سپیده نیکخواه – کیانا مجدی ، عصر ارتباط
تبیان 11 سال پیش بهمنظور بهرهگیری از پتانسیل فناوریهای روز برای تبلیغات در حوزه اسلامی راهاندازی شد و در این مدت توانست جایگاه خود را به استناد سایت الکسا بهعنوان هفدهمین سایت پربازدید در فضای وبفارسی پیدا کند.
علیرضا طالبپور نیز از ابتدای تاسیس تبیان تاکنون بهجز مدت کوتاهی در سال 86 با نگاهی عملگرا سکان مدیریت این موسسه را به دست دارد و با وجود این معتقد است تبیان هنوز به سطح تاثیرگذاری مورد نظرش نرسیده است.
با اینکه تبیان علاوه بر نکات مذهبی به مباحث دیگر نیز میپردازد، اما همچنان در دایره باید و نبایدهای خاص خود محدود است و برای عضویت کاربران در شبکه اجتماعیاش ابتدا باید آنها را احزار هویت کند؛ شاید همین قید محدودکننده مانع طرح ادعای مقابله با فیسبوک باشد.
بیــوگرافـــی
علیرضا طالبپور متولد سال 1341 است او دوره فوقلیسانس خود را از دانشگاه Surrey انگلستان در رشته هوش مصنوعی و دکترای پردازش تصویر را از همان دانشگاه کسب کرده است. علاوه بر این او در زمره شاگردان حجتالاسلام مکارم شیرازی، وحید خراسانی و تبریزی نیز به شمار میرود. طالبپور سابقه مدیریت تبیان، معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه شهید بهشتی، معاون پژوهش، فناوری و برنامه ریزی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، را در کارنامه خود دارد.
موسسه تبیان از سال 80 شروع به کار کرده است. مهمترین انگیزه برای ایجاد چنین موسسهای چه بوده است؟
موسسه تبیان همزمان با حکم مقام معظم رهبری به آقای خاموشی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، در مهر 80 ایجاد شد و بهصراحت در حکم ذکر شده بود که از پتانسیل موجود در فناوری روز برای تبلیغات اسلامی استفاده شود و به این ترتیب هدف اصلی تاسیس موسسه تبیان نیز بر همین موضوع متمرکز شد.
پیشینه تاسیس تبیان به چه زمانی برمیگردد؟
فعالیتهایم را از سال 66 با مرکز تحقیقات کامپیوتری شروع کردم و پس از آن موسسه امام رضا بود که بعدها به موسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان تبدیل شد. یکی از دلایل پیشگامی تبیان نیز مبتنی بر همین سابقه فعالیتهای ما در این حوزه بود.
اولویتها را در تبیان چطور طبقهبندی کردید؟
ابتدا در تبیان سه محور محتوا، مخاطب و زیرساخت فنی را درنظر گرفتیم. هدف اصلی تاثیرگذاری روی کاربر در حوزه فرهنگ با استفاده از فناوری اطلاعات بود؛ بنابراین اینکه مخاطب چقدر به تبیان توجه میکند و آن را میخواند برای ما مهم بود. بهطور کلی تبیان با سایتهای خبری تفاوتهای عمده دارد، به همین علت دو محور اصلی تقاضامحوری و عرضهمحوری مطرح شد. اینکه به نیاز و تقاضای مخاطب توجه کنیم یا اینکه ببینیم چه چیزی را باید عرضه کنیم. تبیان خطمشی میانهای را در پیش گرفت، اما چون تاثیرگذاری برای ما اولویت داشت، کاربر هم اهمیت پیدا کرد و چون آن زمان اینترنت نیز پدیده تازهای بود، تبیان روی برقراری ارتباط میان کاربران و اینترنت هم متمرکز شد.
آیا کنسرسیوم محتوای ملی زیرمجموعه موسسه تبیان است؟
کنسرسیوم محتوای ملی ابتکاری بود که تبیان به خرج داد تا خارج از ماموریتهایی که تا آن زمان تعریف شده بود، فعالیت کنیم. کنسرسیوم نیز محور چهارم ما شد در واقع پس از اینکه تبیان به بلوغ رسید، وارد مباحث مدیریتی شدیم. این جزو عقاید مدیریتی من است که در مورد مسائل فناورانه به خودمان متکی باشیم، در غیر اینصورت از نظر هزینه و زمان عقب میمانیم. به همین علت با توجه به اینکه تمام ابزار را در زمینه شبکه، دیتاسنتر و نرمافزار در اختیار را داشتیم، اقدام کردیم. این شکل مدیریتی برای تبیان خیلی مفید بوده است.
