فیلترینگ از نگاهی دیگر
شهرام شریف – دنیای اقتصاد : وزیر ارتباطات هفته گذشته و در جریان نشست مشترک خود با معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در پارک فناوری پردیس موضوع فیلترینگ سایت‌های اینترنتی را مد نظر قرار داد و گفت نباید فیلترینگ موجب کندی اینترنت و همچنین باعث فیلتر شدن سایت‌های علمی شود.
این موضوع تازه‌ترین اظهارنظر وزیر ارتباطات در عرصه اینترنت و دست‌گذاشتن بر موضوعی است که مهم‌ترین معضل اینترنت در داخل کشور عنوان میشود. در همین جلسه وزیر ارتباطات بین سه موضوع فیلترینگ سایت‌های غیراخلاقی و فیلترینگ سایت‌های علمی یا کندی اینترنت بر اثر فیلترینگ تفکیک قایل شده است. در واقع مشخص است که انتقاد به فیلترینگ اشتباهی یا فیلترینگ سایت‌های علمی، انتقاد به کل سیستم فیلترینگ نیست، بلکه اصلاح سیستمی است که اتفاقا می‌تواند نقاط ضعف را برطرف کرده و باعث کارآمدتر کردن آن شود.
امروزه برخی از کشورهای جهان فیلترینگ اینترنت را به عنوان یک ضرورت مورد توجه قرار داده‌اند. از کشوری چون آمریکا گرفته تا در همین همسایگی ما کشورهایی چون امارات متحده عربی هر کدام به نوعی فیلترینگ را اعمال می‌کنند. در همه این کشورها موضوع فیلترینگ نه موضوعی امنیتی، بلکه بحثی فرهنگی و اجتماعی است. در آمریکا یا بسیاری از کشورهای غربی فیلترینگ به بخش‌های آموزشی و نهادهای کوچک‌تر مانند خانواده محول شده است. برنامه‌ریزی‌های گسترده به‌خصوص برای مصون کردن کودکان و نوجوانان و برحذر داشتن آنان از محتواهای نامناسب سال‌ها است دراین کشورها ادامه دارد. در برخی از کشورها مانند امارات یا ایران موضوع فیلترینگ از نهاد بالادستی یعنی دولت انجام می‌گیرد. عدم تفکیک کاربران و اعمال یکسان رویه‌ها بر همه افراد جامعه از جمله نقاط پرچالش این نوع از فیلترینگ بوده است. در واقع از دانش‌آموز و دانشجو گرفته تا استاد دانشگاه و محقق همه به شکلی یکسان در سیستم در کنار هم قرار می‌گیرند.
وزارت ارتباطات در دوره جدید همچنان که انتظار می‌رفت نگاه واقع‌بینانه‌ای به موضوع فیلترینگ داشته و حداقل در سخنان مدیران آن شاهد نگاه متفاوتی از گذشته هستیم. هر چند به گفته واعظی این وزارتخانه فقط یک عضو در کمیته فیلترینگ دارد اما حالا تعداد اعضای دولتی در این کمیته در اکثریت است. از طرف دیگر نهادی چون شورای عالی مجازی ابزار قوی و حاکمیتی برای ورود به بحث فیلترینگ و دیگر بحث‌های اینترنتی و اصلاح اشکالات آن به شمار می‌رود. بخش عمده سایت‌های علمی یا خبری که امروزه مورد فیلتر قرار گرفته‌اند دارای محتواهای بسیار خوبی هم هستند که محروم کردن محققان و دانشمندان از آنان اتفاقا ضربه به جریان تولید علم در کشور است. این به‌خصوص از آن جهت قابل توجه است که بسیاری از مراجع غربی نیز از دیگر سو اساسا دسترسی ایرانیان به منابع علمی، نرم‌افزارها و صفحات مختلف اینترنت را بسته و آی‌پی‌های ایرانی را مورد تحریم قرار داده‌اند. در این شرایط سیاست فیلترینگ سخت‌گیرانه که به خصوص در دولت گذشته انجام گرفت صرفا به گسترش فیلترشکن‌ها و دورزدن‌های مخفیانه منجر شد و این موضوع خطر در دسترس قرار گرفتن این ابزارها را به‌خصوص برای نوجوانان بسیار بیشتر کرد و این نتیجه مطلوبی از پیگیری چنان سیاستی نبود.
امروزه در میان سایت‌های فیلترشده سایت‌های علمی و اقتصادی و تکنولوژی فراوانی وجود دارد که قطعا یا بر اثر فیلترینگ اشتباهی از دسترس خارج شده‌اند یا به دلیل ضعف سیستم فیلترینگ امکان تفکیک معدود محتوای نامناسب در آن وجود نداشته و به این ترتیب، حذف کلی سایت به اجرا در‌آمده است. شاید بازنگری در کل این سیستم، شفاف‌سازی و پذیرش و اصلاح اشکالات بتواند بخشی از نارضایتی کاربران از این وضعیت را بهبود دهد.
مهم‌ترین راهکار در این زمینه پذیرش صادقانه اشکالات موجود در سیستم فیلترینگ کشور، ارایه طرحی جامع و متناسب با شرایط برای رفع نواقص، سپردن موضوع فیلترینگ به نهادهای فرهنگی، تفکیک کاربران و جایگاه‌ها و ارایه برنامه مشخص برای هر گروه، ارایه برنامه‌های آموزشی برای خانواده‌ها و آماده‌سازی برای مصون‌سازی از داخل و سیاستگذاری مجدد فیلترینگ در نهادها یا برنامه‌های بالادستی ( مثل طرح جامع فناوری اطلاعات کشور) است.