ایرانسل از نگاه مدیران، نمایندگان مجلس و صاحب نظران
ویِژه نامه تلکام ۲۰۱۲ دنیای اقتصاد : تا همین هفت یا 8 سال پیش داشتن یک سیمکارت به راحتی این روزها نبود. هیچ‌کدام از ما تجربه ایستادن در صف‌های طولانی ثبت نام برای دریافت یک خط تلفن همراه را فراموش نکرده‌ایم؛ صف‌هایی که رسیدن به سر خط آن به معنای پایان کار نبود، چرا که حالا بعد از مراحل طاقت‌فرسای ثبت نام، باید یکسال یا حتی بیشتر، کاربران منتظر می‌ماندند تا خطشان واگذار شود.
تا همین هفت یا 8 سال پیش داشتن یک سیمکارت به راحتی این روزها نبود. هیچ‌کدام از ما تجربه ایستادن در صف‌های طولانی ثبت نام برای دریافت یک خط تلفن همراه را فراموش نکرده‌ایم؛ صف‌هایی که رسیدن به سر خط آن به معنای پایان کار نبود، چرا که حالا بعد از مراحل طاقت‌فرسای ثبت نام، باید یکسال یا حتی بیشتر، کاربران منتظر می‌ماندند تا خطشان واگذار شود.
طولانی بودن مراحل ثبت‌نام برای دریافت یک خط تلفن همراه، بالابودن قیمت سیم‌کارت‌ها و دسترسی تنها قشر خاصی از جامعه باعث شد.
سیم‌کارت‌هایی که بعد از چند سال تاخیر نسبت به دنیا، حالا در ایران نیز مورد استفاده قرار گرفته بودند، بعد از آن همه هیجان‌های اولیه برای ثبت نام و دریافت، کم کم کاربرانشان را دلسرد کردند. کاربرانی که وقتی کارایی یک سیمکارت و خدمات آن در دیگر کشورها را با کارایی سیم‌کارت‌های خود مقایسه می‌کردند، دیگر چندان رقبتی به خرید و پرداخت هزینه میلیونی آن نداشتند.
اما قدرت محدود انتخاب کاربران با ورود اپراتور دوم یعنی ایرانسل، بیشتر شد. اپراتوری که طی چند سال گذشته با ارائه سیم‌کارت‌های خود به کاربران ایرانی، انحصار دولتی در بازار ارتباطی کشور را شکست و توانست با ارائه خدمات و سرویس‌های متنوع، باعث ایجاد تحول بزرگی در بازار ارتباطات کشور شود.
طعم واقعی خصوصی سازی
به باور اکثر کارشناسان و فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تحقق و ایجاد سرمایه‌گذاری خارجی، همکاری با شرکت‌های داخلی و خارجی، افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه، تحقق فناوری نسل 75/2 در کشور، ایجاد مستقیم و غیرمستقیم بیش از 40 هزار شغل در کشور، کاهش تصدی‌گری دولت و افزایش درآمدهای آن، استفاده از توان بیش از 300 شرکت داخلی، کاهش قابل ملاحظه قیمت سیمکارت و … از جمله دستاوردهای ایرانسل به عنوان یکی از پروژه‌های موفق اصل 44 در کشور است.
رمضانعلی صادق‌زاده، نایب رییس اول کمیسیون صنایع معادن در مجلس هفتم، با اشاره به اینکه با حضور ایرانسل، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه خارجی در کشور برای اولین بار و به صورت موفقیت‌آمیز اتفاق افتاد، می‌گوید:«حضور ایرانسل در سطح ملی، اولین تجربه آزادسازی در بخش ارتباطات کشور بود. در واقع با توجه به تمامی مشکلات هنگام صدور پروانه برای این اپراتور، با این حال فعالیت ایرانسل در بخش تلفن همراه، شروع خوبی برای خصوصی‌سازی و واگذاری تصدی‌گیری بخش دولت به بخش خصوصی بود.
در همین زمینه رضا رحمانی، رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، معتقد است که عملکرد ایرانسل در بازار ارتباطات کشور ـ چه در عرصه رقابت و چه در حوزه عرضه محصولات و خدمات جدید ـ به حدی مناسب بوده که می‌توان این شرکت را نمونه موفق خصوصی‌سازی دانست. وی در ادامه می‌افزاید:«ایرانسل با بهبود کیفیت شبکه و ارتقای محصولاتش توانسته به نمونه موفق و مثال‌زدنی در حوزه خصوصی‌سازی مبدل شود.»
وی تاکید می‌کند که اگر بتوانیم درحوزه‌های دیگر هم شرکت‌های خصوصی را تقویت و باعث ایجاد رقابت در فعالیت و خدمات‌دهی آنها شویم، قطعا این موضوع، منجر به افزایش کیفیت خدمات و کاهش قیمت نهایی خواهد شد. همچنین تنها در این شرایط است که توانسته‌ایم اهداف خصوصی‌سازی را برآورده کنیم.
