبی کارشناس فناوری اطلاعات در گفتگو با مهر در خصوص موضوع شروط تیم مذاکره کننده ایران با تلگرام برای رفع فیلتر گفت: اصل مسئله در این مذاکرات، شروط مطرح‌شده نیست، بلکه ضمانت اجرای این شروط اهمیت دارد. تا زمانی که سازوکار تحقق این تعهدات شفاف نباشد، مذاکره بر سر شرط‌ها موضوعی انحرافی است. ما باید بدانیم اگر طرف مقابل شروط را نقض کرد، چه ابزاری برای احقاق حق خود داریم.

وی افزود: فرض کنید تلگرام در ابتدا به تمام شروط ایران پایبند باشد، اما شش ماه بعد، پس از جذب دوباره کاربران ایرانی و تبدیل‌شدن به سکوی غالب، همانند سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ از تعهدات خود عدول کند. در چنین شرایطی، بدون ضمانت اجرایی، کشور هیچ ابزار مؤثری برای مقابله نخواهد داشت.

مذاکره با تلگرام پشت درهای بسته نباشد

حبیبی با بیان اینکه دولت باید در این روند از شفافیت کامل برخوردار باشد، گفت: نباید مذاکرات پشت درهای بسته انجام شود. لازم است شرایط، توافق‌ها و ضمانت‌های اجرایی به‌صورت عمومی و کارشناسی‌شده اعلام شود تا جامعه بداند در برابر چه چیزی امتیاز داده یا گرفته‌ایم.

ضرورت ضمانت اجرای شروط توسط تلگرام؛ دستمان در حکمرانی نباید خالی باشد

وی ادامه داد: تا زمانی که ضمانت اجرای شروط توافق با تلگرام مشخص نباشد، هرگونه رفع فیلتر، اقدامی انحرافی و پرهزینه برای کشور خواهد بود. او معتقد است که نباید از سر ذوق‌زدگی یا فشار سیاسی وارد توافقاتی شد که در نهایت، دست ایران را در عرصه حکمرانی فضای مجازی خالی می‌گذارد.

حبیبی با اشاره به وعده رئیس‌جمهور در خصوص «مدیریت هوشمند فضای مجازی» گفت: آقای رئیس‌جمهور از ابتدا وعده رهاسازی فضا را ندادند، بلکه تأکید کردند که باید سازوکاری طراحی شود که هم دسترسی مردم تسهیل شود و هم مدیریت مؤثر بر این فضا وجود داشته باشد. وقتی تلگرام در سال ۹۷ در بروز حوادث امنیتی نقش داشت و کانال‌های تروریستی ظرف ۲۴ ساعت مسدود و مجدداً بازگشایی شدند، هیچ مرجع پاسخگویی وجود نداشت. این تجربه تلخ نباید تکرار شود.

وی افزود: برای همین، ما نیاز به تعریف مشترک از مفاهیم کلیدی مثل تروریسم، فساد اخلاقی و امنیت ملی داریم تا سکوی خارجی مطابق قوانین و ارزش‌های ما رفتار کند. امروز در تلگرام، هر نوع محتوای غیراخلاقی به‌سادگی در دسترس همگان است و این با ارزش‌های فرهنگی، امنیتی و اجتماعی کشور سازگار نیست.

تأثیر تلگرام بر بازار ارز

این کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به تأثیر این پلتفرم بر اقتصاد کشور گفت: در سال ۹۷ و حتی در ماه‌های اخیر، برخی از مقامات پولی کشور اذعان کردند که فعالیت کانال‌های تلگرامی در بازار ارز، باعث بی‌ثباتی اقتصادی شده است. بنابراین، مسئله تلگرام صرفاً رسانه‌ای نیست، بلکه به امنیت، اقتصاد و حتی حکمرانی کشور مربوط می‌شود. ما وارد عصر جدیدی از حکمرانی دیجیتال شده‌ایم؛ دورانی که مدیریت الگوریتم‌ها، تعیین‌کننده جریان افکار عمومی است. کسی که بر این الگوریتم‌ها تسلط دارد، در واقع پادشاه فضای مجازی است و اثر تصمیمات او مستقیماً در زندگی واقعی مردم دیده می‌شود

حبیبی در پاسخ به این سوال که در صورت رد شروط از سوی تلگرام، آیا رفع فیلتر به ضرر کشور خواهد بود، گفت: قطعاً همین‌طور است. قبل از هر چیز، مسئولان نباید با اظهارنظرهای هیجانی مثل وعده‌های زودهنگام رفع فیلتر، طرف مقابل را در موضع برتر قرار دهند. چنین رفتاری باعث می‌شود تلگرام احساس کند ایران به رفع فیلتر محتاج است و در نتیجه، امتیاز گیری در مذاکره برای ما دشوارتر می‌شود. لازم است به این موضوع اشاره شود که ایران به هیچ‌وجه در زمینه دسترسی به محتوا وابسته به تلگرام نیست. با استفاده از ایده‌هایی مانند بازتاب محتوای تلگرام بر روی سکوهای داخلی یا توسعه طرح‌هایی مشابه که پیش‌تر اجرا شد، می‌توان نیاز کاربران را پاسخ داد.

