تمام طرحهای ارتباطی که رونمایی نشد/ کوتاه ماندن دست کاربران از اینترنت پرسرعت
وزارت ارتباطات در آخرین سال فعالیت دولت، وعده هایی برای عملیاتی شدن پروژه هایی که نام ملی به خود گرفته بود داد که بررسی ها نشان می دهد برخی از این پروژه ها در سال 91 به معنای کامل علمیاتی نشد و تنها تعداد معدودی از آنها به مرحله انجام رسید. در این راستا گروه فناوری خبرگزاری مهر نگاهی دارد به طرح های مهم ملی وزارت ارتباطات در سال 91 و وعده هایی که در این سال محقق نشده است.
شبکه اینترنت ملی، موتور جستجوی ملی، مرورگر ملی، نرم افزار ملی سنجش سرعت، پرتال ملی ضریب نفوذ اینترنت، پست الکترونیک ملی، مرکز داده یا دیتاسنتر ملی، سیستم عامل ملی، کارت هوشمند ملی، شبکه ملی فرهنگ، شبکه ملی مدارس و درگاه ملی خدمات الکترونیکی ایران را می توان از جمله طرح هایی عنوان کرد که در بیش از 7 سال گذشته بارها و بارها و در زمانهای متعدد با تعاریف مختلف از سوی مسئولان عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور مطرح و به سوژه هایی برای بحث مخالفان و موافقان تبدیل شد.
با این حال شواهد نشان می دهد که به غیر از پروژه های پست الکترونیک بومی، نرم افزار ملی سنجش سرعت و پرتال ملی ضریب نفوذ اینترنت مابقی پروژه های کلان بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در طول این چندسال به صورت 100 درصد به سرانجام نرسیده و بهره برداری از آنها در سال 91 نیز در حد یک خبر بود.
دستگاههایی که به شبکه ملی پیوستند
پروژه "اینترنت ملی" که با نامهای دیگری چون شبکه ملی اطلاعات ، اینترنت پاک ، اینترنت حلال و اینترانت ملی و اینترنت امن نیز شناخته می شود را شاید بتوان پرحاشیه ترین طرح وزارت ارتباطات نامید که کلید آن در آغاز به کار دولت نهم زده شد؛ چرا که برای نخستین بار بود دولتی قصد داشت اینترنت جهانی را "ملی" کند. اجرای این طرح اگرچه در دولت نهم و به دلیل نبود توجیهات مناسب فنی و اقتصادی توفیقی نیافت اما در دولت دهم با نام "شبکه ملی اطلاعات" و تعریف مشخصی از اهداف و برنامه های مربوط به آن، شکل دیگری پیدا کرد و موفق شد برخی اهداف مدنظر خود را اجرایی کند.
اینترنت ملی اگرچه همچنان مخالفان خاص خود را به دلیل نبود دلایل مشخصی از پروژه دارد اما درسال 90 این پروژه با بهره برداری از فاز نخست شبکه IP کشور – IPMPLS – وارد فاز اجرایی شد و با گنجاندن آن در برنامه 5 ساله پنجم کشور و افزایش 20 برابری ظرفیت اینترنت، زمینه عملیاتی شدن آن شکل گرفت.
در آن سال وزیر ارتباطات وقت جدای از نامهایی که بر شبکه ملی اینترنت گذاشته می شد نام "شما" را برازنده شبکه ملی اطلاعات عنوان و تاکید کرده بود که در آینده این نام یک برند خواهد شد و جا خواهد افتاد. اما در سال 91 پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات تنها برای دستگاههای دولتی تعریف شد و وزارت ارتباطات در آخرین سال فعالیت دولت دهم تفکیک اینترنت از اینترانت را برای دستگاههای اجرایی کلید زد و در پی آن شبکه های آموزش و یادگیری ، سلامت و گمرک طی تفاهمنامه ای با وزارتخانه های آموزش و پرورش، بهداشت و صنعت و معدن و تجارت به شبکه ملی پیوستند تا یکی از اهداف برنامه 5 ساله پنجم توسعه محقق شود.
