ده سال از تاسیس سازمان تنظیم مقررات گذشت
م.ر.بهنام رئوف – دیروز دهمین سالگرد تاسیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بود. سازمانی که هدف از تشکیل شدن آن نظارت بر حوزه رقابت و دفاع از حقوق مشترکان ارتباطی کشور است. سازمانی که در طول سال‌های گذشته به گفته کارشناسان اما نتوانسته است آن‌چنان که باید به وظایف اصلی خود جامه عمل بپوشاند.
درباره رگولاتور
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، با استناد به ماده ۷ قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مصوب 19/9/1382 مجلس شورای اسلامی از تجمیع معاونت امور مخابراتی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و اداره کل ارتباطات رادیویی، به منظور ایفای وظایف و اختیارات حاکمیتی، نظارتی و اجرایی در بخش تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تاسیس شده‌است. این سازمان یک نهاد مستقل قانونگذار و نظارتی است که نقش آن رقابتی کردن بازار ارائه خدمات مخابراتی و بالا رفتن کیفیت خدمات آنهاست. میزان اهمیت و نقش بسزای این نهاد در رونق بخش خصوصی از وظایفی که برمبنای اساسنامه بر عهده آن گذاشته شده است مشخص است. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به منظور اجرای مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات و تحقق اهداف و ایفای وظایف مورد نظر در بخش ارتباطات رادیویی تاسیس شده و رییس این سازمان معاون وزیر است.
از جمله وظایف و فعالیت‌های این سازمان می‌توان به این موارد اشاره کرد: به صدور پروانه فعالیت و بهره‌برداری برای ارائه هرگونه خدمات مخابراتی و پستی، اعمال استانداردها، ضوابط و نظام‌های کنترل کیفی و تایید نمونه تجهیزات (Type Approval) در ارائه خدمات و توسعه و بهره‌برداری از شبکه‌های مخابراتی، پستی و فناوری اطلاعات در کشور، تدوین و ارائه پیشنهاد در خصوص تعیین فعالیت‌ها و بهره‌برداری‌های غیرمجاز پستی و مخابراتی، تعیین جریمه در هر مورد و اعلام اعمال آن در چارچوب قوانین و مقررات پس از طی مراحل قانونی، تدوین و تنظیم مقررات، آیین‌نامه‌ها، جدول‌های تعرفه و نرخ‌های کلیه خدمات در بخش‌های مختلف ارتباطات و فناوری اطلاعات، تعیین کف یا سقف آنها به منظور حصول اطمینان از رقابت سالم و تداوم ارائه خدمات و رشد کیفی آنها برای تصویب توسط کمیسیون در چارچوب قوانین و مقررات، وصول مبالغ حق‌الامتیاز صدور پروانه، هزینه استفاده از فرکانس، هزینه جبران خسارت و سایر وجوهی که طبق قوانین و مقررات مربوط به تصویب می‌رسد و واریز آن به حساب‌های خزانه، نظارت بر عملکرد دارندگان پروانه‌ها در چارچوب مفاد پروانه‌های صادر شده و رسیدگی به تخلفات و ملزم نمودن آنان به انجام تعهدات و وظایف از طریق اخطاریه یا لغو موقت یا دائم امتیازها و پروانه‌های بهره‌برداری، تدوین و پیشنهاد دستورالعمل‌ها و ضوابط به اتصال متقابل شبکه‌های مخابراتی و رایانه‌ای از نظر امنیت، ایمنی اتصالات و تعرفه‌های آنها به کمیسیون و نظارت بر اعمال آنها.
سکان هدایت سازمان تنظیم مقررات در یک دهه گذشته تا به امروز در اختیار پنج مدیر بوده است. مسعود داوری‌نژاد، محمود خسروی، محمد کرم پور، محمد علی فرقانی و علی اصغر عمیدیان روسای این سازمان در ده سال گذشته بوده‌اند. از سوی دیگر همزمان با آغاز دهه جدید فعالیت این سازمان با تصویب هیات دولت، سیداحمد معتمدی، نصرالله جهانگرد و مسعود اخوان‌فرد به عنوان اعضای جدید کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات تعیین شدند.
ویژگی‌های رگولاتور موفق از دید وزیر
محمود واعظی، در آستانه سالگرد این سازمان می‌گوید: با توجه به گستردگی فعالیت‌ها و به منظور ایجاد رقابت سالم و منصفانه و بدون تبعیض در میان سرویس‌دهندگان مخابراتی و ارتباطی، در راستای دستیابی کاربران به سرویس‌های متنوع، با کیفیت و ارزان قیمت از یکسو و رونق گرفتن فعالیت‌های بخش خصوصی از سوی دیگر، اهمیت وجود نهادی به عنوان رگولاتوری در کشورها بیش از پیش نمایان میشود.او می‌گوید: معتقدم که داشتن برخورد و رفتار مبتنی بر اصل عدم تبعیض با کلیه نقش آفرینان در بازار آزادسازی شده مبتنی بر فراهم ساختن امکان همکاری در محیط رقابتی به منظور تضمین ایجاد حوزه فعالیت یکسان برای موسسات مختلف و غیر هم وزن، رفتار و برخورد یکسان با کلیه تولیدکنندگان تجهیزات، ایجاد و بهبود رفتار یکسان با کلیه تازه واردان و سرمایه‌گذاران و استماع صدای کلیه مشتریان و رسیدگی و پاسخگویی به شکایات، از جمله ویژگی‌های یک رگولاتور موفق محسوب میشود.
