منبع: دفتر معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری

‌* مدیر راهبری و تشخیص صلاحیت عوامل نظام فناوری اطلاعات

اشاره: بررسی وضعیت ارتباطات تلفنی (ثابت و سیار) کشور طی دوره‌های زمانی گذشته نشان‌دهنده آن است که به رغم تجربه و فراز و فرودهای گوناگون در دوره‌های زمانی مختلف، طی سال‌های اخیر روند رو به رشد و تکاملی را آغاز کرده است. بررسی تجربه 30 سال پس از انقلاب اسلامی که بهطور ضمنی تحولات 4 برنامه توسعه‌ای اول، دوم، سوم و چهارم را هم در برمی‌‌گیرد، می‌تواند میزان موفقیت و جهت‌گیری  برنامه‌های تدوین شده را شفاف‌تر سازد. به دلیل ماهیت متفاوت تلفن‌های ثابت و سیار بهخصوص از نظر عمر این فناوری‌ها بررسی حاضر  به صورت جداگانه صورت می‌گیرد. ‌ ‌

1– خدمات تلفن ثابت ‌ ‌

تلفن ثابت برای نخستین بار در سال 1269 هجری خورشیدی یعنی حدود چهارده سال پس از اختراع تلفن (در سال 1876 میلادی) در تهران بین دو ایستگاه ماشین دودی و شهر ری راه‌اندازی شد و این،آغاز ورود فناوری ارتباطات به کشور بود. از آغاز ورود فناوری ارتباطات تلفنی به کشور،‌عرضه خدمات تلفنی در اختیار بخش خصوصی بود. در مرداد ماه 1308 به موجب مصوبه‌ای، این امور به وزارت پست، تلگراف و تلفن واگذار و سهام شرکتهای خصوصی توسط دولت خریداری و «شرکت سهامی تلفن ایران» تأسیس شد. ‌ ‌

پس از شهریور 1320 و هم‌زمان با خروج متفقین از کشور، دولت خطوط جدید تلفن را که توسط آنها در ایران تأسیس شده بود، خرید. در سال 1345، نخستین کارخانه تولید تجهیزات مخابراتی در کشور تأسیس شد. ‌ ‌

  وضعیت برخورداری از خدمات تلفن ثابت ‌ ‌

در سال 1357 و هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد 805 هزار خط تلفن (در آن زمان هنوز فناوری تلفن همراه وجود نداشت)  در کشور دایر بود و ضریب نفوذ تلفن (تعداد تلفن به ازای 100 نفر جمعیت) برابر 34/2 درصد بود. هم اکنون (آمار، مربوط به پایان اردیبهشت 1387 است) حدود 24 میلیون  مشترک تلفن ثابت در کشور وجود دارد که بیان‌کننده ضریب نفوذ 1/34  درصد است. آمار تعداد دایری تلفن ثابت کل کشور در سال‌های 1357 تا 1386 در جدول شماره یک آمده است. همچنین چگونگی توزیع مشترکان تلفن ثابت در کشور به تفکیک استان، در جدول شماره 2 ذکر شده است. ‌ ‌

همانطور که از جدول شماره 2 مشاهده می‌شود مردم استان مازندران با ضریب نفوذ 6/45 درصد بیشترین برخورداری را از تلفن ثابت در کشور دارند، به طوری که پایتخت کشور در مقام دوم قرار دارد. علاوه بر آن سه استان سمنان، اصفهان و یزد در مقام‌های بعدی قرار گرفته‌اند. جالب توجه است که در محاسبه ضریب نفوذ کل (که شامل برخورداری مردم از تلفن ثابت و همراه به طور مشترک است) نیز همین 5 استان مقام‌های اول تا پنجم را دارند.

