«قفل شکسته‌ها» برنده بازار نرم افزار ایران
سهراب علی‌اکبری : بسیاری از افراد برای کاهش هزینه‌های خود و به اصطلاح اقتصادی فکرکردن، از خرید نرمافزارهای اورجینال خودداری می‌کنند و نسخه تقلبی و قفل‌شکسته یا (کرک‌شده) آن را می‌خرند. هرچند که این افراد به اقتصاد خود فکر کرده‌اند و با انجام این کار، هزینه کمتری پرداخته‌اند اما این موضوع در جای خود باعث بروز مشکلات اقتصادی در بازار نرم‌افزار میشود. گزارشی که می‌خوانید درباره بررسی وضع بازار این نرم‌افزارها و بایدها و نبایدهای مربوط به آن است.
ایران ازجمله کشورهایی است که تهیه انواع نرمافزارهای چندصد‌دلاری در آن به قیمتی کمتر از چند هزارتومان ممکن است. برای کاربر فرقی نمی‌کند که از چه نرم‌افزاری استفاده می‌کند؛ وقتی نرم‌افزار قفل‌شکسته هم می‌تواند همان‌کار را انجام دهد، غالب مشتریان از نرم‌افزار اورجینال استفاده نمی‌کنند. دلیل این امر می‌تواند مواردی چون پرداخت پول‌کم، حرفه‌ای‌نبودن مشتریان، کنجکاوی یا سرگرمی باشد. برای مشاهده وضع بازار و میزان تقاضا، کافی است سری به یکی از بازارهای داخلی بزنید و مشاهده کنید که تقاضا برای خرید این نرم‌افزارها و سایر محصولات نظیر فیلم‌های سینمایی و سی‌دی‌های موسیقی آن‌قدر زیاد است که کتابفروشی‌ها و حتی فروشگاه‌های موادغذایی هم در مقابل فروشگاهشان، سبدی پر از انواع سی‌دی گذاشته‌اند و هرکدام را به قیمت‌های بسیار پایینی عرضه می‌کنند. وجود نرمافزارهای غیراصلی در بازار باعث‌شده تا معمولا نرمافزارهای داخلی با ارزش، در صورت داشتن قیمت نسبتا بالا، با استقبال مواجه نشوند. این امر باعث میشود سرمایه‌گذاری در این زمینه کمتر صورت گیرد.
زمانی‌که بحث کپی‌رایت در کشور مطرح میشود، عده‌ای بر این عقیده‌اند که به علت اختلاف سطح درآمد با کشورهای توسعه‌‌یافته، اغلب مردم توانایی خرید نرم‌افزار اصلی را ندارند. هرچند در نگاه اول دستیابی تقریبا نامحدود کاربران ایرانی به گران‌ترین و حرفه‌ای‌ترین نرمافزارهای دنیا با کمترین قیمت می‌تواند باعث افزایش دانش و پیشرفت کاربران در زمینه‌های مختلف علمی شود، اما برخی اعتقاد دارند که دسترسی بدون محدودیت باعث شده است، کاربرانی که یک نرم‌افزار گرانقیمت را تقریبا رایگان به دست می‌آورند، از تمام قابلیت‌های آن استفاده نکنند.
آنتی‌ویروس‌ها و سیستم‌عامل در رده نخست پرفروش‌ها
از پرفروش‌ترین نرمافزارهای موجود در بازار، نرمافزارهای سیستم‌عامل و آنتی‌ویروس‌ها هستند. هم نسخه اصلی این نرم‌افزارها تقاضا دارد و هم نسخه قفل‌شکسته آنها. بعضی از فروشندگان و کاربران، نرمافزارهای موجود در بازار داخلی را دستخوش تغییر می‌دانند.
به گفته برخی از فروشندگان؛ فروش نرمافزارهای قفل‌شکسته (کرک‌شده) سود بیشتری دربر دارد و برخی دیگر برخلاف این معتقدند که عرضه نسخه اصلی محصولات، سود بیشتری دارد. تعدادی هم بر این عقیده‌اند که عرضه نسخه اصلی با این‌که سود بیشتری دارد، مسائلی چون خدمات پس از فروش و مشکلات احتمالی آن را هم درپی دارد. وجود نرمافزارهای خارجی به‌طور گسترده در بازار داخلی، باعث سطح بالای تقاضای این محصولات است.
