تا همین چند سال پیش میزان مصرف تلفن همراه در ایران از سوی واردکنندگان و فعالان صنفی تقریبا سالی 14 تا 16 میلیون گوشی عنوان می‌شد. 

 

حتی زمانی واردکنندگان عنوان می‌کردند که بازار تلفن همراه ایران ماهانه به یک میلیون و500 هزار گوشی نیاز دارد. البته این داستان به زمانی بر می‌گشت که تلفن‌های همراه مدام در حال تغییر و تحول بودند. زمانی که در هر ماه یا هر فصل فناوری‌های جدیدی به گوشی‌های همراه افزوده می‌شد و مصرف‌کنندگان تنوع طلب را به تعویض گوشی‌های خود ترغیب می‌کرد. بر اساس آمارهایی که در آن زمان اعلام می‌شد، کاربران ایرانی هر 18 ماه یک‌بار گوشی‌های خود را تعویض می‌کردند. داستان اما در حال حاضر بسیار متفاوت است. اکنون گوشی‌های تلفن همراه به‌خصوص از نوع هوشمندشان تقریبا تمام امکانات لازم را برای کاربران فراهم آورده‌اند. با وجود دوربین‌های بالای 10 مگاپیکسل، ظرفیت‌های بالای 8 گیگابایت، صفحه‌های نمایشی بالای 5/4 اینچ، پردازنده‌های قدرتمند و قابلیت به روز رسانی سیستم‌عامل در نتیجه الگوی مصرف در بازار عوض شده و کاربران کمتر به تعویض گوشی‌های خود می‌پردازند. 

زمانی که قرار بود اپراتور دوم فعالیت خود را آغاز کند و اپراتور اول برای کاهش قیمت سیم‌کارت برنامه افزایش ظرفیت مشترکان را در دستور کار خود قرار داده بود، مسوولان دولتی تصمیم به تولید تلفن همراه گرفتند. تعرفه واردات تلفن همراه به همین بهانه به60 درصد افزایش یافت اما سال‌ها گذشت و خبری از تولید گوشی درایران نشد. در نهایت نیز مدیران دولتی پذیرفتند که تولید گوشی در کشور توجیه اقتصادی ندارد. اکنون اما با همه‌گیر شدن گوشی‌های هوشمند بازار جدیدی روی ایرانی‌ها گشوده شده است. بازار نرم‌افزارهای کاربردی تلفن همراه. بازاری که همین چند روز پیش اعلام شد تا پایان سال 2017 می‌تواند درآمدی 75 میلیارد دلاری را در سراسر جهان به خود اختصاص دهد. 

 

برنامه دولت برای حمایت چیست؟ 

از چند سال پیش در ایران شرکت‌های دانش بنیانی شکل گرفته‌اند که به شکل تخصصی به تولید برنامه و سرگرمی برای تلفن همراه می‌پردازند. در این بین البته برخی از دانشجویان جوان رشته‌های نرم‌افزار و همچنین علاقه‌مندان برنامه‌نویسی نیز بیکار نبوده و به تولید برنامه‌های مختلف پرداخته‌اند. رشد فروشگاه‌های اینترنتی فروش برنامه‌های کاربردی خود می‌تواند گواه این ادعا باشد. 

اگر سری به این فروشگاه‌ها زده باشید با انبوهی از نرم‌افزارهای ایرانی روبه‌رو خواهید شد که عمدتا قیمتی بین 500 تا 2 هزار تومان را دارند. هر چند به گفته فعالان حرفه‌ای این صنعت بخش بسیار کمی از این تولیدات را می‌توان با توجه به تعاریف استاندارد جهانی، نرم‌افزار کاربردی دانست اما به هر تقدیر اندکی بررسی در این بخش نشان می‌دهد که اکنون پتانسیل خوبی برای تولید برنامه‌های کاربردی در کشور وجود دارد. پتانسیلی که متاسفانه به دلیل بی‌توجهی‌های بخش دولتی در حال به هدر رفتن است. مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره مدیریت قبلی خود دراین بخش تنها به ارایه شعارهای مختلف عمل کرده است.  حسن علیزاده، رییس پیشین مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون نرم‌افزارهای تلفن همراه گفته بود که در حال حاضر تمام شرکت‌های تکنولوژیک در جهان به سمت تلفن‌های همراه هوشمند و لوح‌های رایانه‌ای لمسی سوق پیدا می‌کنند. تمام نرم‌افزارهای کاربردی که در جهان در حال نگارش و تهیه است هدف‌گذاری نهایی خود را بر بستر تلفن همراه قرار داده‌اند و خیلی از شرکت‌ها برای گرفتن کار و در اختیار گرفتن سفارش‌ در نمایشگاه‌های معتبر جهانی شرکت می‌کنند. او همچنین گفته بود که در سال 91 برنامه‌ریزی داریم که نرم‌افزارهایی که در کشور تولید می‌شود دارای رویکردهای مختلفی باشند. یعنی اگر قرار است نرم‌افزاری تولید شود حتما نسخه تلفن همراه هم باید برای آن در نظر گرفته شود. او همچنین در مورد حمایت از برنامه نویسان داخلی در بخش تلفن همراه با اشاره به برنامه مرکز برای حضور قدرتمند در بازارهای جهانی گفته بود: ما الزام کرده‌ایم نرم‌افزارهایی که می‌خواهیم از آنها حمایت کنیم یا به شکل مشارکتی با مرکز تهیه شوند حتما باید علاوه بر زبان فارسی، زبان انگلیسی را برای جهان غیر مسلمان و عربی را برای جهان اسلام نیز پشتیبانی کنند. 

