سیلیکون ولی در خاورمیانه
مترجم: ندا لهردی
در حالی که تکنولوژی به سرعت در حال تغییر و تحول است، تجارت‌های مرتبط با آن هم گسترش پیدا می‌کنند.
درست به همین دلیل هم هست که استارت‌آپ‌ها یا شرکت‌های نوظهور و نوپای تکنولوژی از نقاط مختلف دنیا سر برمی‌آورند و با نوآوری‌های متنوع نظر سرمایه‌گذاران را به خودشان جلب می‌کنند. حالا دیگر مرزهای تکنولوژی به کشورهای پیشرفته محدود نشده و در کشورهای در حال توسعه آسیایی، عرب و خاورمیانه هم به سرعت در حال گسترش است.
وقتی «فیدا طاهر» در اوایل سال 2011 تصمیم به راه‌اندازی یک وب سایت برای نمایش فیلم‌های مربوط به دستور پخت غذاهای مختلف را گرفت، خانواده‌اش به این تصمیم خندیدند. این در حالی بود که نه تنها فیدا مهارت آشپزی زیادی نداشت، بلکه هیچ تجربه‌ای هم در زمینه تجارت نداشت. از طرفی او در حال بیرون آمدن از محل کارش بود که یک شرکت فعال در زمینه ساخت فیلم و ویدئو بود. او در توجیه ترک کارش می‌گوید: «من دیگر چیزی در آنجا یاد نمی‌گرفتم و حس می‌کردم برای ماندن و کار کردن در آنجا خیلی جوان هستم.»
حالا شرکت فیدا طاهر با نام «زیتون» بیش از 600 ویدئو دستور پخت غذا از کباب ماهی سالمون گرفته تا پخت نان شیرینی را ارائه می‌کند. این کلیپ‌های ویدئویی کوتاه که تنها مواد لازم و دستور پخت غذا را نشان می‌دهند در وب سایت‌هایی مانند یوتوب حسابی طرفدار پیدا کرده‌اند. شرکت نوپای زیتون که در حال حاضر دوازده نفر کارمند دارد، در ماه مه توانست نظر یک شبکه ماهواره‌ای را برای سرمایه‌گذاری جلب کند که علاوه بر سرمایه‌گذاری، ویدئوهای آن را پخش کند. این در حالی است که چندین اپراتور مخابراتی در خود کشور اردن و منطقه خاورمیانه هم از برنامه‌های وب‌سایت شرکت زیتون پشتیبانی می‌کنند.
این داستان مشابه داستان‌هایی است که درباره شکل‌گیری شرکت‌های نوپا در سیلیکون ولی یا سیلیکون راندباوت (منطقه‌ای فعال در صنعت تکنولوژی در شهر لندن) می‌شنویم. این در حالی است که فیدا طاهر درباره استارت‌آپش در کافه‌ای در شهر عمان پایتخت کشور اردن صحبت می‌کند. او یکی از صدها زن کارآفرینی است که در سال‌های اخیر در پایتخت اردن شرکت‌های آنلاین را تاسیس و راه‌اندازی کرده‌اند تا به این ترتیب عمان به تدریج به مرکز استارت‌آپ‌های خاورمیانه تبدیل شود. البته استارت‌آپ‌های تکنولوژی گویا تنها از شهر عمان سر برنمی‌آورند و شهرهایی مانند بیروت، قاهره، دبی، ریاض و نوار غزه در سال‌های اخیر شاهد راه‌اندازی شرکت‌های نوپای فعالی در عرصه تکنولوژی بوده‌اند. این روند نشان از آینده‌ای روشن برای صنعت تکنولوژی در این منطقه دارد. هر چند کشورهای عربی از نظر میزان استفاده از اینترنت در مقایسه با کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی در جایگاه پایین‌تری قرار دارند، اما در میان کشورهای منطقه خاورمیانه روند رشد سریعی را در این زمینه تجربه می‌کنند. کارشناسان معتقدند که افزایش میزان استفاده کاربران کشورهای عربی از موبایل‌های هوشمند و فعال شدن تجارت الکترونیک در این کشورها تاثیر قابل توجهی بر افزایش ضریب نفوذ اینترنت در این کشورها داشته است. این در حالی است که بعضی موانع فرهنگی و زبانی باعث شده‌اند صنعت تکنولوژی و اینترنت در این کشورها با سرعت کمتری رشد کنند.