در واقع به دنبال فرهنگسازی در سطح کلان و مدیران بودید.
پیشقدم شدیم و کنسرسیوم محتوای ملی را راهاندازی کردیم و در حال حاضر تبیان دبیرخانه این کنسرسیوم است. اما قصد فرهنگسازی برای مدیران کلان نداشتیم، چون به هر حال آنها در این حوزهها حضور داشته و دارند.
اما باید نگاه جدید در خصوص فناوری اطلاعات در میان مدیران کلان کشور شکل بگیرد. ضرورت این مسئله با تاسیس شورای عالی فضای مجازی نیز احساس شد، چرا تبیان هیچگاه نخواسته وارد این حوزه شود؟
ما قصد داریم اما نمیخواهیم ادعا کنیم. باید کارها را به شیوه تعینی پیش ببریم؛ یعنی باید اقدامات مورد نیاز را انجام بدهیم تا آن رویداد اتفاق بیفتد، سپس دربارهاش صحبت کنیم. لازم نیست حتما بخشنامه و دستورالعمل صادر شود تا اهداف را پیش ببریم.
زمانیکه الگوی کنسرسیوم را ارائه کردیم با حضور مراکز و سازمانهایی که درک درستی از حوزه IT دارند و کار جمعی را میدانند آغاز کردیم؛ خصوصا اینکه اینها داوطلبانه عضو کنسرسیوم شدند و از قوه مجریه تا کتابخانه ملی و شرکتهای خصوصی نیز عضو این کنسرسیوم هستند. این کنسرسیوم به یک الگوی خوب تبدیل شده است و هنگامیکه از مدل مدیریت اینترنت و فضای مجازی صحبت میکنیم، مدل تشکیل کنسرسیومها دیگر یک مدل جا افتاده است. این کار بهنظر من یک فرهنگسازی محسوب میشود، ولی اگر شعار بدهیم که در حال فرهنگسازی هستیم خیلی جالب نیست.
کنسرسیوم با چه اهدافی ایجاد شد و در حال حاضر در چه وضعیتی به سر میبرد؛ خصوصا اینکه احساس میشود تبیان است که کنسرسیوم را یکتنه به پیش میبرد.
خوشبختانه اعضای کنسرسیوم با گذشت زمان تعلق خاطر بیشتری پیدا کردهاند و فعالتر هم شدهاند. در حال حاضر همایش محتوا در کنسرسیوم برگزار میشود با ریاست آقای صلاحی، ریاست کتابخانه ملی. روسای پنلها نیز روسای سازمانهای هسته کنسرسیوم هستند.
تعداد اعضای کنسرسیوم به چند نفر رسیده است؟
ما بر مبنای اساسنامه محدودیت تعداد داریم و نباید بیشتر از 14 عضو باشیم. اعضای معمولی محدودیتی ندارند اما در حال حاضر 12 عضو هستهای داریم و میتوانیم دو عضو جدید بگیریم.
چه ارگان یا سازمانهایی این دو جایگاه باقیمانده را خواهند گرفت؟
چهار تا پنج کاندیدا وجود دارد و هر کدام که زودتر آمادگی حضور به همراه شرایط لازم را داشته باشند، میتوانند این دو جایگاه را پر کنند. شرط عضویت در کنسرسیوم تولید محتواست و اعضا حتما باید در زمره تولیدکنندگان و صاحبان محتوا باشند. در حال حاضر نیز تمامی کتابخانههای اصلی، دایرهالمعارفها، بخشهای اصلی وزارت علوم و … در این کنسرسیوم حضور دارند. اخیرا نیز کتابخانه تخصصی شیراز به اعضای کنسرسیوم افزوده شده است.