با این وجود در سال 91 پروژه شبکه ملی اطلاعات در همین حد خلاصه شد و رضا تقی پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با برکناری از سمت خود نتوانست این پروژه را به صورت ملموس برای کاربران به مرحله بهره برداری برساند.
وی وعده داده بود که در خرداد 91 شبکه ملی را برای 10 میلیون کاربر ایرانی با دسترسی به پهنای باند با سرعت 20 مگابیت بر ثانیه مهیا می کند و 70 درصد نیازهای کاربران که تاکنون از طریق شبکه اینترنت جهانی انجام می شد با امنیت و سرعتی بالاتر برطرف شود.
تغییر سیاستهای ایمیل ملی به ایمیل بومی و عدم استقبال کاربران
به گزارش مهر، پروژه پست الکترونیک ملی که بعدها و به دلیل حساسیتهای واژه "ملی" به پست الکترونیک "ایرانی و بومی" تغییر نام داد نیز از آن دست پروژه های کلان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود که با خود حاشیه های بسیاری همراه داشت و در ابتدا نگرانی قطعی ایمیل های خارجی را برای کاربران ایرانی به وجود آورده بود. اگرچه در سالی که گذشت پروژه هایی با نام ایمیل بومی در کشور به بهره برداری رسید و موفق شد سرویس های پست الکترونیک را به کاربران علاقه مند به استفاده از ایمیل داخلی و نیز دستگاههای دولتی برای امور اداری براساس الزام، ارائه دهد اما به طور کل این سرویس ها به دلیل عدم اطمینان کاربران ایرانی از مسائل امنیتی، آنچنان که باید توفیق نیافت.
شواهد نشان می دهد که ایمیل ایرانی سازمان فناوری اطلاعات – ایمیل "ایران"- ، پست الکترونیک "چاپار" یا سی اچ میل شورایعالی اطلاع رسانی و پست الکترونیک "کلیک آن" که توسط یکی از شرکتهای زیرمجموعه شرکت مخابرات ایران عرضه شد آنچنان که باید توفیقی به دست نیاورده و در عمل نتوانستند کاربران ایرانی را آنطور که باید به خود جذب کنند.
وعده راه اندازی ایمیل بومی در کشور اگرچه جنبه عملیاتی به خود گرفت اما حتی قطعی مقطعی دسترسی کاربران به سرویس های پست الکترونیکی خارجی مانند یاهومیل ، جی میل و هات میل در سال 91 نیز باعث نشد کاربران به استفاده مداوم از ابزار پست الکترونیکی ایرانی روی بیاورند و به نوعی می توان گفت این پروژه دولت دهم نیز به شکست انجامید.
تبدیل دیتاسنتر ملی به دیتاسنتر استانی
به گزارش مهر، راه اندازی مرکز داده ملی نیز از جمله طرح های مورد تاکید وزارت ارتباطات است که قرار بود تا پایان سال 90 به صورت نهایی به بهره برداری برسد اما شواهد نشان می دهد که این طرح به صورت استانی و نه ملی در مرحله اول تنها برای 11 استان در سال 91 در قالب طرح ایجاد دیتاسنترهای استانی انجام شد.
پروژه دیتاسنتر ملی که قرار بود تمامی دیتاهای موجود در کشور را ذخیره کرده و میزبانی تمامی سایتهای داخلی را به عهده گیرد با هدف یک پشتیبان گیری (بک آپ) برای حفاظت از اطلاعات و داده های موجود در کشور در دستور کار قرار است تا در مواقع بحرانی یک مرکزیت خارج از مراکز اجرایی وجود داشته باشد و دیتاها از بین نرود.
رضا تقی پور وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ابتدای آغاز به کار دولت دهم و تصدی پست در این وزارتخانه، ایجاد دیتاسنتر ملی را امری ضروری برای ذخیره اطلاعات حیاتی در سطح ملی عنوان کرد و وعده داده بود تا سال 90 دیتا سنتر ملی در اختیار تمام دستگاهها قرار می گیرد و تمامی دستگاههای اجرایی باید میزبانی سایتهای خود را به داخل کشور منتقل کنند.