رمضانعلی سبحانی‌فر، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی هم در خصوص نحوه عملکرد ایرانسل می‌گوید: «بررسی عملکرد و دستاوردهای ایرانسل نشان می‌دهد که این شرکت توانسته با مدیریت خلاق و به‌روز، ساختار جدیدی در خصوص نحوه مدیریت و ارائه خدمات نوین در کشور ایجاد کند. همچنین پیشرفت ایرانسل نیز در مسیر 6 ساله‌ای که تاکنون طی کرده و با توجه به نوپا بودن این شرکت، قابل توجه و چشمگیر است.»
سبحانی‌فر، در خصوص نقش‌آفرینی ایرانسل در بازار ارتباطات نیز می‌افزاید: «حقیقتاً ایرانسل با ابداعات و خدمات نوین عرضه شده و رقابتی که تاکنون ایجاد کرده است، توانسته جایگاه تلفن همراه را به نقطه کنونی برساند و در صورت نبود اپراتور دوم، قطعاً ما به این مرحله از رشد در حوزه ارتباطات نمی‌رسیدیم.»
به باور وی، ایرانسل با ابداعات و نوآوری‌هایی که در ارائه محصولات جدید داشته، توانسته اپراتور اول را نیز در رقابت به دنبال خود بکشد و عملکرد همراه اول را تحت‌الشعاع قرار دهد.
عزیز اکبریان، نایب رییس اول کمسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه خصوصی‌سازی در ایران در اکثر مواقع با موفقیت همراه نبوده است، می‌گوید: «حضور ایرانسل، به معنای تمام، یک تجربه خوب در بخش خصوصی‌سازی بوده است. در واقع با حضور این اپراتور در کشور، رقابت در بازار معنا پیدا کرد.»
وی می‌افزاید: «این تجربه ناب در نهایت به نفع گسترش بازار ارتباطات و کاربران شده است. چرا که در کمترین زمان و با کمترین قیمت به خدمات و تکنولوژی روز بازار تلفن همراه دسترسی پیدا کرده‌اند.»
شکست انحصار، نجات کاربران
از جمله خدماتی که کاربران سیم‌کارت‌های ایرانسل می‌توانند از آن استفاده کنند، می‌توان به اینترنت موبایل(GPRS)، خدمات پیام چندرسانه‌ای (MMS)، پیامک (SMS) و سیستم E-care و E-charge اشاره کرد.
همچنین به باور کارشناسان حوزه ارتباطات، ایرانسل در بخش خدمات ارزش افزوده، بسیار سریع‌تر و جلوتر از همراه اول حرکت می‌کند. همین نوع خدمات‌دهی و ایجاد رقابت برای گرفتن سهم بیشتری از بازار ارتباطات، در نهایت به نفع مصرف کنندگان تمام شده است.
محمدسلیمانی، وزیر سابق ارتباطات و رییس کمیسیون فناوری‌های نوین مجلس شورای اسلامی، با ابراز خوشحالی از اینکه پروانه فعالیت اپراتور دوم در زمان مدیریت او در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، صادر شده است، می‌گوید: «تاثیر حضور اپراتور دوم بر بازار ارتباطات کشور، با توجه به خدمات متنوع آن به کاربران، بسیار شگفت‌انگیز است. این اپراتور با حضور خود در بازار و موفقیت در اجرای برنامه‌های خود باعث شد، نه تنها یک انحصار طولانی دولتی شکسته شود، بلکه این امکان برای کاربران فراهم شود تا با کمترین قیمت و در کمترین زمان به سرویس‌های متنوع روی گوشی‌های همراه خود دسترسی داشته باشند.»
وی می‌افزاید: «هرچند در حال حاضر به دلیل عدم فعالیت گسترده اپراتور سوم، تا رسیدن به فضای رقابتی بیشتر و فراهم کردن صد درصد رضایت کاربر فاصله داریم، اما بدون هیچ اغراقی می‌توانم بگویم که ایرانسل طی چند سال فعالیت خود و با توجه به ارائه خدمات به کاربران، تاثیر بسزایی در گسترش بازار ارتباطی و جلب رضایت مشتری داشته است.»
علی حکیم جوادی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران نیز بر این باور است که نه‌تنها ایرانسل که هر اپراتوری که وارد بازار ارتباطی کشور شود، می‌تواند تاثیر مثبتی بر این بازار داشته باشد.