کنسرسیوم چه چشماندازی را در پیش دارد؟
هدف از جمعشدن اعضا این است که کاربر و محقق با یکدیگر ارائه مشترک داشته باشند؛ یعنی کاربر برای جستجوی یک محتوا دیگر لازم نیست منابع همه 12 عضو ما را پیگیری کند با مراجعه به سایت کنسرسیوم به محتوای مورد نظرش دست مییابد. اسم کنسرسیوم نیز گواه اهدافش است، یعنی محتوای ملی. کنسرسیوم همچنین قصد دارد دسترسی محققان را به محتوای فارسی یا محتوایی که راجع به ایران است از طریق دیجیتالی کردن آن به نحوی که امکان جستجو در منابع هم وجود داشته باشد و فقط اسکن نباشد، آسان کند.
قرار است دسترسی از طریق همان وبسایتی که برای کنسرسیوم در نظر گرفته شده صورت بگیرد؟
خیر قرار است توسط اعضا انجام شود، نکته اصلی کنسرسیوم در این است که هویت اعضا، مشارکت آنها و قانون کپیرایت محتوای عرضه شده حفظ شود.
از طریق یک پنجره واحد این محتوا عرضه میشود؟
بله.
تبیان این پنجره واحد است؟
خیر، طی آییننامه مالکیت کنسرسیوم تصریح شده که دامین کنسرسیوم متعلق به همه اعضای اصلی است.
اما به نظر میآید سایت کنسرسیوم آنچنان که باید فعال نیست؟
رشد خیلی خوبی داشته و میزان بازدید سایت روند صعودی دارد.
آیا سایت کنسرسیوم توان پشتیبانی از محتوای ملی با این حجم وسیع را دارد؟
دبیرخانه کنسرسیوم، تبیان است و پشتیبانی از آن به عهده ماست. بنابراین در کنسرسیوم هیچ مشکلی در خصوص زیرساخت وجود ندارد. علاوه بر اینکه سایت مبتنی بر مدل جالبی است، هنگامیکه در سایت کنسرسیوم محتوایی جستجو میشود در واقع آن محتوای دیجیتالی از سایت ایرانداک دریافت میشود. در این صورت امکان دارد که 10 دیتا سنتر درگیر این ماجرا باشند چون هم هویت و هم کنترل بر محتوا لحاظ شده است و دیگر نیاز نیست برای جلب اطمینان اعضا تلاش خاصی انجام شود تا محتوایشان را در اختیار کنسرسیوم قرار دهند چون هر کسی محتوای خودش را دارد که امکان دارد در دیتاسنتری در تهران یا مشهد یا هر شهر دیگری باشد.
امکان بهروز آوری آنها نیز وجود دارد؟
بله، اما اصلا لازم نیست برای بهروزرسانی اطلاعاتمان تلاشی بکنیم؛ چون به محض اینکه مثلا کتابخانه ملی اطلاعاتش را تغییر دهد، از طریق وبسایت کنسرسیوم قابل دسترسی است چون کنسرسیوم اطلاعاتش را از دیتاسنتر کتابخانه ملی فراخوانی میکند.
آیا صرف تجمیع محتوای ملی هدف کنسرسیوم بوده یا اهداف دیگری نیز تعریف شده است؟
بله، علاوه بر اینکه قرار است تمام محتوای ملی را تحت پوشش خود داشته باشیم با تجمیع این محتواها ارزش افزودهای نیز به آن اضافه میشود که جلوی بسیاری از دوباره کاریها و موازیکاریها را میگیرد و همچنین مقدمات انجام کارهای اصولی را نیز فراهم میکند.
یازده سال از حیات موسسه تبیان میگذرد، تبیان چقدر به اهداف از پیش تعریفشدهاش رسیده است؟
توقع من خیلی بیشتر از اینها بوده و هست. باید به نقطهای برسیم که تاثیرگذار باشیم.
به نظر شما تبیان هنوز تاثیرگذار نیست؟
هست اما نه آن تاثیرگذاری که مدنظر داریم. ما خودمان را هم عرض رادیو و تلویزیون میبینیم و باید تاثیرات جدیتری روی مخاطبانمان بگذاریم.
میخواهید یک رسانه ملی در فضای مجازی باشید؟
بله، چنین توقعی از خودمان داریم.
آیا با درنظر گرفتن طیف وسیع مخاطبان رسانه ملی در مقابل رسانههای مجازی انتظار این حد از تاثیرگذاری را دارید؟
اتفاقا جذابیت در فضای مجازی بسیار بیشتر است همین تعامل و سرویسهایی که بر بستر مجازی امکانپذیر است و پوششدهی به سلایق متنوع را میسر میکند، نشان میدهد پتانسیل این حوزه بسیار بیش از اینهاست و بدون شک رادیو و تلویزیون فاقد این حجم توانمندیهاست.
