سعید نوری‌آزاد – جام جم : صدای قیژ‌قیژ مودم رایانه که برای اتصال به اینترنت از طریق شماره‌گیری ایجاد می‌شود، هنوز در بسیاری از نقاط کشور به گوش می‌رسد. این نوع فناوری اتصال به شبکه جهانی که با پیشرفت‌های ظاهری و واقعی فناوری اطلاعات کشور گویی یک نقطه ضعف است بی‌سر و صدا عده زیادی از هموطنان را پشت دریچه کوچک و خطوط کم‌سرعت اینترنت نگه داشته است.
با وجود این مسائل و درصد بسیار بالای کاربرانی که کماکان از اینترنت دایال آپ استفاده می‌کنند، سوال این است که در ایران چقدر کاربر اینترنت داریم؟ تازه‌ترین آمارمنتشر شده نشان می‌دهد 85 درصد کاربران اینترنت در ایران از طریق دایال آپ به اینترنت وصل می‌شوند و ضریب نفوذ اینترنت در ایران 7‌/‌14 درصد است. این آمار را مرکز آمار ایران بر اساس نتایج طرح آمارگیری از کاربران اینترنت در سال ۸۹ و سر شماری نفوس و مسکن سال گذشته به دست آورده است.
در مقابل مقامات دولتی و وزارت ارتباطات برای ارائه آمارشان از 2 راه استفاده می‌کنند، یکی فرمول خود‌ساخته داخلی که کاربران را بر اساس شاخصه‌های خاصی نشان می‌دهد و دیگری آمار مراکز بین‌المللی. آخرین آمار منتشر شده روی سایت Internet world stats نشان‌دهنده این است که تعداد کاربران اینترنت در ایران حدود ۳۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است.
این سایت که اطلاعاتش را از اتحادیه جهانی مخابرات و به تبع آن از مجرای وزارت ارتباطات ایران دریافت می‌کند، عملا تعداد کاربران ایرانی و ضریب نفوذ اینترنت در ایران را بر اساس آمار رسمی مشخص می‌کند و نه فرمول یا روشی جداگانه و اختصاصی.
این در حالی است که بر اساس آمار منتشر شده مرکز آمار ایران تعداد کاربران ایرانی ۱۱ میلیون نفر بوده‌اند و به همین دلیل ضریب نفوذ ایران از کل 8‌/‌74 میلیون نفر بالغ بر 7‌/‌14 درصد است و هر چند نسبت به آمارگیری 2 سال قبل 6/3 درصد افزایش نشان می‌دهد، اما هنوز با آمارهای وزارت ارتباطات که در خصوص ضریب نفوذ اینترنت در ایران ارائه می‌داد بسیار فاصله دارد.

سهم خانوار شهری و روستایی از اینترنت
آمارهای منتشر شده نشان‌دهنده فاصله زیاد بین دسترسی به اینترنت در نقاط شهری و روستایی است. براساس گزارش مرکز آمار ایران، تعداد خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت در شهرها 3‌/‌27 درصد و در خانوارهای روستایی 9‌/‌4 درصد است. به طور کلی از مجموع ۲۰ میلیون خانوار در کشور 3‌/‌4 میلیون خانوار (4‌/‌21 درصد) در محل سکونت به اینترنت دسترسی داشته‌اند.
نتایج این بررسی نشان می‌دهد، شکاف دیجیتال بین استان‌های توسعه‌‌یافته و محروم قابل تامل است. این نتایج نشان می‌دهد، بیشترین ضریب نفوذ اینترنت در نقاط شهری به ترتیب مربوط به استان تهران با 1‌/‌23 درصد، استان مازندران با 7‌/‌22 درصد و استان اصفهان با ۲۲ درصد بوده است، اما استان سیستان و بلوچستان با 5‌/‌10 درصد کمترین ضریب نفوذ اینترنت در نقاط شهری را داشته است که با توجه به کم‌جمعیت بودن مناطق شهری سیستان و بلوچستان، این آمار قابل توجه است.
آمارهای جدید مرکز آمار نشان می‌دهد، بخش عمده کاربران اینترنت از منزل به اینترنت متصل می‌شوند و بخش کمی از کاربران اینترنت ایرانی در محل کار به اینترنت متصل می‌شوند.

معاون وزیر ارتباطات: معیارهای آمارگیری مرکز آمار اشکال دارد
علی حکیم‌جوادی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با «جام‌جم» در پاسخ به این‌که چرا آمار اعلام شده توسط سازمان فناوری اطلاعات از کاربران اینترنتی با آماری که مرکز آمار ارائه می‌دهد یک تناقض 30 درصدی دارد گفت: توجه داشته باشید نحوه محاسبه ضریب نفوذ اینترنت در دنیا متفاوت است؛ تعاریف مختلفی از کاربر اینترنت می‌شود به عنوان مثال ممکن است در بعضی از جاهای دنیا هر فردی که 6 ساعت در سال به اینترنت متصل شود به عنوان یک کاربر اینترنت محسوب شود و فردی که بسیاری از کارهای خودش را از طریق اینترنت انجام می دهد نیز همین طور.
نکته: بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، تعداد کاربران ایرانی ۱۱ میلیون نفر است و ضریب نفوذ از کل 8‌/‌74 میلیون نفر بالغ بر 7‌/‌14 درصد است که نسبت به آمارگیری 2 سال قبل 6/3 درصد افزایش دارد، اما هنوز ضریب نفوذ اینترنت با آمار وزارت ارتباطات بسیار فاصله دارد
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ادامه داد: فناوری در حال تغییر است به عنوان مثال امروز شما از طریق گوشی تلفن همراه براحتی می‌توانید به اینترنت متصل شوید و به عنوان یک کاربر اینترنت محسوب می‌شوید. ما یک تعریفی که در گذشته از کاربر اینترنت داشتیم این بود که حتما باید یک کامپیوتر شخصی داشته باشند تا وارد اینترنت شوند، این آماری هم که اعلام شده مرکز آمار ایران این مربوط می‌شود به سال 89 آن هم با یک تعریف خاص.
وی درباره روش محاسبه کاربران اینترنت توسط وزارت ارتباطات گفت: خوشبختانه با همکاری یکی از دانشگاه‌های بسیار معتبر کشور یک فرمول برای کاربران اینترنتی مشخص شده و آماری که اعلام می‌کنیم بر اساس این فرمول است.
حکیم‌جوادی با تایید تفاوت پایه‌های آماری در حصول نتایج آمارها گفت: با ابزارهایی که وجود دارد امکان اتصال به اینترنت برای اکثر مردم ایجاد شده است، حال این‌که چقدر استفاده می‌کنیم امروز بسته به نوع زندگی مردم دارد؛ برای مثال وقتی پرداخت‌های ما به بانک‌ها از طریق اینترنت است آیا ما باید این را کاربری اینترنت محاسبه کنیم یا نه؟ این باعث آن اختلاف عددی است. وی جامعه آماری را در این موضوع موثر دانست و افزود: در آمارگیری دوستان مرکز آمار مواردی که برای ما مطرح است سوال نشده بود نوع نتیجه‌گیری آماری آنها بر اساس سوالات دیگر بوده است.