وی در خصوص اینکه حضور ایرنسل تا چه حد به نفع کاربران تلفن همراه در کشور شده است، می‌گوید: «بر هیچکس پوشیده نیست که تا قبل از حضور ایرانسل، قیمت سیمکارت و دسترسی به آن، تا چه حد برای کاربران دشوار بود. اما حضور این اپراتور در کشور باعث شکسته شدن قیمت و افزایش خدمات و کیفیت سرویس‌دهی شد. در واقع این اپراتور کمک کرد تا شرکت ارتباطات سیار نیز برای عقب نماندن از بازار به فکر افزایش خدمات خود بیفتد و به سمت تکنولوژی‌های روز برود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «حضور ایرانسل با ارائه خدمات ارزش افزوده نوین باعث شد تا انتظارات مردم از امکانات یک سیمکارت افزایش پیدا کند. این اپراتور با تبلیغات و جوایز تشویقی که در اختیار کاربران قرار می‌دهد، در انتخاب آنها بسیار موثر عمل کرده و توانسته در مدت نسبتاً کوتاه به اهداف و برنامه‌های خود برسد.»
به اعتقاد وی، در حال حاضر مردم از گوشی تلفن همراه خود تنها برای برقراری یک ارتباط تلفنی استفاده نمی‌کنند؛ آنها انتظار استفاده بیشتر از خدماتی را دارند که اپراتورها می‌توانند از طریق سیمکارت خود به آنها ارائه کنند که به نظر می‌رسد ایرانسل در برآورده کردن این انتظار، موفق عمل کرده است.
در همین زمینه دکترعلی فتوت، استادیار دانشکده برق دانشگاه شریف می‌گوید که شرکت ایرانسل با حضور خود در بازار ارتباطات کشور علاوه بر به وجود آوردن رقابت و ارائه خدمات نوین به کاربران، فرهنگ پاسخ‌گویی به مردم را نیز پدید آورد.
وی در این زمینه می‌گوید: «تا چند سال قبل به دلیل وجود انحصار در بازار مخابراتی کشور، کاربران منتظر استفاده از خدمات ارزش افزوده و فناوری‌های نوین روی تلفن همراه خود بودند، اما ایرانسل با حضور خود در این بازار توانست به سرعت عقب‌افتادگی‌های موجود در حوزه ارتباطات را از بین برده و پاسخ‌گوی نیاز کاربران تلفن همراه در کشور باشد.»
وی می‌افزاید: «فلسفه آزادسازی و روی کار آمدن اپراتورهای مختلف، هدفی جز ایجاد رقابت و شکسته شدن انحصار بازار نخواهد داشت. مجموعه این عوامل، نتیجه‌ای جز مشتری‌محوری ندارد. تا قبل از حضور ایرانسل، همه خدمات ارتباطی ـ چه در زمینه تلفن ثابت، چه همراه، و چه دیتا ـ در اختیار مخابرات و انحصار دولت بود و همه خدمات با هر تعرفه مصوب شده توسط مجلس یا سازمان تنظیم مقررات به کاربران تحمیل می‌شد. اما با حضور ایرانسل این شرایط از بین رفت و بخشی از چرخه اقتصاد نیز به چرخش درآمد.»
جمشید پژویان، رییس شورای رقابت، نیز با اشاره به اینکه حضور ایرانسل در بازار جرقه‌ای برای تحرک اپراتور دیگر فعال در این بازار یعنی همراه اول بوده است، در خصوص رقابت ایجاد شده بین این دو اپراتور و نفع آن برای کاربران و توسعه بازار مخابراتی کشور می‌گوید: « حضور ایرانسل در فضای تلفن همراه کشور، بسیار مفید بوده، چرا که این حضور علاوه بر خدمات نوینی را در اختیار کاربران گذاشته است، باعث شده تا همراه اول نیز به فکر افزایش کیفیت و خدمات خود باشد و این اپراتور را وادار کند تا مجموعه خدمات جدیدی را به کاربرانش ارائه نموده و در نهایت، این ایجاد رقابت باعث شکسته شدن تعرفه‌ها و جلب رضایت مشتری شود.»
در همین زمینه الیاس طاهری، دبیر اول کمسیون صنایع و معادن مجلس می‌گوید: «هیچکس روزهایی را که کاربران برای دریافت یک سیمکارت، مجبور به انتظار کشیدن در صف‌های طولانی بودند، فراموش نمی‌کند. همچنین در کنار این انتظارها و پرداخت هزینه گزاف برای یک سیمکارت، کاربران به خدمات زیادی هم دسترسی نداشتند. اما حضور ایرانسل باعث تهسیل این شرایط شده است.»
وی در ادامه می‌افزاید:« برای بالا بردن کیفیت در هر بخشی، بهترین کار ایجاد رقابت است و حضور ایرانسل در بازار ارتباطی باعث چنین شرایطی شد. به طوری که اگر ایرانسل در این بازار شروع به فعالیت نمی‌کرد، شاید هنوز هم کاربران باید برای خرید یک سیمکارت با کمترین امکانات، هزینه گزافی پرداخت می‌کردند.»
