همین سال گذشته بود که خبر خروجی هووای، شریک چینی اپراتورهای مخابراتی از بازار ارتباطات کشور، روزنه نوری شد برای تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی داخلی. تولیدکنندگانی که به خاطر قبضه شدن این بازار توسط چینی‌ها روزگار خوشی را سپری نمی‌کردند. در آن زمان اکثر کارشناسان و برخی فعالان بازار ارتباطات، پیش‌بینی کردند که این خروج می‌تواند فرصت خوبی برای تولیدکنندگان داخلی این بازار باشد. 

 

پیش‌بینی‌ای که بعد از گذشت یک سال هنوز به واقعیت تبدیل نشده و هنوز خط تولید بسیاری از شرکت‌ها خاک خورده باقی‌مانده است. حالا اما در جدیدترین اتفاق قرار است تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، فرصت دیگری پیش روی فعالان صنعت فاوا از جمله تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی بگذارد. 

آن طور که رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در گفت‌وگو با ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات اعلام کرده است، تحریم‌ها فرصتی برای تولیدکنندگان داخلی است تا جدا از محدودیت‌ها و مشکلات اقتصادی در گذشته، به لحاظ قیمت و هزینه‌ها در گذشته بتوانند تهدید را به فرصت تبدیل کرده و به سرعت جای محصولات وارداتی را بگیرد. فرصتی که از نگاه تولیدکنندگان داخلی تجهیزات مخابراتی، نوشدارویی بعد از مرگ سهراب است. 

 

تحریم؛ فرصت سوخته

بسته شدن کارخانه‌های تولید تجهیزات مخابراتی، ورشکستگی فعالان این بازار، حاکم شدن بیش از 70 درصد تجهیزات مخابراتی کشور از شرکت‌های خارجی و مخصوصا چینی‌ها، عقب ماندن تولیدکنندگان داخلی از تکنولوژی‌های روز، خروج نیروهای نخبه از کشور و… از جمله مشکلاتی است که طی یک دهه گذشته تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی، با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. وضعیت بد فعالیت این شرکت‌ها حتی سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس را نیز وادار به انتشار گزارشی در این خصوص کرد. 

براساس آنچه در این گزارش آمده بود، در حال حاضر صنعت تولید تجهیزات مخابراتی کشور با چالش‌های عمده‌ای روبه‌رو است که برخی از این چالش‌ها از فقدان برنامه شرکت مخابرات ایران و شرکت ارتباطات زیرساخت برای مهاجرت به فناوری‌های روز و فقدان هماهنگی میان وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و صنایع و معادن، علوم تحقیقات و فناوری و بازرگانی در برنامه‌ریزی‌هایICT کشور، عدم توجه لازم به بخش تحقیق و توسعه صنایع مخابرات، قطبی شدن فناوری‌ها در جهان، عدم رعایت قانون حداکثر استفاده از توان فنی و صنعتی کشور ناشی می‌شود. حالا اما قرار است با توجه به آنچه وزیر ارتباطات اعلام کرده است تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تمام این مشکلات را حل کند و فرصتی را در اختیار تولیدکنندگان این بازار بگذارد. 

در این زمینه دکترعلی‌فتوت، استادیار دانشکده برق دانشگاه شریف و مدیرعامل شرکت کاوش‌کام آسیا می‌گوید: «با این صحبت‌ها نمی‌توان ضرباتی را که طی این سال‌ها به تولیدکنندگان این بازار وارد شده است جبران کرد. شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات داخلی مانند گلدان گلی هستند که سال‌ها است به آنها آب نرسیده است.» 

وی در ادامه می‌افزاید: «سال‌هاست که شرکت‌های داخلی فعال در این حوزه به خاطر قیمت‌های مصنوعی محصولات خارجی یا ورشکست شده و از بازار خارج شده‌اند یا حیطه فعالیت خود را تغییر داده‌اند. حال با فرصتی که برای تولیدکنندگان داخلی به خاطر تحریم‌ها پیش آمده، نمی‌توان یک‌شبه انتظار تولید تجهیزات مخابراتی داشت.» به گفته وی در حال حاضر به دلیل عدم فروش تجهیزات شرکت‌های داخلی، محصولات این شرکت‌ها از نظر دانش فنی و هماهنگی با تکنولوژی روز بسیار عقب هستند و نمی‌توان این امید را داشت که بلافاصله این شرکت‌ها بتوانند چرخه تولید خود را راه‌اندازی کنند.» 

شاهرخ شیبانی، بازنشسته فعال در این حوزه، با اظهار تعجب از ادعای وزیر ارتباطات می‌گوید: «مطرح شدن چنین ادعایی نشان‌دهنده عدم درک صحیح نسبت به مقوله تولید تجهیزات مخابراتی در کشور است. اگر واقعا به فکر رشد این صنعت در کشور بودیم نباید از ابتدا به ضرر تولیدکنندگان داخلی عمل می‌کردیم که حالا تحریم بین‌المللی فرصتی را در برابر این فعالان قرار دهد.» وی نیز تاکید می‌کند که نمی‌توان در یک مدت زمان کوتاه و به بهانه تحریم این انتظار را داشت که تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی همچون گذشته وارد این عرصه شوند. شیبانی تصریح می‌کند که برای تولید تجهیزات مخابراتی باکیفیت نیاز به تکنولوژی‌های روز است و از آنجا که در زمانی در حدود 6 سال فعالان این عرصه دست به تولیدات چنین تجهیزاتی نزده‌اند، نمی‌توانند به سرعت خود را به این بازار برسانند.

