ایران در جـدیدتـرین رتبه بندی میزان آمادگی شبکه ای در میان 138 کشور جهان در رتبه 101 قرارگرفت تا هرچند از قاطبه کشورهای در حال توسعه عقب تر است ولی دست کم در این رتبه بندی جدید قعرنشین جدول نباشد.

به گزارش عصرارتباط، این رتبه‌بندی سالانه که توسط موسسه آموزش کسب‌وکار اینسید (INSEAD) و پشتیبانی مجمع تجارت جهانی طی یک دهه اخیر با هدف مقایسه شاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات تهیه می‌شود در شماره اخیر خود در کنار چند کشور تازه‌وارد دیگر مانند لبنان، برای نخستین‌بار به معرفی و مقایسه شاخص‌های شبکه‌ای ایران پرداخته است که البته کشورمان در آن نتیجه‌ای نه چندان درخشان ولی دست کم امیدوار‌کننده به دست آورده است.

رتبه‌بندی میزان آمادگی شبکه‌ای (Networked Readiness) که در شماره اخیر گزارش فناوری اطلاعات جهان به چاپ رسیده است از آن‌رو مرجعی بسیاری مفید و معتبر تلقی می‌شود که موسسه فرانسوی اینسید در تهیه این گزارش بسیاری از مولفه‌های موثر بر فضای IT‌ کشورها را از میزان آمادگی تجاری گرفته تا نرخ تاثیرگذاری قوانین، مالیات و رگولاتوری در کنار سایر کشورها بررسی می‌کند و امتیاز‌های معقولی در این قیاس به آنها می‌دهد.

بالاتر از فقرا

در جدول اخیر رتبه‌بندی آمادگی شبکه‌ای کشورها که به مناسب دهمین سالگرد انتشار گزارش فناوری اطلاعات جهان تهیه شده است ایران با کسب امتیازی معادل 41/3 از رقم 7 (به عنوان امتیاز کامل) در میان 138 کشوری که مورد بررسی قرار گرفته‌اند رتبه‌ای معادل 101 کسب کرده است که در مجموع با قرار گرفتن کشورهایی مانند ارمنستان، الجزایر، نیجریه و بوسنی هرزگوین چندان هم رتبه غیر قابل قبولی نیست ولی کشورهایی مانند بنین، ماداگاسکار و مالی هم در نام‌های پایین ایران به چشم می‌خورند که همگی از جمله فقـیرتریـن کـشورهـای حال حاضر آفریقا، آسیا یا آمریکای جنوبی به شمار می‌روند.

اتفاقا رتبه‌بندی کامل و دقیق آمادگی شبکه‌ای کشورها در گزارش مفصل 435 صفحه‌ای خود این ابهامات را هم بی‌پاسخ نگذاشته است و در همان جدول دو ستون آماری دیگر نیز اضافه کرده که یکی به رتبه‌پیشین کشورها و دیگری به رتبه کشورها در گروه درآمدی خودشان (و نه در رتبه‌بندی کلی تعلق دارد) در ستون نخست ایران با توجه به آنکه برای نخستین بار است که در این رتبه‌بندی وارد شده است عددی ندارد ولی در ستون دوم ایران در گروه درآمدی بالاتر از متوسط قرارگرفته است که در همین گروه هم رتبه‌‌ بیست و نهم را کسب کرده که با این وصف فقط سه کشور با سطح درآمدی مشابه یعنی بوسنی‌هرزگوین، ونزوئلا،‌ الجزایر و لیبی پایین‌تر از ایران قرار دارند و اختلاف امتیازات آنها با ایران هم بیشتر از چند دهم نیست. گروه درآمدی هم بر اساس آخرین رده‌بندی بانک جهانی انجام شده است.

