ثروتی دست نخورده; نگاهی به تولید نرم‌افزارهای تلفن‌همراه در کشور
سونیتا سراب پور – دنیای اقتصاد : تلفن‌های هوشمند این روزها بدون اپلیکیشن‌های کاربردیشان، بدون استفاده خواهند ماند. تلفن‌هایی که روز به روز استفاده از آنها در بین کاربران در حال افزایش است و براساس پیش‌بینی محققان موسسه تحقیقاتی ABI، تا سال 2018، تلفن‌های هوشمند 69 درصد از بازار جهانی موبایل ( 4/2 میلیارد دستگاه) را تشکیل خواهند داد.
دو سیستم عامل آندروید و ios سیستم‌عامل‌های پرطرفدار در بین کاربران گوشی‌های هوشمند هستند. براساس تحقیقات موسسه ABI، در حال حاضر سهم آندروید از بازار گوشی‌های هوشمند 58 درصد و سهم ios 21 درصد است. این دو سیستم‌عامل پرطرفدار تا پایان فصل اول 2013 در مجموع 78 درصد از سهم بازار را در اختیار خود دارند. این آمار و تغییر در آن برای بسیاری از برنامه‌نویسان اپلیکیشن یا نرم‌افزار مهم است؛ چرا که بسیاری از برنامه‌نویسان موبایلی با کمک همین سیستم عامل‌های محبوب روزگار می‌گذرانند یا تصمیم به شروع یک تجارت جدید و پرسود در دنیای اپلیکیشن‌ها می‌گیرند. مثلا تولید کننده اپلیکیشنی به نام instagram شاید در ابتدای تولید این اپ فکرش را هم نمی‌کرد که چندی بعد فیس‌بوک آن را با رقم یک میلیارد دلار خریداری کند.
اما اگر به داستان تولید اپلیکیشن برای گوشی‌های هوشمند در کشور بازگردیم، مانند همیشه داستان متفاوت‌تر از آنچه در دنیا اتفاق افتاده است، رقم خورده.
نبود کیفیت، خلاقیت، ایده، کپی‌کاری، دور بودن از استاندارد‌های لازم، ضعف در سیستم پشتیبانی و… بزرگ‌ترین مشکلات تولید اپلیکیشن در کشور است.
فراموشی خلاقیت و ایده
براساس آخرین آمار ارائه شده از سوی گمرک، در دوازده ماه سال گذشته 779 تن گوشی معادل یک میلیون و 947 هزار و 500 دستگاه گوشی از طریق مبادی رسمی (گمرک) وارد کشور شده است. این حجم واردات در مقایسه با سال قبل که حجم واردات گوشی موبایل از مبادی رسمی یک میلیون و 463 هزار و 945 دستگاه بوده در حدود نیم میلیون عدد افزایش یافته است. وجود این شرایط به صورت طبیعی می‌تواند محیطی بکر برای تولیدکنندگان اپلیکیشن در کشور باشد؛ اما مشاهده فعالیت فعالان در این بازار نشان می‌دهد که هنوز این بازار راه زیادی تا رسیدن به کسب سود و مطرح شدن در بین کاربرانش دارد.
در حال حاضر شرکت‌ها یا بهتر است بگوییم گروه‌های جوان برنامه‌نویس مختلفی در کشور با به‌راه انداختن یک محیط کوچک، در حال تولید اپ و جذب برنامه‌نویسان برای تولید اپلیکیشن در کشور هستند. شاید از معروف‌ترین این گروه‌ها بتوان به کافه بازار، کندو ، سیب چه و مارکت اشاره کرد که اپهای فارسی مخصوص سیستم‌عامل آندروید وios را از طریق اینترنت در اختیار کاربرانشان می‌گذارند.