واعظی ادامه می‌دهد که این سازمان شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده؛ اما با تمام مشکلات پیش رو توانسته در امر خصوصی‌سازی به عنوان اولین رگولاتور کشور قدم‌های موثری بردارد و الگویی باشد برای سایر بخش‌های اقتصادی. البته نقص‌ها و مشکلات کار نیز با همت همه همکاران و دلسوزان برطرف خواهد شد و آینده روشنی را که حق ملت مسلمان و با ایمان کشور عزیزمان ایران است در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات محقق خواهد ساخت.
عقب‌ماندگی ارتباطی
صحبت‌های وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد این سازمان که در قالب پیامی برای سالگرد رگولاتور منتشر شده در حالی مطرح میشود که اتفاقا از زمان تصدی وی بر مسند وزارت بیشترین انتقادات پیرامون خصوصی‌سازی شرکت مخابرات صورت گرفته است. به باور بسیاری از کارشناسان حوزه مخابرات، این سازمان حداقل در طول هشت سال گذشته خود نتوانسته است به وظایف اصلی‌اش جامه عمل بپوشاند. این انتقادات البته بیشتر به دولت نهم و دهم باز می‌گردد. به جز بحث خصوصی‌سازی شرکت مخابرات ایران که ایرادات بسیاری به آن وارد است، حاشیه‌های مزایده اپراتور دوم و اپراتور سوم ارتباطی از جمله مواردی است که به گفته کارشناسان ضعف سازمان تنظیم مقررات نسبت به آن کامل مشهود است. هر چند که به نظر می‌رسید سازمان تنظیم مقررات حداقل در دولت جدید و با توجه به ضرر و زیان‌های بسیاری که در چند سال گذشته و به واسطه تصمیمات اشتباه مدیران این سازمان به بدنه ارتباطی کشور تحمیل شده است، قصد اصلاح مسیر را داشته است، اما از گفت و گوهایی که رییس جدید این سازمان در چند روز گذشته پیرامون نسل چهارم تلفن همراه داشته می‌توان نتیجه گرفت که روند انحصار‌طلبی این سازمان همچنان ادامه‌دار خواهد بود. کارشناسان معتقدند در روند اعطای مجوز نسل‌های مخابراتی برگزاری مزایده آن هم مزایده‌هایی که تازه چند سال بعد مشخص میشود که موارد ضروری آن پیش‌بینی نشده و باعث عقب‌ماندگی اپراتور از خدمات پیش فرض میشود باعث عقب‌ماندگی کشور از استفاده فناوری‌های جدید شده است.
آیا رقابت سالم میشود؟
علی اصغر عمیدیان در پیام خود به مناسبت سالگرد تاسیس این سازمان می‌گوید: ورود به دهه دوم فعالیت و آغاز دوره بلوغ سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در شرایطی است که بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال تجربه تغییر و تحولات عظیمی است. این تحولات از به‌کارگیری شبکه‌های باندپهن که همگرایی رسانه، اینترنت و خدمات ارتباطی را تسهیل می‌کنند، ورود بازیگران جدید به بازار، توسعه شتابان دستگاه‌های هوشمند و تقاضای روزافزون مصرف‌کنندگان برای دسترسی دائمی و فوری در هر زمان و هر مکان به خدمات حوزه ICT، نشات گرفته است. وی ادامه می‌دهد: ما برای مواجهه با شرایط جدید، بازسازی و ارتقای اقتدار حاکمیت در بخش و ایفای مناسب نقش پدرانه سازمان، باید آماده شویم. این آمادگی شامل نوین‌سازی ساختار سازمان، تربیت و به کارگیری نیروی متخصص، تدوین یک برنامه راهبردی و ترسیم یک نقشه راه، تدوین قانون جامع رگولاتوری کشور و حرکت تکاملی به سوی رگولاتوری همگرا و تبدیل شدن به یک سازمان کاملا الکترونیکی است. به گفته عمیدیان در طول ده سالی که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، هدایت حوزه استراتژیک ارتباطات و فناوری اطلاعات را به عهده داشته، تلاش کرده است تا با ایجاد فضای رقابتی سالم در بین فعالان این بخش و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، سبب توسعه ICT در کشور باشد.
اما این درحالی است که کارشناسان معتقدند این سازمان نتوانسته است تا به امروز فضای رقابتی سالمی را بین بازیگران این حوزه ایجاد کند. از جمله آن می‌توان به اختلافات موجود بین این سازمان و شرکت مخابرات ایران از یک سو و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت پرسرعت اشاره کرد. اختلافاتی که قدرتمند نبودن رگولاتور در طول سال‌های گذشته باعث شده تا امروز شاهد حاشیه‌ها و درگیری‌های بسیاری در این بخش باشیم.
با این حال اما اکنون که در آستانه ورود به دومین دهه فعالیت رگولاتور قرار داریم، منتقدان و کارشناسان این حوزه انتظار دارند که مدیریت جدید این سازمان بتواند از تصمیمات و نتایج اخذ شده گذشته درس گرفته و دنباله‌رو راه گذشتگان نباشند. به باور آنان، فناوری اطلاعات و به خصوص ارتباطات از سرعت بالایی در رشد و تغییر برخوردار است که کوچک‌ترین تصمیم نادرستی در این بخش می‌تواند کشور را از دسترسی به آنها دور کند و عامل عقب افتادگی اقتصادی شود.