همانطور که از جدول شماره 2 مشاهده می‌شود مردم استان مازندران با ضریب نفوذ 6/45 درصد بیشترین برخورداری را از تلفن ثابت در کشور دارند، به طوری که پایتخت کشور در مقام دوم قرار دارد. علاوه بر آن سه استان سمنان، اصفهان و یزد در مقام‌های بعدی قرار گرفته‌اند. جالب توجه است که در محاسبه ضریب نفوذ کل (که شامل برخورداری مردم از تلفن ثابت و همراه به طور مشترک است) نیز همین 5 استان مقام‌های اول تا پنجم را دارند.

استان سیستان و بلوچستان با ضریب نفوذ 4/16 درصد، از کمترین ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشور برخوردار است (رتبه 30.) قبل از آن، استان‌های کهگیلویه و بویر احمد، خوزستان، لرستان و ایلام قرار دارند. در مجموع 5 استان یادشده، 5 رتبه آخر جدول را به خود اختصاص داده‌اند. حال آنکه در محاسبه 5 رتبه آخر ضریب نفوذ کل (تلفن ثابت و همراه) استان‌های ایلام و خوزستان به دلیل رتبه خوب در تلفن همراه، ارتقای جایگاه یافته و جای آنها را استان‌های خراسان جنوبی و شمالی گرفته‌اند. یادآوری می‌شود که  هنگام تهیه این گزارش تنها آمار تلفن همراه دولتی به تفکیک استان در دسترس بوده است. از آنجا که شبکه ایرانسل (اپراتور خصوصی تلفن همراه) از نظر فنی، یکپارچه و تخت (‌flat‌) است و مکالمات شهری و بینشهری تفکیک نمی‌شود، دسترسی به آمار تفکیک استانی مشترکان آن حتی برای مراجع ذی‌ربط (سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی) دشوار بود. از این رو، تمام تحلیل‌های این گزارش در مورد مقادیر کمی ضریب نفوذ و همچنین رتبه استان‌ها مبتنی بر آمار شرکت دولتی ارتباطات سیار (همراه اول) است. این تذکر از آن جهت مهم است که ایرانسل حدود 11 میلیون مشترک دارد که تعداد زیادی است و می‌تواند در نتیجه رتبه‌بندی‌ها تأثیر بگذارد وگرنه شرکت‌های خصوصی  دیگری نیز در زمینه تلفن همراه فعال هستند که به دلیل محلی بودن یا تعداد کم مشترکان، بر رتبه استان‌ها تأثیری نخواهند داشت. ‌ ‌

همانطور که ذکر شد، از سال 1308 هجری خورشیدی، متولی ارایه خدمات تلفن ثابت در کشور، بخش دولتی و وزارت پست، تلگراف و تلفن (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعلی) بوده است. در برنامه سوم توسعه و در راستای سیاست آزادسازی خدمات مخابراتی، به شش شرکت خصوصی مجوز ارایه خدمات تلفن ثابت، در مجموع به میزان 2 میلیون شماره اعطا شد که به دلیل ابهام‌های موجود در ضوابط و آیین‌نامه‌ها و مشکلات اجرایی تاکنون (تیرماه 1387) تنها30 هزار خط تلفن ثابت توسط بخش خصوصی به مردم واگذار شده است. ‌ ‌

2– خدمات تلفن همراه ‌ ‌

خدمات تلفن همراه  برای نخستین بار در سال 1373 و توسط شرکت دولتی مخابرات ایران به مردم عرضه شد. پس از آن و در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه و سیاست‌های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی، بخش خصوصی نیز وارد عرصه ارایه خدمات تلفن همراه شد (نمودار شماره یک. ) ‌ ‌