علیرضا اسانلو، قائم مقام مدیرعامل شرکت آرمانگر پردازش، که اپ فارسی به نام جیب را وارد بازار کرده است درخصوص وضعیت تولید اپلیکیشن برای دستگاه‌های هوشمند می‌گوید: «طی یکی دوسال اخیر میزان تولید اپ با رشد خوبی همراه بوده اما این رشد همراه با کیفیت اپ نبوده است.» وی در ادامه به نداشتن خلاقیت در اپهای تولید شده فارسی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در حال حاضر بسیاری از برنامه نویسان با موفقیت یک اپ فارسی شروع به کپی‌برداری از همان اپ می‌کنند که همین امر سبب شده بیشتر اپهای موجود در سایت‌هایی مانند کندو، بازار، مارکت و… از کیفیت لازم برخوردار نباشند.»
به باور بسیاری از فعالان تولید اپ گوشی تلفن‌همراه، از آنجایی که اکثر گروه‌های تولیدکننده اپ را گروه‌های جوان تشکیل می‌دهند که از روی علاقه وارد این بازار شده و به صورت خودآموخته اقدام به آشنایی با کارکرد سیستم‌عاملی همچون آندروید کرده‌اند شاید چندان نباید انتظار خلاقیت و کیفیت در اپهای تولید شده را داشت.
بسیاری از فعالان گذر زمان و ورود افراد سرمایه‌گذار به این بخش را عاملی برای رشد تولید اپ فارسی با کیفیت در کشور عنوان می‌کنند، اما از سوی دیگر برخی کارشناسان اعلام می‌کنند که نرم‌افزارهای جدید برای جذابیت و کارآیی نیازمند دسترسی به شبکه‌های اطلاعاتی و اینترنتی هستند و این در حالی است که اینترنت همراه و اینترنت اپراتورهای ما نمی‌توانند سرعتی مناسب را برای کاربران خود به ارمغان بیاورند. در نتیجه زمانی که چنین زیرساخت‌هایی فراهم نباشد نمی‌توان انتظار رشد استفاده از نرم‌افزارهای ایرانی را هم داشت.
سیاوش تفضیلی، مدیر اجرایی پروژه کندو، در این خصوص می‌گوید: «در تمام دنیا دوره‌ای دانشگاهی و آموزشی برای تدریس کار با سیستم‌عامل آندروید وجود دارد اما در ایران افراد به صورت خود آموخته وارد این عرصه شده و خودشان به شخصه به مطالعه و یادگیری این سیستم عامل می‌پردازند. در این شرایط نباید انتظار داشت برنامه تولید شده فارسی، قابل مقایسه با برنامه‌های خارجی باشند.» به گفته وی از حدود 900 برنامه ایرانی تولید شده در بازار آندروید حدود 70 درصد اپ ها اساسا کپی شده و فاقدکارآیی هستند.
در همین زمینه مهدی فریمانی، مشاوره فناوری اطلاعات مرکز رسانه‌های دیجیتال، بر این باور است که با تمام کم‌و کاستی‌های موجود برای تولید اپ در کشور، اما این حوزه نسبت به سال‌های گذشته با رشد قابل توجهی همراه بوده است، به طوری که اگر تا مهر ماه سال گذشته تنها 400 اپ فارسی تولید شده بود این رقم در آخرین ماه سال 91 به حدود 900 اپ رسید.
اما در حالی فریمانی از رشد تولید اپ در کشور صحبت می‌کند که اکثر این اپ ها از کیفیت لازم برخوردار نیستند و کاربران چندان تمایلی به استفاده از آنها ندارند. فریمانی دلیل این شرایط را به نبود یک برنامه و مدل تجاری دقیق ارتباط می‌دهد و می‌افزاید: «اکثر افراد این حوزه از روی علاقه اقدام به تولید اپ می‌کنند و هنوز فعالیت در این بخش به یک تجارت تبدیل نشده است؛ چرا که هیچ فردی حاضر به سرمایه‌گذاری بالا در این بخش نیست. همچنین وجود سایت‌هایی مانند بازار، کندو و … نیز با تقلید از مدل‌های خارجی مانند گوگل پلی یا اپ استور شکل گرفته اند.»