وی تاکید می‌کند: «درست است که این شرکت در ابتدای فعالیت خود با مشکلات و کمبودهایی همراه بود، اما در حال حاضر با شتاب در استان‌ها، شهرستان‌ها و حتی نقاط دورافتاده، در حال ارائه خدمات و کمک به گسترش ارتباطات در کشور است.»
افزایش در آمد دولت، اشتغالزایی
مزیت حضور ایرانسل طی چند سال گذشته تنها به نفع کاربران نبوده است. چرا که گزارش‌های منتشر شده توسط مسوولان این اپراتور نشان می‌دهد که دولت در شش سال فعالیت اپراتور دوم توانسته درآمد بالایی را از محل فعالیت این اپراتور نصیب دولت کند. براساس آخرین اخبار منتشر شده، کل درآمد مستقیم و غیر مستقیم دولت از محل پروژه ملی ایرانسل از آغاز به کار تا به امروز 81 هزار میلیارد ریال بوده که از این مبلغ 5 هزار و 600 میلیارد تومان مستقیماً توسط ایرانسل به دولت پرداخت شده است. اما در بخش اشتغالزایی نیز ایرانسل توانسته موفق عمل کند. هم‌اکنون بیش از 300 شرکت تولیدی، خدماتی و صنعتی در حوزه‌های مختلف سخت‌افزار، نرم‌افزار و خدمات فنی و مهندسی و بازرگانی برای تحقق استفاده از توانمندی داخلی با ایرانسل همکاری دارند. میزان اشتغال مستقیم ایرانسل 1870 نفر اعلام شده است و ایرانسل موفق به کارآفرینی مستقیم و غیرمستقیم برای بیش از 40 هزار نفر شده است.
نیازمند به یک رگولاتور قوی
اما در کنار تمام مزیت‌هایی که این اپراتور شش ساله برای دولت و کاربرانش به همراه داشته است، برخی انتقادهایی را نیز به این شرکت وارد می‌کنند. برای مثال برخی اعلام می‌کنند که خدمات ارائه شده سیم‌کارت‌های نسل دوم در ایران به صورت نیم‌بند از سوی این اپراتور به کاربرانش ارائه شده و از همین رو خدمات ساده تکنولوژی نسل 5/2 در کشور نتوانسته به صورت کامل به کاربران ارائه شود. همچنین سرویس اینترنت روی تلفن همراه با سرعت اندک و دیگر خدمات هم آنقدر با نقصان همراه بود که کاربران از استفاده از آن چشم‌پوشی کردند.
اما در مقابل این نظرات، بسیاری از صاحب‌نظران، به وجود آمدن این شرایط را به کم‌کاری ایرانسل ارتباط نمی‌دهند و اعلام می‌کنند که کم‌کاری‌های سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پاره‌ای از مواقع، باعث آزرده خاطر شدن کاربران در استفاده از خدمات نسل دوم سیم‌کارت‌‌هایشان شده است.
رمضانعلی صادق زاده، نائب رییس اول کمیسیون صنایع معادن در مجلس هفتم، در این خصوص می‌گوید: «هیچ اپراتوری در هیچ جای دنیا بدون مشکل و ضعف نیست. در ایران نیز وضعیت به همین صورت است و هر دو اپراتور فعلی فعال در کشور دارای نقاط ضعف هستند و وجود این مشکلات نیز کاملاً طبیعی است. برای مثال اگر ایرانسل در برخی نقاط با مشکل گسترش شبکه مواجه است، باید ریشه این مشکل را در بخش دیگر مانند عدم همکاری برخی شهرداری‌ها جست‌وجو کرد و یا اگر این روزها انتقاداتی نسبت به فروش سیم‌کارت‌های این شرکت وارد است، باید از سازمان تنظیم مقررات جویا شد که چرا بر اساس وظایف خود، نظاره‌گری و سیاست‌گذاری روی این بازار را به درستی انجام نمی‌دهد.» به باور وی، سازمان تنظیم مقررات به خاطر تعلل در انجام برخی از تعهدات خود و عدم انجام قضاوت منصفانه روی کار اپراتورها، باعث ایجاد نارضایتی کاربران شده است.
محمد سلیمانی، وزیر سابق ارتباطات، وجود برخی مشکلات و انتقاد نسبت به ارائه خدمات نسل دوم در کشور را طبیعی می‌داند و می‌گوید: «برای رفع برخی موانع و مشکلات در ارائه خدمات از سوی هر دو اپراتور، نیازمند یک نهاد نظاره‌گر و سیاست‌گذار قوی در این حوزه هستیم و امید داریم سازمان تنظیم مقررات با تغییر در برنامه‌ها و دیدگاه‌های خود بتواند این نقش را ایفا کند.»