شرکت ارتباطات سیار (همراه اول) ‌ ‌

با توسعه فناوری‌های مخابراتی به ویژه در زمینه ارایه خدمات رادیویی، از سال 1992 میلادی خدمات تلفن همراه سلولی در بازارهای اروپا راه اندازی شد. اگرچه در گذشته با استفاده از فناوری ماهواره، نوعی تلفن‌های سیار خودرویی (در واقع پایانه‌های سیستم ماهواره‌ای اینمارست بودند که در ابعاد بزرگ‌تر نسبت به تلفن‌های همراه امروزی و با آنتن‌های به نسبت بزرگ در صندوق عقب خودرو جای می‌گرفت) به ویژه در کشورهای اروپایی به کار گرفته می‌شد اما تلفن‌های سلولی به مراتب کم حجمتر، قوی‌تر و کارآ‌تر بودند. در ایران نیز برای نخستین بار در سال 1373 خورشیدی یعنی در همان سال‌های نخستین ورود این سیستم به بازار جهانی، خدمات تلفن همراه  نوع ‌Global System Mobile) GSM‌) به معنای «سیستم موبایل جهانی » که از استانداردهای اروپایی پیروی می‌کرد خریداری و به کشور وارد شد. ‌ ‌

این سیستم برای نخستین بار در شهر تهران با نصب 24 آنتن و تعداد 9200 مشترک در سال 1373 آغاز به کار کرد. پس از تهران، هفت شهر بزرگ اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز، بندرعباس، همدان و کرمان در برنامه ایجاد شبکه تلفن همراه قرار گرفتند به طوری که تا سال 1378 یعنی سال پایانی برنامه دوم توسعه، حدود 490 هزار مشترک تلفن همراه در کشور وجود داشت. در سال 1383 یعنی در پایان برنامه سوم توسعه حدود 5 میلیون مشترک تلفن همراه در کشور وجود داشت. با توجه به تحولات فناوری‌های ارتباطی، شبکه تلفن همراه بخش دولتی نیز توسعه یافت به طوری که تا پایان سال 1386 شرکت دولتی«ارتباطات سیار » با نصب تعداد 14927 آنتن ‌ BTS‌ در سراسر کشور، تعداد 5/24 میلیون مشترک تلفن همراه یعنی 2/34 درصد ضریب نفوذ‌را در اختیار داشته است.  همچنین تعداد 1035 شهر کشور تحت پوشش آنتن‌های شبکه تلفن همراه دولتی بوده و  37 هزار کیلومتر از جاده‌های کشور تحت پوشش این شبکه قرار دارد. از سال 1385 شرکت ارتباطات سیار (که به نام «همراه اول » تغییر نام داده بود)،  مبادرت به عرضه خدمات تلفن همراه پیشپرداخت کرد به طوری که تا پایان اردیبهشت ماه 1387 از تعداد 5/26 میلیون خط تلفن همراه این شرکت تعداد 37/16 میلیون خط، دایمی و تعداد 12/10 میلیون خط، پیش پرداخت بوده است. آمار تلفن همراه شرکت ارتباطات سیار از بدو تأسیس شبکه تاکنون در جدول شماره 3  ارایه شده است. همچنین  آمار تلفن همراه دولتی به تفکیک استان‌های کشور و نیز به تفکیک تلفن همراه دایمی و پیش‌پرداخت تا پایان اردیبهشت ماه 1387 در جدول شماره 4 آمده است. ‌ ‌

شرکت مشارکتی سیار اصفهان‌ ‌(شرکت سلکوم مالزی)

هم‌زمان با‌ ‌آغاز ورود فناوری تلفن همراه به کشور،‌ ‌حدود سال 1374و در پی تفاهم روِسای وقت دو کشور ایران و مالزی  و پس از خواهرخواندگی دو شهر اصفهان و کوالالامپور، شرکت اپراتوری سلکوم‌ ‌مالزی  مجوز ایجاد و راه‌اندازی شبکه تلفن همراه را در اصفهان از وزارت پست، تلگراف و تلفن دریافت کرد. این شرکت که قبل از وضع قوانین مناسب برای سرمایه‌گذاری خارجی اقدام به انجام طرح سرمایه‌گذاری  در ایران کرد از همان آغاز کار و حتی برای ورود تجهیزات شبکه به کشور با مشکل مواجه شد به طوری که هر مرحله از کار با حمایت مستقیم مقام‌های دولتی پیش رفت. پس از استقرار شبکه و واگذاری خط تلفن همراه به متقاضیان، به دلیل اشکالهای قانونی فعالیت یک شرکت خارجی در کشور، به ناچار 51 در صد سهام آن به شرکت‌های ایرانی (49 درصد شرکت مخابرات اصفهان و 2 درصد شرکت صنایع ارتباطی راه دور)، واگذار شد. تا  پایان اردیبهشت ماه 1387  این شرکت حدود 33500 مشترک در محدوده استان اصفهان داشته است. ‌ ‌

