نیمی از اعضای کمیته فیلترینگ دولتی هستند
این روزها داستان استفاده از شبکه‌های اجتماعی به یکی از موضوعات مهم در رسانه‌های ارتباط جمعی تبدیل شده است.
این موضوع زمانی داغ‌تر میشود که صد روز از انتخاب دولت جدید می‌گذرد و هر روز بر تعداد حضور دولتمردان در شبکه‌های اجتماعی افزوده میشود. البته به جز این حضور، اظهارنظرهای اعضای هیات دولت نیز در مورد استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث شده تا اکنون یک سوال کلیدی برای کاربران ایرانی مطرح شود. حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان در برنامه‌های تبلیغاتی خود همواره بر دسترسی آزاد به جریان اطلاع‌رسانی تاکید کرده بود. او همچنین در جریان سفرش به آمریکا و در گفت‌وگو با شبکه ان.بی.سی آمریکا، در پاسخ به سوالات «آن کاری» مجری این برنامه در خصوص مسائل گوناگونی از جمله نقش شبکه‌های اجتماعی در دیپلماسی عمومی و امکان دسترسی مردم ایران به شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر و فیس‌بوک مطالبی را عنوان کرد. روحانی در بخشی از این مصاحبه در پاسخ به سوال مجری برنامه در خصوص اینکه آیا مردم به توییتر و فیس‌بوک می‌توانند دسترسی داشته باشند، گفت: نظر دولت این است که مردم باید دسترسی داشته باشند به همه اطلاعات جهانی، نظارت ما باید نظارت اخلاقی و هویت ملی ما باشد.
وزرایی که یکی یکی به فیس‌بوک می‌آیند
هر چند که در روزهای اولیه تشکیل کابینه کاربران فضای مجازی شاهد حضور صفحات متعدد از وزرای دولت در شبکه‌های اجتماعی بودند اما این موضوع از سوی سخنگوی قوه‌قضائیه در یکی از نشست‌های خبری خود به این شکل تکذیب شد که: متاسفانه این روزها چندین شایعه ایجاد شد که براساس تحقیق‌ها مشخص شد که اینها خلاف واقعه است.
محسنی اژه‌ای گفت: در شایعه اول نام تعدادی از افراد دولت یازدهم در فیس‌بوک پیدا شد و صفحه‌ای به نام آنها باز شده بود و با تصویر خود آنها مطالبی به نقل از این افراد منتشر شد که هر کدام یکی پس از دیگری تکذیب شد و افراد دولت یازدهم اظهار کردند که نیازی به صفحه فیس‌بوک ندارند.
سخنگوی دستگاه قضایی ادامه داد: براساس پیگیری‌های سیستم‌های اطلاعاتی فردی که این کار متقلبانه را انجام می‌داد دستگیر شد و در حال حاضر در زندان است و باید پیگیری شود که انگیزه این فرد از این اقدام چه بوده است.
وی افزود: البته فعلا یک فرد بازداشت شده و ممکن است افراد دیگری مرتبط با این پرونده وجود داشته باشند.
اما بعد از این اظهارنظر بود که شاهد حضور قوی‌تر دولتمردان در فضای اجتماعی بودیم. نمونه اختصاصی و قدرتمند آن هم صفحه شخصی وزیر امور خارجه بود که اکنون به عنوان یک رسانه اختصاصی وی قلمداد شده و شخص وزیر نیز برنامه‌های کاری و گزارش نشست‌های خود را از طریق صفحه فیس‌بوکش به اطلاع طرفداران خود می‌رساند. اما ظاهرا وزیر خارجه در دسترسی به این شبکه‌ها تنها نیست. خبرگزاری تسنیم چندی پیش در این باره نوشت: حضور یک روزه رییس سازمان حفاظت محیط زیست در استان سمنان و جلسات وی با مدیران کل، نخبگان وفعالان زیست‌محیطی و خبرنگاران این استان با حاشیه‌های جالبی همراه بود.
در جلسه با فعالان محیط‌زیست استان سمنان بارها و بارها آدرس صفحه فیس‌بوک رییس سازمان محیط زیست به عنوان بخشی از «نشانی‌های ارتباط با سازمان حفاظت از محیط زیست و معصومه ابتکار» از ویدئو پروژکتور استانداری سمنان پخش شد تا همه ما یقین پیدا کنیم که فیس‌بوک در دولت تدبیر و امید همه‌گیر شده و امری عادی است!