تبیان که بهدنبال این سطح از اثرگذاری است، چرا یک موتور جستجوی قدرتمند ندارد؟
اکنون در سایت کنسرسیوم یک موتور جستجوی قوی موجود است که سایتهای تمام اعضا را تحت پوشش خود دارد و بهجز آن نیز تولید موتور جستجویی در سطح ملی را در برنامه داریم.
از آنجاییکه تبیان یکی از چهار شرکتی است که مجوز ایمیل ملی را دارد، آیا تاکنون اقدامی در این زمینه انجام دادید؟
با اینکه یکی از چهار شرکتی هستیم که مجوز ایمیل ملی را کسب کرده است، اما نمیخواهیم فقط یک سرویس معمولی عرضه کنیم. در نظر داریم سرویسمان را با یک ابتکار همراه کنیم؛ در غیر اینصورت گوگل و یاهو که هستند اینکه ما هم در کنارشان باشیم، شاید تعدادی را در وهله اول جذب کند اما مسلما این استقبال کوتاه مدت خواهد بود. بنابراین تصمیم گرفتیم یک سرویس ایمیل رایگان و با دامنهای منحصر بهفرد یعنی نام خود افراد ارائه کنیم، به اینصورت که دامین ایمیل هر فرد میتواند نام خود آن فرد باشد به جای اینکه اسم شرکت یا موسسه باشد که هم ابتکاری است و هم ملی است.
این دو پروژه چه زمانی به بهرهبرداری میرسد؟
مسئله اصلی ما بودجه است و در صورت تامین منابع مالی بهسرعت اقدام خواهیم کرد.
در شرایطی که هنوز جایگزین مناسبی برای موتور جستجو و پست الکترونیکی گوگل و یاهو در کشور وجود ندارد، فیلتر کردن آنها را چطور ارزیابی میکنید؟
فکر نمیکنم کسی چنین قصدی داشته باشد؛ تجربه قبلی نیز یک اشکال فنی بود. اما به هر حال ما تمایل داریم موتور جستجوی ملی از چنان کیفیتی برخوردار باشد که مردم خودشان دیگر سراغ گوگل و یاهو نروند. باید اینکار به صورت تعینی انجام شود و ابتدا یک جایگزین مناسب تولید شود و در دسترس کاربران قرار گیرد تا آنها خودشان دست به انتخاب بزنند نه با اجبار و فیلتر کردن.
با توجه به اینکه تبیان یکی از بزرگترین دیتاسنترهای کشور را در اختیار دارد چه وضعیتی در استانها دارید؟
اکنون در 31 استان دفتر داریم و بهراحتی میتوانیم به شهرهای کوچکتر نیز گسترش یابیم، چون دفاتر سازمان تبلیغات اسلامی به همین گستردگی است و تبیان میتواند از پتانسیلهای این دفاتر استفاده کند. همینطور قصد داریم شبکه CDN را توسعه دهیم تا ترافیک تبیان را میان استانهای مختلف توزیع کنیم. از این طریق بهجای اینکه مثلا کاربران شیراز به دیتاسنتر تبیان در تهران متصل شوند به CDN شیراز وصل میشوند.
آیا حجم بالای محتوای عرضه شده اخیرا موجب کندی سایت تبیان شده است؟
در حال حاضر نزدیک به یک STM1 پهنای باند سایت تبیان است که نسبت به ترافیک آن پهنای باند اندکی است و موجب کندی سایت شده است. تبیان مانند جادهای شده که ترافیک بالایی دارد، اما به دلیل عرض کم آن امکان عبور افراد بیشتر وجود ندارد. البته حجم محتوای بارگذاری شده نیز زیاد است که در کنار این مقدار پهنای باند موجود باعث کندی سایت شده است.
رویکرد وزارت ارتباطات نسبت به ایدهها و پروژههای تبیان چطور بوده است؟
در مذاکرات و قولهایی که به ما دادند خوب بوده اما هنوز به نتیجه نرسیده است و ما انتظار داریم در زمینه پهنای باند با ما همکاری کنند، چون اگر این مسئله حل شود مشکل کندی سایت نیز برطرف میشود و قادر خواهیم بود وسعت فعالیتهایمان را نیز بیشتر کنیم.