اما در مقابل این اظهار نظرها و ناامیدی برخی تولیدکنندگان نسبت به تولید تجهیزات مخابراتی در کشور،‌گروهی دیگر مطرح شدن چنین حرفی از زبان وزیر را به فال نیک گرفته و امیدوارند تحریم بتواند ضررهای چند سال اخیر فعالان این بازار را جبران کند. در همین زمینه کامران مجدمنش، مدیرعامل شرکت کامکار سیستم و عضو هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی می‌گوید: «قطعا تحریم‌های بین‌المللی فرصت خوبی برای تولیدکنندگان این بازار خواهد بود و قطعا وزیر نیز انتظار ندارد که شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات مخابراتی در کشور در یک زمان کوتاه بتوانند نیازهای اپراتورهای مخابراتی کشور را برطرف کنند.» 

وی معتقد است که محصولات چینی و دامپینگی که این محصولات در کشور ایجاد کردند باعث قطع چرخه تولید شرکت‌های داخلی شده است، اما با یک برنامه‌ریزی منظم و اجازه مدیریت به تشکل‌های صنفی و عدم دخالت دولت در این تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند شروعی دوباره باشد برای فعالان این بازار.

پافشاری برای خرید محصولات خارجی

براساس آمارها و گزارش‌های انجام شده نزدیک به 70 درصد تجهیزات مخابراتی مورد نیاز کشور از طریق شرکت‌های خارجی از جمله هووای، نوکیا- زیمنس، سامسونگ،‌ اریکسون، zte تشکیل شده است. شرکت‌هایی که در حال حاضر تنها براساس قرار داد خود با شرکت‌های ایرانی خدمات‌رسانی می‌کنند. بعد از خروج رسمی برخی از این شرکت‌ها از کشور به گمان بسیاری از کارشناسان، تولیدکنندگان ایرانی می‌توانستند خودی نشان دهند و سهم خود از این بازار را پس بگیرند. اما این اتفاق تا کنون رخ نداده است. به گفته بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه تجهیزات مخابراتی، خروج شرکت‌های خارجی تغییر رفتاری در بین اپراتورهای مخابراتی کشور ایجاد نکرده است و هنوز نیز اپراتورهای مخابراتی برای خرید تجهیزات مورد نیاز خود از کشورهای خارجی پافشاری می‌کنند. در حال حاضر نیز این شرکت‌ها تنها برای نگهداری از تجهیزات مخابراتی خود، تعمیر، نصب آنتن یا دکل و… با تولیدکنندگان ایرانی تماس می‌گیرند. یکی از تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی که خواست نامش فاش نشود در‌خصوص پافشاری اپراتورهای ایرانی برای خرید محصولات خارجی می‌گوید: «یکی از دلایل مهم این پافشاری این است که حوزه مخابرات از فناوری‌های بسیار پیشرفته‌ای در تجهیزات خود استفاده می‌کند، اما ما در زمینه توسعه فناوری در کشور با مشکل تحریم مواجه هستیم و نمی‌توانیم به این دلیل خود را با فناوری روز هماهنگ و به روز کنیم . در نتیجه قبل از اینکه کشور دچار مشکل در زمینه خرید تجهیزات خارجی باشد سال‌ها است در به‌کارگیری فناوری‌های نوین دچار مشکل و کمبود هستیم.» وی در ادامه می‌افزاید: «از طرف دیگر دسترسی ما به پایگاه بین‌المللی تحت تحریم بوده و نمی‌توانیم محصولات را تولید و در بازار بین‌المللی به فروش برسانیم.» به گفته وی علاوه بر به روز نبودن تکنولوژی‌های به کار گرفته در تجهیزات مخابراتی یکی از دلایل روی آوردن اپراتورهای خرید محصولات خارجی قیمت ثابت دلار در چند سال اخیر بوده است. در واقع در مقابل قیمت ثابت دلار میزان تورم داخلی به شدت در حال افزایش بوده به همین خاطر قیمت تمام شده تولید تجهیزات مخابراتی برای شرکت‌های داخلی به شدت با افزایش هزینه همراه بوده است؛ بنابراین به نفع بسیاری از شرکت‌ها یا اپراتورهای مخابراتی بوده است که با دلار ارزان دست به خرید محصولات خارجی بزند. حال این سوال پیش می‌آید که چطور قرار است این شرایط به کمک تولیدکنندگان ایرانی بیاید. یکی از فعالان تولید تجهیزات مخابراتی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «در بین تمام این مشکلات اتفاقی افتاده است که برای این تولیدکنندگان ایرانی بسیار خوب است. اولین اتفاق بالا رفتن قیمت دلار است در نتیجه این اتفاق خرید تجهیزات خارجی از کشورهای خارجی برای اپراتورهای داخلی بسیار گران تمام می‌شود. دومین اتفاق این است که گاهی اوقات تولید کنندگان خارجی برخی محصولات را به راحتی در اختیار تولیدکننده داخلی می‌گذاشتند و به تحریم و هزینه هم کاری نداشتند، اما در حال حاضر دیگر این اتفاق هم نمی‌افتد. اگر این شرایط برای مدتی ادامه پیدا کند به تدریج تولید‌کنندگان داخلی می‌توانند با کمک روش‌هایی به تکنولوژی‌های روز دنیا دست پیدا کنند.» به باور تولید کنندگان تجهیزات مخابراتی، اگر مرکز تحقیقات مخابرات به صورت جدی و واقعی روی پروژه‌های این حوزه به صورت جدی سرمایه‌گذاری کند در 3 الی 4 سال آینده می‌توان از تجهیزات تولید شده در کشور با بهترین کیفیت بهره‌برداری کرد. 

 

سونیتا سراب‌پور – دنیای اقتصاد