نبود سیستم پشتیبانی قوی
در کنار نبود کیفیت و خلاقیت در تولید اپهای فارسی، عدم پشتیبانی مناسب تولیدکنندگان از اپهای تولیدشده‌شان، هم باعث میشود همان درصد از کاربرانی که خواهان استفاده از اپ‌ها فارسی هستند کم کم اعتمادشان را نسبت به اپ‌ها از دست بدهند. فریمانی ضعف در سیستم پشتیبانی اپهای فارسی را هم به کمبود سرمایه در بین فعالان این عرصه ارتباط می‌دهد و تاکید می‌کند که داشتن یک سیستم پشتیبانی قوی نیاز به استخدام افراد آگاه دارد که این کار برای تولید کننده اپ در کشور که عموما یک نفر یا در نهایت یک گروه جوان است، بسیار هزینه براست.
براساس اظهارات وی تا زمانی که یک اکوسیستم تجاری قوی در این حوزه شکل نگیرد نمی‌توان منتظر اپ فارسی با کیفیت همراه با سیستم پشتیبانی قوی بود.
نظارت؛ آری یا نه
یکی دیگر از مشکلاتی که تولیدکنندگان اپ برای تلفن‌همراه در کشور به آن اشاره می‌کنند نبود نظارت دقیق روی این بازار است که در نهایت باعث عدم رعایت حق مولف و نداشتن استاندارد در برنامه‌های تولید شده میشود. برخی از فعالان این بازار حضور یک نهاد آگاه و تصویب مصوبه‌های مخصوص این حوزه را دلیلی برای رفع این مشکل می‌دانند و برخی دیگر با مخالفت حضور یک نهاد نظاره گر، معتقدند گذر زمان و به وجود آمدن رقابت تنها راه‌حل برای این موضوع است.
مدیر اجرایی سایت کندو در این خصوص می‌گوید: «به اعتقاد من وجود نهاد نظارتی در این بخش نه تنها باعث بهبود در این بازار نمی‌شود، بلکه کارها با پیچیدگی بیشتری همراه خواهد شد.»
تفضیلی معتقد است تنها گذر زمان ، فرهنگ سازی و بالا رفتن دانش کاربران می‌تواند باعث رشد کیفیت در اپهای فارسی شود.
ios مهجور مانده
اما مشکلات تولید اپلیکیشن فارسی برای سیستم‌های عامل ios چندین برابر سیستم‌های آندروید در کشور است.
در ایران، به دلیل محدودیت‌های فروش محصولات شرکت اپل و همچنین محدودیت کاربران ایرانی در دسترسی به اپلیکیشن‌های ارائه شده توسط اکوسیستم این شرکت، و همچنین، دشواری‌های موجود برای برنامه‌نویسان ایرانی برای توسعه اپلیکیشن‌های مبتنی بر این سیستم عامل، سهم بازار تولید اپ برای Ios متفاوت‌تر از آندروید است.
یاشار بشیرزاده،مدیر بازاریابی سایت سیب‌چه سایت ( ارائه اپ مخصوص ios) در خصوص مشکلات تولید اپ برای سیستم ios می‌گوید:« برنامه‌نویسی برای سیستم عامل شرکت اپل به مراتب سخت‌تر از سیستم عامل آندروید است؛ چرا که سیستم عامل این شرکت بسیار پیچیده و به صورت بسته طراحی شده که این کار اجازه ورود برنامه‌نویسان به این حوزه را به راحتی نمی‌دهد» به گفته وی در کنار تمام سختی‌های تولید اپ فارسی برای ios بسیاری از فروشندگان بازار موبایل برای کسب سود بیشتر خود خریداران محصولات اپل را مجاب به نصب صدها نرم‌افزار هنگام خرید می‌کنند که این کار نیز در بلند مدت کاربران را دچار مشکل می‌کند؛ چرا که این اپ ها امکان به روزرسانی ندارند.
به گفته بشیر زاده همین شرایط باعث شده که رشد تولید اپ فارسی برای سیستم‌عامل ios با رشد خوبی همراه نباشد.