وزارت ارتباطات: «نه مصوبه‌ای وجود دارد، نه اینترنت طبقاتی در کار است»
گزارشها از دسترسی آزاد به یوتیوب در دانشگاه‌ها حکایت دارد؛ رگولاتوری اما هرگونه مصوبه یا طرحی برای اینترنت طبقاتی را قویا تکذیب می‌کند.
در پی انتشار خبرهایی مبنی بر دسترسی بدون فیلتر به پلتفرم یوتیوب در برخی دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه تهران، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) هرگونه مصوبه، دستور یا همکاری رسمی در این زمینه را رد کرد.
جواد موحد، سرپرست دفتر ریاست رگولاتوری، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرد:«تا این لحظه هیچ مصوبه یا ابلاغیه‌ای برای ارائه اینترنت خاص به بخشی از جامعه، سازمان‌ها یا مراکز آموزشی از سوی وزارت ارتباطات یا رگولاتوری وجود ندارد. چنین تصمیمی نه در دستور کار بوده و نه اجرایی شده است.»
او تأکید کرد وزارت ارتباطات هیچ‌گونه همکاری رسمی یا هماهنگی با دانشگاه‌ها برای رفع فیلتر پلتفرم‌های خاص نداشته و اگر دسترسی بدون فیلتر در برخی مراکز آموزشی دیده شده، لازم است منبع تأمین اینترنت آن مراکز به‌صورت فنی بررسی شود: «اگر در برخی دانشگاه‌ها دسترسی به برخی سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی بدون فیلتر امکان‌پذیر شده، باید مشخص شود آن مجموعه از چه مسیر یا منبعی برای اتصال استفاده می‌کند.»
طرح «اینترنت طبقاتی»؛ از ایده تا سکوت اجرایی
به گفته موحد، بحث موسوم به «اینترنت طبقاتی» سال گذشته تنها در حد طرح پیشنهادی و بررسی کارشناسی در میان برخی نهادها مطرح بوده اما هرگز به تصویب نرسیده است. او گفت: «در حال حاضر هیچ ابلاغیه رسمی مبنی بر ایجاد اینترنت تفکیک‌شده یا طبقاتی وجود ندارد. اگر گزارشی از دسترسی خاص در جایی منتشر شود، باید منبع فنی و مسیر اتصال آن مرکز بررسی شود.»
این توضیح در حالی داده میشود که موضوع اینترنت طبقاتی از سالیان گذشته تا امروز یکی از مباحث بحث‌برانگیز فضای مجازی کشور بوده است و در دولت پزشکیان نیز درباره ان صحبت شده بود. چندی پیش پس از آنکه برخی مقامات از جمله وزارت علوم «ارائه اینترنت با دسترسی متفاوت برای گروه‌های دانشجویی» سخن گفتند، وزارت ارتباطات این موضوع را رد کرد و اعلام نمود هیچ طرحی برای «تقسیم‌بندی مردم در دسترسی به اینترنت» در دستور کار ندارد.
با این حال، گزارش اخیر از دانشگاه تهران دوباره بحث‌ها درباره اجرای غیررسمی یا آزمایشی چنین دسترسی‌هایی را زنده کرده است.
یوتیوب آزاد در شبکه برخی دانشگاه‌ها؛ منبع دسترسی هنوز نامشخص
در گزارش روابط عمومی شورای صنفی خوابگاه‌های دانشگاه تهران و شهید بهشتی که شب گذشته منتشر شد، آمده بود: «از چند روز گذشته، استفاده از پلتفرم یوتیوب از طریق شبکه اینترنت داخلی دانشگاه، به‌ویژه در خوابگاه‌ها، آزاد و بدون فیلتر است.»
با وجود این، وزارت ارتباطات و رگولاتوری می‌گویند تاکنون هیچ مصوبه یا ابلاغیه‌ای از سوی مراجع ذی‌صلاح برای رفع فیلتر پلتفرم‌ها صادر نشده و اگر تغییری رخ داده باشد، خارج از فرآیند رسمی بوده است.
اگرچه رگولاتوری اجرای هرگونه پروژه اینترنت طبقاتی را رد می‌کند، اما گزارش‌های میدانی از باز شدن یوتیوب در برخی دانشگاه‌ها این پرسش را پررنگ‌تر کرده که این دسترسی چگونه و با چه تصمیمی برقرار شده است.
ابهام در منبع فنی تأمین اینترنت دانشگاه‌ها، نبود مصوبه رسمی و عدم موضع‌گیری صریح از سوی سایر نهادهای مرتبط (از جمله وزارت علوم یا کمیته تعیین مصادیق مجرمانه) باعث شده کارشناسان این اتفاق را نشانه‌ای از اجرای غیرعلنی سیاست تفکیک دسترسی بدانند—هرچند در سطح محدود و کنترل‌شده.
از نظر فنی چند سناریو می‌تواند دسترسی یوتیوب در شبکه یک دانشگاه را حتی بدون اعلام مصوبه توضیح دهد: محتمل‌ترین حالت این است که دانشگاه از مسیر بالادستی یا شبکه سازمانی/پژوهشی سرویس بگیرد که برای رِنج IP آن «استثنای دسترسی» یا همان (whitelist) اعمال شده باشد و عملاً سیاست فیلتر متفاوتی داشته باشد؛ سناریوی دیگر استفاده از تونل/ VPN سازمانیِ سایت‌به‌سایت در دروازه شبکه و روت‌کردن گزینشی ترافیک یوتیوب از همان کانال رمزنگاری‌شده است؛ یا یک پراکسی متمرکز داخلی که خروجی بین‌المللی متفاوتی دارد و بخشی از مقصدها را از آن مسیر عبور می‌دهد: اتفاقی که در حال حاضر در برخی شرکت‌ها و سازمان‌ها نیز رخ می‌دهد.