آینده برای شبکه

همچنان در این فهرست هم رتبه نخست آماده‌ترین شبکه از آن کشورهای اسکاندیناوی است که این بار قرعه به نام سوئد‌ی‌های مرفه افتاده است ولی دست کم همان گونه که انتظار می‌رفت علاوه بر کره‌جنوبی آسیایی‌ها در میان10 کشور پیشتاز به لحاظ فضای فناوری اطلاعات دو نماینده دیگر هم دارند که سنگاپور در این فهرست دوم و تایوان ششم است. سایر اسکاندیناویی‌ها حاضر در صدر جدول هم دانمارک، فنلاند و نروژ هستند و دو غول آمریکای شمالی یعنی ایالات متحده و کانادا با وجود اقتصادهای بزرگشان خودشان را در میان 10 کشور برتر شبکه‌ای حفظ کرده‌اند.

بخش مقدمه گزارش با اشاراتی که به تاثیر فناوری اطلاعات بر جنبه‌های مثبت ملت‌ها دارد بسیار خواندنی است. در این بخش بر فناوری‌های همراه مانند اینترنت پرسرعت روی گوشی تلفن‌همراه بسیار توجه شده و در نوشته‌ای قابل تامل آمده است: برای انبوهی از انسان‌های امروزی تلفن‌همراه تجسم فناوری است. ما امروز در جهانی زندگی می‌کنیم که تعداد انسان‌هایی که به فناوری ارتباطات و اطلاعات (و گوشی تلفن‌همراه به عنوان تجسم آن)‌ دسترسی دارند بیش از جمعیت کسانی است که به یک سرویس بهداشتی پاکیزه، انرژی الکتریسیته یا حتی آب شرب دسترسی دارند.

مطابق آنچه در این گزارش تاکید شده

 است مشخص است فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیری مستقیم بر ارتقای سطح رفاه و افزایش تولید ناخالص کشورها دارد به گونه‌ای که برای مثال به ازای هر 10 درصد افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه 1 درصد با ارزش به تولید ناخالص داخلی کشورها افزوده شده است ولی متاسفانه در کشور ما میزان کاربردهای تلفن همراه در غیاب نسل سوم خدمات مخابراتی در حد ارتباط صرف باقی مانده است.

سایه روشن‌های یک کارنامه

تفکیک امتیازات ایران در رتبه‌ای که کسب کرده است کالبدشکافی دقیق‌تری از مشکلات پیش روی کشور در زمینه توسعه فناوری اطلاعات می‌دهد. برای مثال ایران در زمینه آمادگی بازار خود امتیاز بسیار پایین 46/3 را از همان عدد 7 کسب کرده است که رتبه 122 را در جهان دارد ولی برخلاف انتظار در زمینه نظارت دولتی و شیوه رگولاتوری (تنظیم مقررات) با کسب رتبه 89 و امتیاز 70/3 رتبه‌ای نسبتا مقبول دارد ولی همچنان مهم‌ترین نقطه قوت ایران در بخش زیرساخت مخابراتی کشور است که رتبه 64 در میان سایر کشورها و امتیاز 44/3 را به خود اختصاص داده و با این وصف بیشترین کمک را به رتبه فعلی ایران از نظر آمادگی دیجیتالی کرده است. باید دید ایران تا چه حد در بهره‌گیری از زیرساخت فعلی موفق عمل خواهد کرد.

در بخش آمادگی‌های عمومی هم جزییات قابل توجهی در گزارش اینسید از رتبه‌بندی جهانی آمادگی دیجیتالی پنهان شده است. برای مثال شهروندان ایرانی با کسب رتبه 55 و امتیاز 07/5  بهترین رتبه را در در میان تمامی رتبه‌های کشور دارد ولی فضای تجاری و میزان آمادگی دولت ما در حال حاضر به ترتیب رتبه‌های 118 و 88 در جهان است که اثبات می‌کند دولتمردان و بازار در این زمینه به مراتب عقب‌تر از عموم مردم هستند.

به لحاظ سطح استفاده هم اساسا ایران چه به لحاظ کاربران، چه به لحاظ کاربرد تجاری و چه به لحاظ کاربرد دولتی در سطح پایینی قرار دارد که توضیح می‌دهد مهم‌ترین نقطه ضعف کشور کجاست؛ ‌رتبه‌های کاربران، تجار و دولتمردان ایرانی در این زمینه به ترتیب 110، 114 و 120 در جهان است و همچنان از عقب‌بودن دولت در این زمینه دارد و ضرایب نفوذ پایین اینترنت و فقدان خدمات ارزش افزوده روی تلفن‌همراه عامل این جریان بوده است.