‌ ‌شرکت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات کیش ‌ ‌

‌  ‌ در سال 1374 و در اوایل ورود فناوری تلفن همراه به کشور، شرکت اریکسون یکی از تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی نیز مجوز برقراری یک شبکه تلفن همراه به صورت آزمایشی را در جزیره کیش دریافت کرد. این شبکه در سال 1376 حدود 2 هزار مشترک در جزیره داشت. بحث‌های بسیاری در مورد چگونگی رابطه رومینگ (اتصال متقابل شبکه‌های دو اپراتور) بین شرکت مخابرات ایران و شرکت اریکسون انجام شد. با برقراری رومینگ،‌مشترکان تلفن همراه کیش و مخابرات ایران می‌توانستند در مناطق تحت پوشش یکدیگر، از خدمات تلفن همراه استفاده کنند و به این ترتیب مشترکان کیش قادر بودند در کل کشور از این خدمات بهره‌مند شوند. در آن زمان  این موضوع با مخالفت شرکت مخابرات ایران مواجه شد و این شرکت با نصب آنتن در جزیره کیش و گسترش پوشش شبکه خود، در سطح جزیره کیش، مسأله رومینگ را منتفی کرد.  پس از تغییر وضعیت جزیره به عنوان منطقه آزاد، این شرکت تجهیزات خود را به منطقه آزاد کیش فروخت و از آن پس اختیارات این شبکه به سازمان منطقه آزاد کیش تعلق گرفت و به « شرکت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات کیش » تغییر نام یافت. در پایان اردیبهشت ماه سال 1387 تعداد 11753 مشترک در جزیره کیش، از خدمات این شبکه بهره مند بوده اند.

|  ‌ در سال 1374 و در اوایل ورود فناوری تلفن همراه به کشور، شرکت اریکسون یکی از تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی نیز مجوز برقراری یک شبکه تلفن همراه به صورت آزمایشی را در جزیره کیش دریافت کرد. این شبکه در سال 1376 حدود 2 هزار مشترک در جزیره داشت. بحث‌های بسیاری در مورد چگونگی رابطه رومینگ (اتصال متقابل شبکه‌های دو اپراتور) بین شرکت مخابرات ایران و شرکت اریکسون انجام شد. با برقراری رومینگ،‌مشترکان تلفن همراه کیش و مخابرات ایران می‌توانستند در مناطق تحت پوشش یکدیگر، از خدمات تلفن همراه استفاده کنند و به این ترتیب مشترکان کیش قادر بودند در کل کشور از این خدمات بهره‌مند شوند. در آن زمان  این موضوع با مخالفت شرکت مخابرات ایران مواجه شد و این شرکت با نصب آنتن در جزیره کیش و گسترش پوشش شبکه خود، در سطح جزیره کیش، مسأله رومینگ را منتفی کرد.  پس از تغییر وضعیت جزیره به عنوان منطقه آزاد، این شرکت تجهیزات خود را به منطقه آزاد کیش فروخت و از آن پس اختیارات این شبکه به سازمان منطقه آزاد کیش تعلق گرفت و به « شرکت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات کیش » تغییر نام یافت. در پایان اردیبهشت ماه سال 1387 تعداد 11753 مشترک در جزیره کیش، از خدمات این شبکه بهره مند بوده اند.