در نهایت همه این موارد باعث شده‌اند تا شرکت‌های تکنولوژی نوپای فعال در منطقه خاورمیانه هنوز در مقایسه با شرکت‌های بزرگ تکنولوژی در سیلیکون‌ولی فاصله زیادی داشته باشند. با این حال «کریستوفر شرودر» یک سرمایه‌گذار آمریکایی که از انتظار کتاب «طلوع استارت‌آپ‌ها» حمایت می‌کند، در این مورد می‌گوید: «رشد نسل جدید کارآفرینان در حوزه تکنولوژی و تجارت می‌تواند بسیاری از این موانع را از جلوی راه بردارد.» بسیاری از تحلیلگران معتقدند که روند رشد اینترنت در بعضی از کشورهای عربی و خاورمیانه به صورت کاذب و حباب است و انفجار این حباب می‌تواند شکست بزرگی برای صنعت تکنولوژی در این منطقه باشد. در مقابل اما بسیاری اعتقاد دارند که بهترین اتفاق درباره رشد تکنولوژی در کشورهای منطقه خاورمیانه می‌تواند به چگونگی استفاده آنها از تکنولوژی برای مقابله با بزرگ‌ترین مشکل‌شان؛ یعنی بیکاری جوانان مربوط شود. آمارهای مختلفی در این زمینه وجود دارد که نشان می‌دهد بیش از 25 درصد از جمعیت جوان 15 تا 24 ساله در کشورهای خاورمیانه بیکار هستند. در حالی که شرکت‌های نوپای تکنولوژی در نقاط مختلف خاورمیانه تاسیس می‌شوند، اما گویا اکوسیستم اردن بیشتر از کشورهای دیگر این منطقه آماده و درگیر این موضوع است. این کشور در حالی که بر خلاف بسیاری از کشورهای خاورمیانه منابع عظیم نفتی در اختیار ندارد، اما در مقابل از سیستم آموزشی خوبی بهره می‌برند و تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در این کشور به سرعت در حال افزایش هستند. اولین شرکت محلی فعال در عرصه فناوری اطلاعات در این کشور در دهه 1970 تاسیس و راه‌اندازی شد. این شرکت‌ها حالا در زمینه‌های مختلفی از Palma Consulting که شرکتی فعال در زمینه مشاوره نرم‌افزاری و تجاری است گرفته تا Aspire که یک شرکت کامپیوتری است، فعالیت می‌کنند. از طرفی شرکت‌های مختلف فعال در عرصه رسانه‌های دیجیتال و بازی‌های ویدئویی هم در اردن فعالیت می‌کنند که محتوای مختلفی از فیلم گرفته تا دوره‌های آموزشی آنلاین و مجازی را ارائه می‌کنند. شرکت Maysalward هم در زمینه تولید و توسعه بازی‌های پر طرفدار موبایل فعالیت می‌کند. این در حالی است که شرکت Gate2Play هم که در زمینه ارائه سرویس‌های پرداخت الکترونیک فعالیت می‌کند، به کسب درآمد اغلب شرکت‌های ارائه کننده بازی‌های آنلاین کمک می‌کند. بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل عمده رشد و توسعه صنعت تکنولوژی در کشور اردن به علاقه وافر «عبدالله بن حسین» پادشاه این کشور به تکنولوژی دیجیتال به خصوص بازی‌های ویدئویی مربوط میشود. او بعد از آنکه در سال 1999 حکومت اردن را از پدرش تحویل گرفت، تلاش زیادی برای توسعه تکنولوژی در این کشور کرد و «فاواز زوبی» را در سال 2000 به عنوان اولین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات این کشور منصوب کرد. حالا زوبی یکی از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران خطرپذیر بزرگ اردن است که به شکل‌گیری شرکت‌های نوپا کمک می‌کند. به این ترتیب امروزه ثبت یک شرکت جدید در این کشور به جای چند ماه، تنها چند روز طول می‌کشد. از طرفی اردن این روزها از نظر ارتباطات اینترنتی یکی از بهترین‌های منطقه خاورمیانه به حساب می‌آید.
در این میان اما شاید مهم‌ترین اتفاق در صنعت تکنولوژی و اینترنت اردن در سال 2009 رقم خورد؛ زمانی که شرکت اینترنتی بزرگ Yahoo، پورتال اینترنتی شناخته شده اردن به نام «مکتوب» را با قیمت 175 میلیون دلار خرید. «سامی توکان» یکی از موسسان پورتال مکتوب در این مورد می‌گوید: «این اتفاق به مردم نشان داد که همه چیز ممکن است.» توکان در حال حاضر مدیریت یک گروه شرکت‌های اینترنتی به نام «جبار» را به عهده دارد که اخیرا دو شرکت را به زیر مجموعه خودش اضافه کرده است؛ شرکت «سوق» که یک وب سایت فعال در زمینه تجارت الکترونیک است و cashU که یک شرکت ارائه دهنده سرویس‌های خدمات پرداخت موبایل است. حالا اردن در حال تبدیل شدن به یک قطب فناوری اطلاعات در منطقه خاورمیانه است و انتظار می‌رود بسیاری دیگر از کشورهای این منطقه را با این موج همراه کند. در واقع این روند رو به رشد با توسعه تکنولوژی‌های جدید در منطقه می‌تواند سرعت بیشتری هم بگیرد.
منبع : اکونومیست