عوامل اقتصادی و مالی موثر بر وضعیت فناوری اطلاعات در کشور هم در رتبه‌بندی‌های جزیی‌تر به تفصیل بررسی شده است که شاید ناامید کننده‌ترین آنها مربوط به فاکتورهایی همچون سرمایه اولیه، مالیات و درک مالی باشد. برای مثال در زمینه کسب سرمایه اولیه (Venture Capital) ایران با کسب تنها 77/1 امتیاز از 7 امتیاز در عمل در کنار کشورهایی همچون زیمباوه، مالی و مغولستان یکی از دشوارترین بازارهای جهان برای کسب سرمایه اولیه است. در زمینه مالیات بر تجارت‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات هم ایران وضعیت خوبی ندارد و به‌طور متوسط 44 درصد از سود شما از این راه توسط دولت بازپس گرفته می‌شود. اخیرا با ورود افرانت به فرابورس تنها 6 شرکت فاوای کشور در بازار سرمایه حضور فعال دارند که اکثریت آنها منشا دولتی دارند همین درک مالی پایین نشان می‌دهد چرا ایران در این زمینه هم تنها 95/2 امتیاز از 7 امتیاز را کسب کرده است. در زمینه در دسترس بودن فناوری‌های نوین هم ما با کسب 13/4 امتیاز باز هم در اواخر جدول آمادگی دیجیتالی در کنار مالی و سوریه جا خوش کرده‌ایم.

بد نیست بدانید در تمامی مولفه‌ها هم ایران قعرنشین نیست و برای مثال چون کلا افتتاح یک شرکت در ایران و ثبت آن به‌راحتی آب خوردن انجام می‌شود در این زمینه ایران با متوسط تنها 8 روز ضروری برای راه‌اندازی یک تجارت و لازم بودن تنها 6 اقدام کلی برای افتتاح یک پروژه به لحاظ زمان لازم یکی از 30 کشور برتر جهان برای افتتاح یک تجارت محسوب می‌شود. البته ماندگاری این تجارت‌ها در بخش فاوا جای بحث فراوان دارد.

حاشیه خلیج فارس و کمی دورتر

 در خاورمیانه، گذشته از رژیم اشغالگر قدس که با جهشی 23 پله‌ای همچنان صدرنشین است، کشورهای اسلامی پرچمداری را به امارات متحده عربی داده‌اند که رتبه 24 را در جهان دارد که نتیجه مستقیم تمرکز ابوظبی بر استفاده از فناوری اطلاعات در امور دولتی و تمرکز آن بر فاوا به عنوان یک عامل محرک اقتصادی است. البته وجود جمعیتی محدود ولی بازرگان و حرفه‌محور در امارت که علاقه خاصی در به کارگیری آخرین فناوری‌های روز دارند نیز در این جریان بی‌تاثیر نبوده است. قطر هم با پیروی از الگویی مشابه و پیشرفت در آمادگی و کاربرد فناوری اطلاعات به سرعت مدارج ترقی را در رتبه‌بندی طی می‌کند.

چه در بحرین و چه در کشورهایی مانند عربستان سعودی و کویت بر خلاف ایران قسمت عمده‌ای از رشد در میزان آمادگی شبکه مدیون نگاه جامع و برنامه‌ریزی شده دولت است چراکه برای مثال در بحرین علاوه بر ضریب نفوذ بالای فناوری (رتبه 29) و آمادگی فضای تجاری (رتبه 9) به لحاظ میزان آمادگی هم این کشور در جهان رتبه دوم را کسب کرده است که نشان از بینش شبکه‌ای کشورها مناسب دولت‌مردان در این کشور دارد. ایران هم در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس عملا به لحاظ آمادگی از همه عقب‌تر است. در میان کشورهای آفریقایی هم تونس همچنان پیشگام است و فعلا الجزایر، مراکش و مصر چندان نزدیک به این کشور نیستند.