این داستان تا آنجا ادامه پیدا کرد که چندی پیش علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز اظهاراتی در خصوص این شبکه‌اجتماعی داشت که تقریبا به صفحه نخست اکثر روزنامه‌های کشور راه یافت. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره برداشته شدن فیلترینگ شبکه اجتماعی فیس‌بوک و دسترسی راحت به آن گفت: نه تنها فیس‌بوک، بلکه باید سایر شبکه‌های اجتماعی نیز قابل دسترسی باشند همان طور که الان هستند، اما باید قید غیرقانونی برداشته شود.
علی جنتی در حاشیه نخستین نشست فعالان رسانه‌های دیجیتال در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا فیلترینگ فیس‌بوک برداشته و دسترسی به آن تسهیل میشود یا خیر؟ افزود: این مساله مربوط به کمیته فیلترینگ است که مستقیما زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و این وزارتخانه فقط یک نماینده در کمیته یاد شده دارد. البته وی هفته گذشته نیز در حاشیه مراسمی اعلام کرد که نه تنها در فیس‌بوک عضو است بلکه از این طریق با بسیاری از افراد در خارج و داخل ارتباط دارد. محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز به تازگی با اشاره به پیشنهاد این وزارتخانه برای تغییر سیاست‌های فیلترینگ شبکه اجتماعی فیس‌بوک گفت: در صورت وجود زیرساخت‌های فنی پیشنهاد تغییر مدل فیلترینگ فیس‌بوک و دیگر سایت‌های اینترنتی را داریم به نحوی که مردم بتوانند خودشان پلیس اینترنت شوند و از آن درست استفاده کنند.
محمود واعظی در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه باید صفحات آموزنده شبکه اجتماعی فیس‌بوک در دسترس باشد و نیز مدل فیلترینگ بر اساس محتوا باشد تا مردم بتوانند از محتوای مفید این شبکه اجتماعی استفاده کنند اظهار کرد: هم اکنون از نظر فنی امکان تفکیک صفحات مناسب و نامناسب بر اساس محتوا در سایت‌های اینترنتی وجود ندارد، اما گروهی در حال انجام این کار برای اجرای فنی آن هستند.
دولت بیشتر اعضا را در کمیته فیلترینگ دارد
اما چگونه است که با نظرات صریح اعضای کابینه و شخص رییس جمهوری، فیس‌بوک همچنان فیلتر است؟ شاید در این مرحله باید جواب این سوال را در ترکیب اعضای کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه جست. در سایت دبیرخانه دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه آمده است، این کارگروه بر اساس ماده 22 قانون جرائم رایانه‌ای تشکیل و مسوولیت نظارت بر فضای مجازی و پالایش تارنماهای حاوی محتوای مجرمانه و رسیدگی به شکایات مردمی را به عهده دارد. اعضای این کارگروه عبارتند از: دادستان کل کشور (رییس کارگروه)، وزیر یا نماینده وزیر اطلاعات، وزیر یا نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر یا نماینده وزیر دادگستری، وزیر یا نماینده وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر یا نماینده وزیر علوم تحقیقات و فناوری، وزیر یا نماینده وزیر آموزش و پرورش، فرمانده نیروی انتظامی، یک نفر خبره در فناوری اطلاعات و ارتباطات به انتخاب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، یک نفر از نمایندگان عضو کمیسیون قضایی و حقوقی به انتخاب این کمیسیون به تایید مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، رییس سازمان صدا و سیما و نماینده دبیرخانه شورای عالی انقلاب
فرهنگی.
همان طور که ملاحظه میشود، نیمی از این کارگروه 12 نفره وزرای دولت یا نمایندگان آنها هستند و نیمی دیگر از قوا و نهادهای دیگر. بنابر این دولت، بخش تاثیرگذار در کارگروه مذکور است و می‌تواند در تصمیمات مربوط به فیلترینگ یا رفع فیلتر، اثرگذار اصلی باشد. طبق تبصره یک این ماده، جلسات کارگروه حداقل هر پانزده روز یک بار و با حضور هفت نفر عضو رسمیت می‌یابد و تصمیمات آن با اکثریت نسبی حاضران معتبر خواهد بود. در نتیجه به نظر می‌رسد که اکنون دیگر این دولت است که می‌تواند تکلیف استفاده از شبکه‌های اجتماعی را در عمل و نه در حرف برای همیشه روشن سازد.