وی حتی پیش بینی کرده بود که با راه اندازی دیتا سنتر ملی و با ظرفیت بالای مدنظر امکان میزبانی سایتهای غیر از سایتهای دولتی نیز وجود دارد و اگر سرور سایت دستگاههای دولتی در خارج از کشور باشد تخلف محسوب می شود.
اما با این حال این پروژه به صورت ملی به مرحله اجرا درنیامد و سازمان فناوری اطلاعات ایران در آخرین ماه سال 91 نتوانست تنها یک دیتاسنتر استانی در خوزستان راه اندازی کند؛ زمانی که دیگر رضا تقی پور بر مسند مقام عالی وزارت ارتباطات تکیه نزده بود.
زمین و وعده هایی که محقق نشد
به گزارش مهر، راه اندازی سیستم عامل ملی نیز از دیگر طرحهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در طول چند سال اخیر است که با وجود آنکه چندین بار عملیاتی شدن آن وعده داده شد اما تاکنون به سرانجام نرسیده و مورد بهره برداری قرار نگرفته است.
اجرای پروژه سیستم عامل ملی با تغییرات بسیاری در سال 91 باردیگر توسط مرکز تحقیقات مخابرات ایران و سازمان فناوری اطلاعات کلید خورد در هفته ارتباطات امسال وارد فاز اجرای آزمایشی شد که یک مقام مسئول در سازمان فناوری اطلاعات ایران از بهره برداری نسخه دسک تاپ سیستم عامل بومی در کشور تا دو سال آینده خبر داد و تاکید کرد که نسخه سرور این سیستم عامل با نام تجاری "زمین" یک سال آینده به انتشار عمومی خواهد رسید.
البته در سال 91 مرکز ملی توسعه نرم‌افزارهای متن‌باز در سازمان فناوری اطلاعات ایران راه‌اندازی شد که این مرکز به صورت رسمی موضوع مهاجرت به نرم‌افزارهای متن‌باز را دنبال خواهد کرد.
تمام اتفاقاتی که برای موتور جستجوگر ملی رخ داد
رضا تقی پور وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات در آغاز به کار دولت دهم اعلام کرد که ایران برای جوابگویی به نیازهای داخلی و نیز تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه در نظر دارد موتور جستجوگر ملی راه اندازی کند تا کاربران ایرانی برای جستجو در اینترنت به جای استفاده از موتورهای جستجوی "یاهو" و "گوگل" از موتور جستجوی بومی استفاده کنند.
در آن زمان یکی از مسئولان سازمان فناوری اطلاعات ایران در تشریح آغاز به کار این پروژه با بیان اینکه موتورهای جستجوی بین المللی گوگل و یاهو در استفاده از نیاز داخلی و خارجی کاربران کاربرد دارد اما موتور جستجوگر ملی صرفا در مورد کاربران ایرانی داخل کشور و فقط برای ارائه خدمات دستگاههای دولتی و اجرایی به کار خواهد رفت به مهر گفت: عنوان موتور جستجوی "یا حق" برای این پروژه پیشنهاد شده اما این امر تاکنون از سوی وزارت ارتباطات به صورت قطعی اعلام رسمی نشده است.
مرورگری که قرار بود استفاده از وب ملی را رواج دهد
طرح مرورگر ملی نیز قرار بود منطبق با فرهنگ بومی فارسی با تسهیل فرآیند مرور صفحات وب و قابل رقابت با مرورگرهایی مانند موزیلا و اینترنت اکسپلورر برای کاربران ایرانی باشد اما این طرح نیز تاکنون به مرحله بهره برداری نرسیده است.
در نهایت اینکه در سال 91 از پروژه هایی مانند اسکادای بومی، VPN بومی و کارت هوشمند بومی نیز سخن به میان آمد اما هیچ یک از این طرح ها نیز برای کاربران اینترنت به مرجله اجرا درنیامد.