تلفن همراه پیش پرداخت مجتمع تعاونی رفسنجان (تالیا)

‌ ‌ در برنامه سوم توسعه شرکت‌های دولتی مکلف به واگذاری تصدی‌ها به بخش خصوصی شدند. در راستای تحقق این هدف،  به استناد بند «ب » ماده 124 قانون برنامه سوم و با توجه به ماده 19 آیین‌نامه اجرایی این ماده قانونی، مجمع صاحبان سهام شرکت مخابرات ایران،  مناقصه‌ای را  برای اجرای شبکه و ارایه سرویس تلفن همراه پیش– پرداخت توسط بخش خصوصی و به روشی مشابه ‌BOT‌ برگزار کرد. مقدمات تشریفات مناقصه اپراتور پیش‌پرداخت، در سال 1381 و قبل از اپراتور دوم، آغاز شد و در سال 1382 با اعلام شرکت «تعاونی رفسنجان» به عنوان برنده مناقصه، به انجام رسید اما به دلیل ابهام‌هایی که در نحوه تعامل دو شرکت (مخابرات ایران و تعاونی رفسنجان) وجود داشت و همچنین مشکلاتی که در انتخاب شریک خارجی برای برنده مناقصه به وجود آمد، فرآیند کار بسیار طولانی شد و در نهایت در اواخر سال 1384 آغاز به کار کرد.  این شرکت که به نوعی همکار (پیمانکار) مخابرات دولتی محسوب می‌شود، تا پایان اردیبهشت ماه 1387حدود580  هزار مشترک داشته است. این در حالی است که این شرکت مجوز افزایش ظرفیت تا 6 میلیون مشترک را دارد. در حال حاضر به دلیل مشکلات حقوقی بین دو شرکت (مخابرات ایران و تالیا) توسعه شبکه به تقریب متوقف شده و در دو سال گذشته شرکت ارتباطات سیار، خود اقدام به فروش تلفن همراه «پیش‌پرداخت»  کرده است. یادآوری می‌شود که چون شریک خارجی شرکت تعاونی رفسنجان برای تولید سیم–‌ کارت‌های این شرکت، یک شرکت سوئدی به نام «تلیا» یا «تالیا» است، سیم‌کارت‌های شرکت تعاونی رفسنجان به این نام، مشهور شده است. ‌ ‌

‌ ‌اپراتور دوم‌ ‌تلفن همراه (ایرانسل) ‌ ‌

با وجود اعطای مجوز فعالیت مخابراتی در زمینه تلفن همراه، در محدوده استان و منطقه (استان اصفهان و منطقه آزاد کیش) به شرکت مالزیایی سلکوم و شرکت اریکسون سوئد، با توجه به اینکه خدمات تلفن جزء موارد صدر اصل 44 قانون اساسی است و طبق آن باید توسط دولت عرضه شود، تا سال 1378 دولت برنامه‌ای برای آزادسازی گسترده این خدمات نداشت و تنها بخش دولتی (و شرکت مخابرات ایران به نمایندگی از سوی دولت) عرضه خدمات تلفن همراه را در کشور به صورت انحصاری بر عهده داشت اما با توجه به اهداف قانون برنامه سوم توسعه و ماده 124 این قانون، مقرر بود طی سال‌های برنامه سوم ( 1379 – 1383) با آزادسازی خدمات مخابراتی، بخش خصوصی نیز وارد عرصه ارایه این خدمات شود. به این منظور آزادسازی تعدادی از خدمات مخابراتی که در بند «الف» ماده 124 احصا شده بود از جمله تلفن همراه در دستور کار کمیسیون ماده 2 (آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده 124 قانون برنامه سوم توسعه) قرار گرفت. به این منظور با به کارگیری مشاور خارجی، مشاور داخلی، همچنین اتحادیه جهانی مخابرات به عنوان هدایت‌کننده و ناظر، مقدمات کار انجام و با برگزاری مزایده بین‌المللی در اواخر سال 1382 شرکت ترکسل از کشور ترکیه برنده مزایده شد. ‌ ‌