شبکه اینترانت تبیان در چه وضعیتی است؟
10 سال پیش که اینترنت به این گستردگی نبود ما در تبیان اینترنت پاک داشتیم که متقاضیان بسیاری هم داشت. در همان زمان ایجاد اینترانت برای مدارس و مساجد را در برنامه داشتیم.
روی شبکه اینترانت چه سرویسهایی ارائه کردید؟
شبکه ملی کودکان از دیگر سرویسهایی است که روی شبکه اینترانت تبیان عرضه میشود و با اینکه راهاندازی شده اما فقط 60 درصد آن آماده است. کودکان در این شبکه بهجز محتوا و برنامههای کودکانه با هیچ محتوای دیگری مواجه نخواهد شد.
آیا تبیان در اپراتور چهارم سهم دارد؟
خیر، تاکنون هیچ مذاکرهای برای مشارکت با اپراتور چهارم نداشتیم.
بهعنوان مدعی تولید محتوای ملی در کشور آیا در کنسرسیوم تولید و صادرات محتوای الکترونیکی (تصما) هم عضو هستید؟
بله، عضو هستیم منتها اسم این مجموعه از کنسرسیوم به مجتمع تصما تغییر کرد.
علت این تغییر عنوان در چیست؟
این کار به درخواست موسسه تبیان انجام شد. از آنجایی که کنسرسیوم محتوای ملی وجود داشت و ما هم عضو آن بودیم؛ تشکیل کنسرسیومی با ماهیت تقریبا مشابه که باز هم تبیان یکی از اعضای آن باشد جالب نبود؛ بنابراین پیشنهاد کردیم عنوان تغییر کند که پذیرفته و به مجتمع تصما تبدیل شد.
آیا پیش از این عضو مجمع ناشران الکترونیکی هم بودید؟
بله، از ابتدا حضور داشتیم و بهطور کلی از فعالیتهای گروهی حمایت میکنیم. چون ذات شبکه و اینترنت فعالیتهای تیمی و تعامل است نمیتوان در این حوزه انتظار موفقیت داشت اما بهتنهایی کار کرد. هر چه تعداد این کنسرسیومها و شبکهها بیشتر شود، به هدف نهایی یعنی ارتباط نیز نزدیکتر میشویم. برای مثال وقتی کنسرسیوم محتوای ملی و مجتمع تصما به یکدیگر مرتبط شوند، اطلاعات دو شبکه نیز به یکدیگر وصل میشوند.
در این مجتمع تبیان به دنبال چه اهدافی است؛ چون تصما بهدنبال توسعه صادرات محتوای الکترونیکی است؟
در حال حاضر از جهت اعتباری در تصما حضور داریم؛ چون با این تیم از زمان تاسیس مجمع ناشران الکترونیکی سابق همراه بودیم. اکنون که آنها ایده جدیدی را مطرح کردند نیز با آنها همراهی میکنیم، ضمن اینکه امکان دارد فرصتهای جدیدی را برای ما فراهم کند؛ اگرچه فعلا در زمینه صادرات برنامه خاصی نداریم.
شما تولیدکننده محتوای مجازی هستید که قابل صدور نیست.
تبیان نیز نرمافزار و لوحهای فشرده دارد، اما اکنون به دنبال صدورشان نیستیم چون تمام امور بازاریابی و توزیع محصولاتمان را به یک شرکت واگذار کردیم؛ هرچند شاید در آینده به این حوزه هم وارد شویم و تا آن زمان تمرکز تبیان روی محتوای الکترونیکی در فضای مجازی متمرکز شده است.
آیا در کارگروههای تخصصی مجمع فرا نیز حضور دارید؟
در حال حاضر عضو هیئتمدیره مجمع فرا هستم. فرا متشکل از مجموعهای از افراد است که بهدنبال اهداف محتوایی هستند که اتفاق خوبی است.