علیزاده تاکید کرده بود که برای سال 91 در نظر داریم از نیروها و برنامه‌نویسان داخلی برای تولید و صادرات نرم‌افزار تلفن همراه به سفارش مشتریان خارجی عمل کنیم. به این شکل که سفارش‌های شرکت‌های خارجی را قبول و با ساخت و ارسال نرم‌افزار مورد نظر آنها به نوعی صادرات مجدد نرم‌افزار در این بخش داشته باشیم. شرکت‌های ایرانی که بتوانند در این بخش وارد شده و فعالیت کنند می‌توانند درآمدهای ارزی داشته باشند که به واسطه همین درآمد هم می‌توانند فعالیت‌های خود را گسترش دهند.اکنون، اما فعالان این حوزه می‌گویند که دولت هیچ‌گونه حمایتی از آنها نکرده است. زمانی تولیدات برنامه نویسان تلفن همراه در قالب سوبسید از آنها خریداری می‌شد و در اختیار ارگان‌های دولتی قرار می‌گرفت، اما در دوره گذشته این فعالیت صورت نگرفت. حتی این مرکز بودجه خود را صرف تبلیغات تلویزیونی محصولاتی کرد که عموما حتی نمی‌شد آنها را در قالب نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای به حساب آورد. در این بین اما مدیریت جدید این مرکز نیز تا به حال برنامه‌ای برای بخش تلفن همراه منتشر نکرده است. 

 

دولت فرهنگسازی کند

سعید رسول اف، از تولیدکنندگان نرم‌افزارهای موبایلی پیرامون میزان استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن همراه می‌گوید:‌ نمی توان آمار دقیقی از میزان استفاده نرم‌افزارهای کاربردی تحت تلفن همراه در بین کاربران ایرانی ارایه داد. اما شواهد از حضور تولیدکنندگان در نمایشگاه‌های کشوری و استانی نشان می‌دهد که این فرهنگ در بین کاربران تلفن همراه ایجاد شده است که کاربران بتوانند از گوشی‌ای که در اختیار دارند به عنوان وسیله‌ای فراتر از گوشی استفاده کنند؛ یعنی بتوانند از این گوشی با توجه به امکاناتی که اپراتور برای آنها فراهم آورده است نیازهای خود را برآورده سازند.

وی ادامه می‌دهد: برآیند تمام این عوامل، نشان‌دهنده این مساله است که علاقه استفاده از فناوری‌های جدید در بین کاربران تلفن همراه ایجاد شده است. حال نوبت ما تولیدکنندگان است تا بتوانیم نیازهای آنها را بهتر شناسایی کرده تا به کمک روش‌های آسان برای عرضه محصولاتمان بتوانیم آنها را تشویق کنیم تا از محصولات ما استفاده کنند. خیلی از شرکت‌های تولیدکننده گوشی هم اکنون در این بخش مشغول سرمایه گذاری در ایران هستند. به این ترتیب که این شرکت‌ها به دنبال آن هستند تا علاوه بر گوشی‌ای که در اختیار کاربر ایرانی قرار می‌دهند، بتوانند نرم‌افزارهای بومی شده مورد نیاز آنها را نیز فراهم کنند. این کار علاوه بر ایجاد زمینه رقابتی در بین برندهای مختلف موجود در بازار نیازهای کاربران را نیز مرتفع می‌سازد.

رییس سندیکای تولیدکنندگان تلفن همراه ادامه می‌دهد: ما تقاضای زیادی از دولت نداریم، اما انتظار داریم که حداقل نهادهای دولتی که بودجه‌های بسیاری در اختیار دارند بحث فرهنگ‌سازی استفاده از این برنامه‌ها را در دستور کار خود قرار دهند؛ چرا که شرکت‌های فعال در این بخش خیلی  درآمد و بودجه برای تبلیغات و فرهنگ‌سازی ندارند، حال آنکه دولت می‌تواند با پخش برنامه‌های آموزشی فضا را برای فروش محصولات بخش خصوص عملی کند. 

از سوی دیگر یکی از انتقادات فعالان این حوزه به بالا بودن سهم اپراتورهای تلفن همراه از محل فروش محصولات آنها است. به عنوان مثال، تنها 30 درصد از مبلغ فروش یک نرم‌افزار از طرف اپراتور تلفن همراه در اختیار سازنده آن قرار می‌گیرد. 

 

اپراتورهای تلفن همراه هم می‌گویند که مبلغ30 درصد از فروش هر نوع خدماتی توسط اپراتورها به دولت می‌رسد و چیزی بین 30 درصد هم هزینه‌های شبکه را شامل شده و در نهایت تنها 10 درصد برای اپراتور می‌ماند. آنها می‌گویند که اگر دولت حداقل سهم 30 درصدی خود را از فروش برنامه‌های تلفن همراه ببخشد قطعا این رقم به تولیدکنندگان این برنامه‌ها تعلق خواهد گرفت که در نهایت می‌تواند به رشد این صنعت در کشور منجر شود.