 مجلس هفتم به برخی موارد مزایده و  مواد قرارداد  از جمله سهم شرکت خارجی و  موضوع «رعایت قانون حداکثر استفاده از توان داخلی» ایراد وارد کرد و شرکت ایرانسل پس از اصلاح قرارداد و پیوست‌های آن براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، در تاریخ 6 آذر 1384 موفق به دریافت پروانه فعالیت شد. یادآوری می‌شود، این پروانه در سطح ملی و برای پوشش جغرافیایی کل کشور به این شرکت اعطا شد. سهام این شرکت متشکل از 51 در صد سهام داخلی و 49 در صد سهام خارجی (شرکت ‌MTN‌ آفریقای جنوبی) است. ‌ ‌

شرکت ایرانسل پس از نصب تجهیزات لازم و استقرار شبکه، در تاریخ 29 مهر  سال 1385 به صورت رسمی در شهرهای تهران، مشهد و تبریز افتتاح شد. این شرکت تا پایان سال 1385، تعداد یک میلیون مشترک داشته است که از این تعداد 650 هزار مشترک اعتباری (پیشپرداخت) و 350 هزار مشترک دایمی هستند. همچنین در تاریخ اول مهر 1386 یعنی یک سال پس از  راهاندازی، تعداد  79/3 میلیون مشترک داشته است که بیش از 3/3 میلیون آن را مشترکان سیم‌کارت‌های اعتباری تشکیل می‌داده‌اند. این شرکت  در پایان سال 1386 تعداد 8/9 میلیون خط تلفن همراه داشته  و  تا پایان اردیبهشت1387  این تعداد به 11میلیون خط رسیده است که بیش از 95 درصد آن را خطوط پیش‌پرداخت تشکیل می‌دهد. ‌ ‌

اپراتور سوم تلفن همراه ‌ ‌

با توجه به جمعیت و نیاز مردم به خدمات تلفن همراه، فعالیت  اپراتور سوم تلفن همراه نیز در برنامه پیش بینی شده است. براساس مطالعات سازمان‌های ذی‌ربط، اپراتور سوم تلفن همراه  مانند اپراتور دوم حدود 15 میلیون مشترک خواهد داشت و برای مدت 15 سال در سراسر کشور اجازه فعالیت دارد. نحوه انتخاب این اپراتور از طریق برگزاری مزایده خواهد بود و اجرای آن هم اکنون در دستور کار کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات  قرار دارد. ‌ ‌

با توجه به جمعیت و نیاز مردم به خدمات تلفن همراه، فعالیت  اپراتور سوم تلفن همراه نیز در برنامه پیش بینی شده است. براساس مطالعات سازمان‌های ذی‌ربط، اپراتور سوم تلفن همراه  مانند اپراتور دوم حدود 15 میلیون مشترک خواهد داشت و برای مدت 15 سال در سراسر کشور اجازه فعالیت دارد. نحوه انتخاب این اپراتور از طریق برگزاری مزایده خواهد بود و اجرای آن هم اکنون در دستور کار کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات  قرار دارد. ‌ ‌

جمع‌بندی ‌ ‌

‌ ‌ با توجه به آنچه بیان شد و در یک نگاه کلی،   (براساس آمار پایان اردیبهشت 1387)، تعداد 24 میلیون خط تلفن ثابت و 5/26 میلیون تلفن همراه (در مجموع 50 میلیون خط تلفن اعم از ثابت و همراه) توسط بخش دولتی در کشور ایجاد شده است. همانطور که ملاحظه می‌شود در حال حاضر تعداد خطوط تلفن همراه 5/2 میلیون خط از تلفن ثابت بیشتر شده  که از این تعداد، بیش از یک میلیون خط در استان تهران دایر است (برای نخستین بار در سال 2002 میلادی، تلفن‌های همراه از ثابت در سطح جهان پیشی گرفت.) یاد آوری میشود هماکنون در 19 استان کشور تعداد خطوط همراه بیشتر از خطوط ثابت است. ‌ ‌