تعامل تبیان با مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال در دوره جدید مدیریتش چطور است؟
در دوره پیشین مرکز بهدلیل برگزاری نمایشگاه رسانههای دیجیتال موفق بود و در دوره مدیریت جدید نیز پخش تیزرهای تبلیغاتی که در جهت فرهنگسازی انجام میشود و تلاشها برای پر کردن خلاهای موجود در زمینه رسانههای دیجیتال با تولید بازیهای رایانهای و لوحهای فشرده قابل تقدیر است؛ خصوصا اینکه تولیدکنندگان محتوای دیجیتال همیشه برای عرضه و توزیع محصولاتشان دچار مشکل هستند و حمایت مرکز رسانههای دیجیتال برای حفظ این چرخه نیز کار بزرگی محسوب میشود؛ از این جهت که فضا را برای تولیدکنندگان باز میکند تا از طریق کالای خودشان سیستم مالیشان را تنظیم کنند به جای اینکه نرمافزارشان را به قیمت چند میلیون خریداری کند.
چرا تبیان در نمایشگاه امسال رسانههای دیجیتال حضور نداشت؟
به دلیل مسایل بودجهای؛ ضمن اینکه احساس کردیم اگر در نمایشگاه نباشیم هم خدشهای به تبیان وارد نمیشود.
مدتی است از راهاندازی شبکه اجتماعی تبیان میگذرد، آیا توان مقابله با فیسبوک را دارید؟
در آینده شاید، اما اکنون مدعی ایستادن دربرابر فیسبوک یا مقابله با آن نیستیم.
اما تبیان رتبه هفدهم را در رتبه بندی سایت الکسا دارد.
نمیخواهیم همان مسیری که در شبکههای اجتماعی موفق فعلی پی گرفته شده را پیگیری کنیم خصوصا اینکه تبیان باید و نبایدهای خاص خودش را دارد اما با این حال میخواهیم کار جدیدی ارائه کنیم. بنابراین بهدنبال ایجاد شبکههای اجتماعی تخصصی هستیم. مانند شبکه اجتماعی معلمها که راهاندازی شده است. زیرساختهای مورد نیاز را فراهم میکنیم تا هر گروه تخصصی در آن بستر فعالیت کند و به نوعی کنسرسیومی از شبکههای اجتماعی از این طریق تشکیل میشود.
آیا افراد همچنان برای عضویت در شبکهاجتماعی تبیان باید با ارائه کارت شناسایی احراز هویت شوند؟
برای دسترسی به برخی از سرویسها باید احراز هویت انجام شود، اما در سطوح پایینتر عضویت نیازی به ارائه کارت شناسایی نیست.
برای چه نوع سرویسهایی احراز هویت لازم است؟
برای مثال، باشگاه متاهلان که اعضا حتما باید متاهل باشند یا یکی از مهمترین سرویسهایی که تبیان دارد و کاملا قابل استناد است سرویس نظرسنجی است که کاربران حتما باید احراز هویت شوند.
اینکه با اصل ناشناختهبودن در انجام نظرخواهیها تناقض دارد.
درست است، اما بهدنبال ایجاد محیطی هستیم که کاربران نگران چنین مسائلی نباشند و طی این 10 سال نیز تبیان موفق شده اعتماد کاربران را به خود جلب کند. برای مثال، بیش از 100 زوج از طریق تبیان با یکدیگر آشنا شدند بدون اینکه ما کار خاصی در این زمینه انجام بدهیم یا سرویس خاصی در این زمینه داشته باشیم. این نشان از فضای سالم و میزان اطمینانی است که اعضا به ما دارند.
آیا میخواهید سرویسی برای ازدواج دایر کنید؟
امکان دارد وارد این حوزه هم بشویم، چون به دلیل اطمینانی که به تبیان وجود دارد، حتما طرح موفقی خواهد بود و یکی از دلایل موفقیت این طرح همین مسئله احراز هویت عاملی است که از تقلب جلوگیری میکند.
شبکه اجتماعی تبیان چند عضو دارد؟
نزدیک به 20 هزار نفر است که رقم بالایی نیست؛ چون ما بهدنبال شبکههای اجتماعی تخصصی هستیم.
بازدید روزانه از سایت چقدر است؟
بهطور میانگین روزانه 700 تا 800 هزار بازدید داریم که البته به یک میلیون هم رسیده است و 40 درصد این حجم از طریق موتورهای جستجو صورت میگیرد. با حل شدن مشکل پهنای باند، بازدید بیشتر هم خواهد شد.
تیم تولید محتوای تبیان متشکل از چند نفر است؟
نزدیک به 100 تا 150 نفر در تهران و قم بهصورت دورکاری و 70 تا 80 نفر نیز در موسسه تبیان برای تولید محتوا مستقر هستند.