سابقه آماری کاربران اینترنت ایران
مرکز آمار ایران اولین‌بار در دی ۱۳۸۷ و سپس در سال ۸۹ آمارگیری کاربران اینترنت کشور را انجام داد. هدف این کار برآورد ضریب نفوذ اینترنت در کشور بود که یکی از شاخص‌های مهم در حوزه فناوری اطلاعات کشورها و در دسته شاخص‌های اهداف توسعه هزاره است.
در این طرح منظور از استفاده‌کننده از اینترنت فردی است که در ۱۲ ماه منتهی به زمان آمارگیری یعنی دی‌ ۸۹ حداقل یک‌بار در داخل کشور به اینترنت وصل شده باشد. بر اساس صحبت مسوولان این طرح، در این آمارگیری ۲۵۷ نفر آمارگیر و بازبین مشارکت داشته‌اند و به ۵۳ هزار و ۷۲۴ خانوار نمونه کشور مراجعه کرده‌اند.

نقص آماری مرکز آمار
مرکز آمار ایران در طرح خود موضوع مهمی را مطرح نکرده است و آن این‌که تعداد افرادی که دارای اشتراک اینترنت پر سرعت از طریق فناوری‌های ADSL و wimax هستند را مورد سنجش قرار نداده یا آمار آن را منتشر نکرده است.
بر اساس اعلام صنف رایانه تا پایان شهریور 90 یک میلیون و 681 هزار و 624 پورت ADSL در 31 استان توسط شرکت‌های بخش خصوصی دارای پروانه PAP نصب شده که در مقایسه با آمار مردادماه ،80 هزار پورت به مجموع پورت‌های ADSL نصب شده در کل کشور اضافه شده است.
در استان تهران نیز تا پایان شهریور 90، آمار پورت‌های منصوبه و دایری که واگذارشده توسط گروه شرکت‌های ندا به ترتیب به 629 هزار و 235 پورت و 383 هزار و 218 پورت رسیده است.
تاکنون شرکت‌های PAP در 545 شهر، تجهیزات ADSL نصب کرده‌اند که از این تعداد در 514 شهر، کاربران از خدمات ADSL استفاده می‌کنند.

ایران بیشترین کاربر منطقه را دارد
در این میان معاون سازمان فناوری اطلاعات ایران بر رتبه اول ضریب نفوذ دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت در منطقه خاورمیانه تاکید کرده و گفته است که به‌رغم این ضریب دسترسی، سهم زبان و محتوای فارسی در فضای وب بسیار اندک است و تنها یک هزارم وب مختص ایرانی‌هاست.
علی اصغر انصاری با تاکید بر این‌که اینترنت در ایران از آن جمله فضاهای بکری است که هنوز بخوبی به آن پرداخته نشده است، اظهار کرد: ضریب نفوذ اینترنت در کشور رقم خوبی است به نحوی که ایران رتبه اول را در خاورمیانه از نظر دسترسی به اینترنت دارد، اما در حوزه‌های دیگری همچون ضریب نفوذ در وب‌، در جایگاه بسیار پایینی ایستاده است.

جای خالی یک ناظر بیطرف
از هرچه بگذریم و هر آماری ببینیم خود ما از جمله کاربران اینترنت هستیم و کیفیت اتصال را با تمام وجود حس می‌کنیم. هزینه‌های سرسام‌آور اتصالی که در تمام دنیا بسیار ناچیز است و محیط‌های وب ‌فارسی که عمدتا ضعیف و ناکارآمد ساخته می‌شوند در کنار سایت‌های ناموفق که تنها با حقه‌های اینترنتی سعی در بالا بردن رتبه خود دارند، همه و همه ایران و کاربر ایرانی را در پس معرکه مبادلات جهانی نگه داشته است. حال هرچه آمارهای مقامات دولتی پرو پیمان باشد و هرچه آنها از کار خود راضی باشند، جای یک ناظر عادل و عالم در این میان خالی است که امیدواریم جایش خالی بماند! چرا که بر اساس تجربه، همیشه ناظر، خود ذی‌نفع پروژه‌ها از آب درآمده و تنها سرمایه‌های ملی را از جیبی به جیب دیگر منتقل کرده‌اند.
براستی زمان حضور ما در فضای مجازی به دور از سنگینی نگاه دولت فرا نرسیده است؟