همانطور که گفته  شد شرکت خصوصی ایرانسل حدود 11میلیون، شرکت مجتمع صنعتی رفسنجان (تالیا) حدود 580 هزار،  شرکت مشارکتی اصفهان حدود 34 هزار و شرکت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات کیش  حدود 12 هزار خط تلفن همراه ایجاد کرده‌اند. بنابراین در حال حاضر حدود 6/11 میلیون خط تلفن همراه توسط بخش خصوصی در کشور ایجاد شده که با احتساب 5/26 میلیون خط دولتی در مجموع حدود 38 میلیون خط تلفن همراه در کشور دایر است که ضریب نفوذی معادل 54 درصد را تولید می‌کند. این ضریب نفوذ بیش از اهداف برنامه چهارم توسعه است و طبق سند توسعه بخش، باید تا پایان برنامه به ضریب نفوذ 50 درصد برسد (در ماده 57 قانون 35 درصد تعیین شده است) اما آنچه مهم بوده سهم بخش  غیردولتی از بازار تلفن همراه ‌ست که طبق سند باید به 50 درصد برسدو  هماکنون به 30 درصد بالغ شده و کمتر از برنامه است. همچنین تعداد 24 میلیون خط تلفن ثابت ضریب نفوذی معادل 34 درصد را تضمین می‌کند. طبق سند توسعه بخش، باید تا پایان برنامه، یا ضریب نفوذ تلفن ثابت به 50 درصد برسد یا واگذاری به روز شود. اگرچه ضریب نفوذ تلفن ثابت در حال حاضر کمتر از برنامه تحقق یافته است (البته تا پایان برنامه هنوز 5/1 سال فرصت وجود دارد) اما واگذاری تلفن ثابت در بسیاری از استان‌ها به روز شده است. بنابراین در مجموع ضریب نفوذ کل (اعم از تلفن ثابت و همراه) معادل 88 درصد بوده که اهداف قانون برنامه (مجموع 50 درصد و 35 درصد معادل 85 درصد) را محقق کرده است. ‌ ‌

با مشاهده رتبهبندی استانی که براساس آمار بخش دولتی (همانطور که بیان شد، آمار بخش خصوصی به تفکیک استان در دسترس نیست) در جدول شماره 5 درج شده است، برخی استان‌ها که از نظر ضریب نفوذ تلفن ثابت از رتبه خوبی برخوردار نیستند به کمک توسعه شبکه تلفن همراه در استان، در رتبه بندی ضریب نفوذ کل، ارتقا یافته‌اند. از جمله این استان‌ها می‌توان به استان چهارمحال و بختیاری اشاره کرد که رتبه آن در تلفن همراه 12 و در تلفن ثابت 21 است و در کل رتبه 12 را دارد. بر عکس برخی استان‌ها که از نظر برخورداری از شبکه تلفن ثابت در وضعیت خوبی قرار دارند از نظر توسعه تلفن همراه در موقعیت برتر قرار ندارند، مانند آذربایجان شرقی با رتبه 12 در تلفن ثابت که در مورد توسعه تلفن همراه رتبه 20 و در مجموع رتبه 11 را از نظر ضریب نفوذ کل در کشور دارد. ‌ ‌

همچنین استانهایی در کشور هستند که از هیچیک از دو سیستم ارتباطی ثابت و همراه، به نحو مطلوب برخوردار نیستند، مانند استان‌های خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد و در عوض استانهایی هستند که از هر دو سیستم در حد بسیار خوبی بهره‌مند هستند، مانند استان‌های مازندران،‌تهران، اصفهان و سمنان. ‌ ‌

به منظور تحلیل و بررسی علل میزان برخورداری یا عدم برخورداری، لازم است مؤلفه‌های دیگری از جمله وضعیت تحصیلی و سطح سواد مردم، وضعیت معیشتی و توزیع درآمد، نوع و ساختار کسب و کار، وضعیت تاریخی و جغرافیایی و سایر شاخصهای اقتصادی،‌اجتماعی و سیاسی هر استان مورد توجه قرار گیرد اما در یک نظر، مشخص است  استان‌هایی که از رونق صنعتی (حتی گردشگری) برخوردارند در شرایط مطلوب ارتباطی نیز قرار دارند.  ‌