وی تصریح کرد: آمارها نشان می‌دهد ۹۰ درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی تنها مصرف‌کننده محتوا هستند و تنها یک درصد تولیدکننده اصلی محسوب می‌شوند.اگر همین درصد را شناسایی و محتوای تولیدی آن‌ها را به‌صورت قانونی در پلتفرم‌های داخلی بازتاب دهیم، هم نیاز کاربران تأمین می‌شود و هم حکمرانی ملی حفظ خواهد شد.

ضمانت اجرایی مان مثل فرانسه باشد

حبیبی با اشاره به تجربه سایر کشورها در مذاکره با تلگرام گفت: در فرانسه، زمانی که مدیرعامل تلگرام به این کشور سفر کرده بود، او را بازداشت و ملزم به تعهد رسمی کردند. پس از آن، تلگرام موظف شد مطابق قوانین داخلی فرانسه فعالیت کند. ما هم اگر به چنین ضمانت اجرایی برسیم، همکاری منطقی و متقابل ممکن است.

وی در خصوص رفع فیلتر دیگر شبکه‌های اجتماعی و مذاکره با آنها گفت: قاعده کلی این است که هر پلتفرمی که به قوانین جمهوری اسلامی و منافع ملی ملت ایران احترام بگذارد، حضورش مفید است. اما اگر قانون‌گریز باشد، به ضرر کشور تمام خواهد شد. هیچ شرکت خارجی حق ندارد برای سیاست، اقتصاد و ارتباطات ما قانون‌گذاری کند. احترام به حاکمیت ملی شرط اصلی فعالیت در ایران است.

حبیبی در در واکنش به اظهارات وزیر ارتباطات مبنی بر زیان‌بار بودن فیلترینگ، گفت: باید مشخص شود این ضرر از چه جنبه‌ای مطرح می‌شود. اگر بحث آلودگی شبکه توسط فیلترشکن‌هاست، چرا قانونی برای مقابله با مافیای فروش آن‌ها تصویب نمی‌شود؟ اگر مسئله توسعه اقتصاد دیجیتال است، دولت می‌تواند از طریق سرویس‌های تحریم‌شکن برای توسعه‌دهندگان ایرانی دسترسی‌های لازم را فراهم کند.

تجربه چین در برخورد با پلتفرمها

وی ادامه داد: اگر کسب‌وکارها به واتس اپ و اینستاگرام وابسته‌اند، باید کیفیت سکوهای داخلی را بالا ببریم تا کاربران به‌صورت طبیعی جذب آن شوند. تجربه کشور چین نشان داده که توسعه شبکه‌های بومی نه‌تنها موجب انزوا نمی‌شود، بلکه قدرت کشور را در مذاکرات بین‌المللی افزایش می‌دهد. چین پس از راه‌اندازی موتور جست‌وجوی بومی خود، توانست گوگل را به پذیرش شرایطش وادار کند.

این کارشناس فناوری اطلاعات در پایان گفت: رفع فیلتر بدون ضمانت اجرا یعنی بازگشت به عقب و تجربه نشان داده است که بی‌توجهی به حکمرانی دیجیتال، در نهایت منجر به تهدید امنیت، اقتصاد و فرهنگ ملی می‌شود. آنچه کشور نیاز دارد، نه رفع فیلتر هیجانی، بلکه مدیریت هوشمند و قانون‌مند فضای مجازی است.

در روزهای اخیر خبر آغاز مذاکرات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با تلگرام مطابق مصوبه شورای عالی فضای مجازی منتشر شد و اخبار رسیده حاکی از آن بود که شروطی توسط تیم مذاکره کننده، به تلگرام اعلام شده که امضای تفاهمنامه، منوط به پذیرش شروط است.

براساس این خبر، محدودسازی مطالب تحریک آمیز قومیتی، حذف محتوا با شکایت شهروندان، همکاری تلگرام با دستگاه قضائی ایران، مسدودسازی ترویج کنندگان محتواهای تروریستی و خلاف امنیت ملی ایران، تعهد به ایران برای عدم ارائه اطلاعات کاربران ایرانی به سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه از جمله شروط اعلام شده به تلگرام است.