فیلترینگ سفید
حمید ضیایی‌پرور – روزنامه همشهری : دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه از درخواست دبیرخانه این کارگروه از وزرای علوم و بهداشت برای اعلام فهرست سایت‌های علمی مورد نیاز خبر داده است.
این عملا به‌معنای برنامه‌ریزی برای اعمال شیوه‌ای جدید از فیلترینگ در ایران است که به‌عنوان فیلترینگ سفید قلمداد میشود. در شیوه مرسوم فیلترینگ، فقط لیست سایت‌های سیاه یا دارای محتوای مجرمانه به نرم‌افزار نصب‌شده در گیت‌وی مخابرات داده میشود و دسترسی به وب‌سایت‌های دیگر برای عموم آزاد است اما در فیلترینگ سفید، فقط لیست سایت‌های مجاز در گیت‌وی نصب‌شده و بقیه سایت‌ها غیرمجاز شمرده می‌شوند.
تا‌کنون روش فیلترینگ سیاه در ایران اعمال می‌شده که البته انتقادات زیادی به آن وارد است اما فیلترینگ سفید به‌مراتب خطرناک‌تر از نوع اول است چرا که هیچ فرد یا سازمانی به تنهایی قادر نیست تمام محتوای وب را رصد و بررسی کرده و سیاه را از سفید تشخیص دهد.
کسانی که دستور ارسال فهرست سایت‌های علمی مجاز را به وزارت‌علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال کرده‌اند احتمالا درک درستی از تعداد وب‌سایت‌های دنیا که بالغ بر 300میلیون وب‌سایت میشود و تعداد صفحات زیر دامنه این وب‌سایت‌ها که به چند میلیارد بالغ میشود، نداشته‌اند.
از سوی دیگر ممکن است وب‌سایت‌هایی که مرجع استفاده در وزارت علوم و دانشگاه‌ها هستند معدود بوده و بخشی از آنها توسط نهادها و مجموعه‌های مثلا تحت پوشش وزارت صنعت، معدن و تجارت مورد نیاز باشند یا سایر دستگاه‌ها و نهادهای حوزه وزارت جهادکشاورزی، اقتصاد و دارایی و وزارت امور خارجه و ده‌ها نهاد دیگر به این وب‌سایت‌ها نیاز داشته باشند، در این صورت منطق دبیر کمیته فیلترینگ ایجاب می‌کند که به تمام این نهادها نامه‌هایی جداگانه ارسال شده و درخواست لیست سفید شود. پس می‌بینید که این شیوه چندان منطقی نیست و بهتر آن است که همان شیوه فیلترینگ سیاه دنبال شود که به‌رغم همه کم و کاستی‌ها و انتقاداتی که به آن وارد است بر مبنای محتوای مجرمانه تنظیم میشود.
واقعیت این است که تنها بخش اندکی از وب‌سایت‌های فعال روی اینترنت دارای محتوای مجرمانه هستند که این نسبت، به 10درصد هم نمی‌رسد. هرچند همین تعداد وب‌سایت‌ها بسیار زیاد است اما نمی‌توان به استناد آنها دسترسی کاربران را به کل اینترنت محدود کرد و درخواست لیست سفید از 2وزارتخانه داشت.
خودتان را بگذارید جای کارشناسان فنی 2 وزارتخانه علوم و بهداشت که نامه دبیرکمیته فیلترینگ به آنها ارجاع شده و اکنون می‌خواهند لیست مذکور را تهیه کنند. آیا اساسا با این سرعت اینترنت و امکانات موجود می‌توان لیست سفیدی از سایت‌های علمی دنیا تهیه کرد؟ هر روزه هزاران صفحه وب‌سایت جدید به دنیای وب افزوده میشود، تکلیف این وب‌سایت‌ها چیست؟ سایتی که مثلا دارای برخی عناوین مجرمانه است ممکن است محتوایی آموزشی داشته باشد یا بعد از مدتی موارد غیرقانونی حذف شود، با این وب‌سایت‌ها چه باید کرد؟ با وب‌سایت‌هایی که به اشتباه فیلتر شده‌اند چه باید کرد؟
آیا ذینفع باید روزها و هفته‌ها نامه‌نگاری و پیگیری کرده و رفع مشکل کند؟ خسارت‌های وارده به این افراد را چه‌کسی جبران می‌کند؟ آیا همه کاربران از نظر حق دسترسی به اطلاعات دارای وضعیت مساوی هستند یا صفحاتی که برای یک فرد غیرمجاز شمرده میشود ممکن است برای فرد دیگری با موقعیت و سواد و دانش متفاوت، مجاز شمرده شود؟
سایت‌هایی که فقط جنبه اطلاع‌رسانی یا ابراز دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی دارند براساس کدام دلیل فیلتر می‌شوند؟ چرا برخی وب‌سایت‌ها که اساسا محتوایی تولید نمی‌کنند فیلتر می‌شوند؟ کمیته فیلترینگ قبل از ورود به عرصه فیلترینگ سفید بهتر است به این سؤالات پاسخ دهد.