اتکای فزاینده سرویس‌های دیجیتال جهانی به چند شرکت بزرگ زیرساخت اینترنت، موجی از اختلالات گسترده ایجاد کرده و از فشارهای سیاسی گرفته تا موجی از میم‌های کامپیوتری را به‌دنبال داشته است.

کارشناسان می‌گویند اگر احساس کرده‌اید اختلالات اینترنت در ماه‌های اخیر شدیدتر و گسترده‌تر شده‌اند، اشتباه نمی‌کنید؛ خدمات اینترنت در هفته‌های گذشته با قطعی‌هایی روبه‌رو شده که دامنه آن به میلیون‌ها کاربر رسیده است. سقوط سرویس‌های شرکت کلودفلر در روز سه‌شنبه که موجب اختلال چندساعته در پلتفرم‌هایی مانند X، اوپن‌اِی‌آی و دیسکورد شد سومین قطعی گسترده اینترنت طی حدود یک ماه گذشته بود.

شرکت‌ها هر یک، دیگری را مقصر می‌دانند اما ، دو نکته واضح است: محبوب‌ترین سرویس‌های مصرفی بیش از هر زمان دیگر به مجموعه‌ای محدود از غول‌های زیرساخت ابری تکیه دارند، و کوچک‌ترین خطا یا آسیب‌پذیری نرم‌افزاری در یکی از این شرکت‌ها می‌تواند همچون دومینو، اختلالی سراسری ایجاد کند؛ اختلالی که برای بسیاری شبیه قطع شدن نیمه‌ی اینترنت به‌نظر می‌رسد.

«اری مِیِر»، مدیر ارشد فناوری پیشین اداره حمایت مالی مصرف‌کنندگان آمریکا در دولت بایدن، می‌گوید: «این مجموعه از قطعی‌ها به‌طرز منحصربه‌فردی فاجعه‌بار بوده است. شبیه همان کابوسی است که درباره Y۲K هشدار داده می‌شد؛ فقط با این تفاوت که حالا بیشتر از همیشه در حال رخ دادن است.»

این بحران آن‌قدر رایج شده که حالا در جامعه علوم کامپیوتر به سوژه ساخت میم‌های اینترنتی تبدیل شده است.

شرکت‌های بزرگ ابری که اغلب «هایپراسکیلر» نامیده می‌شوند، با مقیاس عظیم و هزینه‌های رقابتی خود بر بازار مسلط هستند. اما همین تمرکز، با ایجاد «نقاط شکست واحد»، همه‌چیز را آسیب‌پذیر می‌کند مِیِر می‌گوید: «وقتی یک خطای نرم‌افزاری در یک شرکت می‌تواند بخش بزرگی از زندگی روزمره را مختل کند، مشکل فقط فنی نیست؛ مشکل تمرکز قدرت است.»

با اینکه اختلالات اینترنت پدیده جدیدی نیستند، اما وقوع سه قطعی بزرگ از اواخر اکتبر تاکنون با رکوردی بی‌سابقه میلیون‌ها کاربر را تحت تأثیر قرار داده است.

سه خاموشی بزرگ اینترنت در یک ماه
این قطعی، دسترسی کاربران به سرویس‌هایی مانند Roblox و Fortnite تا دوربین‌های هوشمند Ring را مختل کرد. حتی گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه برخی کاربران قادر به کنترل تخت‌خواب‌های هوشمند خود نبودند. سناتور «الیزابت وارن» پس از این حادثه در X نوشت که این رخداد دلیلی دیگر برای تجزیه شرکت‌های بزرگ فناوری است: «اگر یک شرکت می‌تواند کل اینترنت را از کار بیندازد، یعنی بیش از حد بزرگ شده است.»

سقوط زیرساخت ابری مایکروسافت یک روز پیش از انتشار گزارش مالی این شرکت رخ داد و بسیاری از سرویس‌ها را در سراسر جهان از کار انداخت. این دو قطعی همچنین موجب دردسر جدی برای خطوط هوایی شد و مسافران شرکت‌های دلتا (کاربر AWS) و آلاسکا (کاربر Azure) نتوانستند به‌صورت آنلاین چک‌این کنند.

سی‌اِووی کلادفلر، «متیو پرینس»، این قطعی را بدترین حادثه از سال ۲۰۱۹ توصیف کرد و نوشت: «به‌خاطر اثرات گسترده این اختلال، از مشتریان و جامعه اینترنت عذرخواهی می‌کنیم. اینکه شبکه ما برای مدتی قادر به مسیریابی ترافیک نبود، برای تیم ما بسیار دردناک است.»

ابتدا تصور شد کلادفلر تحت حمله سایبری عظیمی قرار گرفته، اما بعد مشخص شد یک «باگ» در نرم‌افزار ضدربات این شرکت علت اصلی بحران بوده است. در مورد AWS و مایکروسافت نیز مشکل به تنظیمات اشتباه در سیستم نام دامنه (DNS) بازمی‌گشت؛ همانی که آدرس‌های سایت‌ها را به IP تبدیل می‌کند.

این حوادث یادآور بحران سال گذشته است؛ زمانی که ترکیب سیستم‌های ویندوزی و نرم‌افزار امنیتی CrowdStrike باعث شد هزاران رایانه دچار صفحه آبی مرگ شوند و شبکه‌های بیمارستانی، پلیسی و خطوط هوایی ساعت‌ها مختل شوند. باز هم یک «باگ کوچک» موجب زنجیره‌ای از اختلالات جهانی شد.

مدیر سیاست‌گذاری فناوری و هوش مصنوعی در «Vanderbilt Policy Accelerator» و مقام پیشین کاخ سفید، می‌گوید این سطح از تمرکز، یک خطر جدی ملی است: «این تمرکز قدرت، هم نشانه شکست بازار است و هم یک ریسک امنیت ملی، آن‌هم وقتی بخش بزرگی از جامعه به این لایه‌های زیرساختی وابسته است.»

«جیمز کرچمار»، مدیر ارشد فناوری ابر شرکت Akamai، می‌گوید کاهش احتمال وقوع چنین قطعی‌هایی ممکن است، اما منابع مهندسی محدود است: «نمی‌توان تعداد نامحدودی مهندس به موضوع اختصاص داد، اما این‌طور هم نیست که هیچ‌کاری نتوان انجام داد.»

«جی.بی. برَنچ»، کارشناس نظارت بر شرکت‌های بزرگ فناوری در سازمان Public Citizen نیز، خواستار نظارت جدی‌تر دولت بر صنعت خدمات ابری شد: «وقتی کل زیرساخت اقتصادی دیجیتال ما در دست چند شرکت است، هر قطعی اینترنت باید به‌صورت رسمی بررسی و نظارت شود. این موضوع به‌شدت نگران‌کننده است.»