قیمت اورجینال‌ها
قیمت نرمافزارهای اورجینال از ۵۰هزارتومان شروع شده و تا ۳۰۰هزارتومان هم مشاهده میشود. به‌عنوان مثال، یک پک کامل ویندوز به همراه یک پک کامل آنتی‌ویروس که برای همه رایانه‌ها نیاز است، نزدیک به ۴۰۰هزارتومان تمام میشود و هرکسی توانایی پرداخت آن را ندارد. در صورتی که شخص می‌تواند همه آنها را به صورت کپی با قیمت ۵۰ هزارتومان با نصب در اختیار داشته باشد.
بازی‌های پرطرفدار
همـچـنین نــرم‌افــزارهای کاربردی از پرفروش‌های بازار به حساب می‌آیند. از طرفی فروش نرمافزارهای بازی به شدت کاهش یافته است. البته تقاضای این نوع نرم‌افزارها پایین نیامده، بلکه افزایش هم داشته اما نبود این نوع نرم‌افزارها در بازار و همچنین قانون وزارت ارشاد در زمینه دریافت هولوگرام، باعث جمع‌آوری این نرم‌افزارها در سطح بازار شده است اما با این حال کاربران نیاز خود را در این زمینه از طریق دانلود بازی‌های گوناگون رفع می‌کنند. البته بازی‌های خارجی نسبت به بازی‌های ایرانی بیشتر طرفدار دارند که این موضوع به نوع ساخت و گرافیک بازی بازمی‌گردد.
فروشندگان چه نظری دارند؟
یکی از فروشندگان در پاساژ ایران می‌گوید: تقاضای بیشتر مردم به سمت حلقه‌های نرم‌افزاری و نرمافزارهای کاربردی است و برای فروشنده فرقی نمی‌کند که درخواست مشتری چیست. رفع نیاز مشتری، هدف اصلی فروشنده است. فروشنده دیگری در این‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: فروش نرمافزارهای کاربردی بسیار خوب بود، اما فروش بسته‌های نرم‌افزاری بسیار پایین است. معمولا فروش نرمافزارهای کاربردی بیشتر است، اما چون بسته‌های نرم‌افزاری به فاصله وارد بازار می‌شوند، فروش پایینی دارند. او درخصوص نرمافزارهای بازی ادامه می‌دهد: بازی‌های خارجی باید دارای هولوگرام باشد و در بازار به سختی یافت میشود. اما نظر کارشناسان بازار با نظر فروشندگان کمی متفاوت به نظر می‌رسد. برخی کارشناسان براین عقیده‌اند که خرید نرم‌افزار کرک‌شده باعث میشود که بی‌اعتمادی در این حوزه موج بزند و این موج ممکن است قربانی‌های زیادی دربر داشته باشد. محمد صافی از کارشناسان بازار دراین‌باره می‌گوید: خرید این نوع نرم‌افزارها باعث بیماری اقتصادی میشود. همچنین بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های گارانتی‌کننده را درپی دارد که این امر ضرر و زیان‌های زیادی را شامل شده و این کاربران و خریداران هستند که باید این اصل را به صورت یک فرهنگ بین خود ترویج دهند.
او در ادامه می‌گوید: علاوه بر فرهنگ‌سازی از سوی رسانه‌های عمومی، افراد نیز باید با کمی تفکر خود را به جای سرمایه‌گذاران بگذارند و درک کنند با این کار ممکن است که هزینه‌های خود را آن هم به‌طور موقت کم کنند، اما باعث ضرر و زیان افراد بسیاری که در این بازار فعال هستند، می شود.
در بازار چه خبر است
بسیاری از کاربران از قیمت گران نرمافزارهای اصلی گله می‌کنند. محسن آقانقی از کاربران و خریداران این نرم‌افزار می‌گوید: از آنجایی که قیمت لوازم دیجیتالی در ایران یکسان نیست و رابطه مستقیم با نرخ ارز دارد، باعث گران بودن این نرم‌افزارها شده که برخی از خانوارها توانایی خرید آن را ندارند و افراد به قفل‌شکسته‌ها رو می‌آورند تا بتوانند به نیاز خود پاسخ دهند.
قفل‌شکسته‌ها از کجا می‌آیند؟
این نرمافزارهای قفل‌شکسته از کجا می‌آیند و چطور به بازار راه پیدا می‌کنند؟ این سوالی است که پاسخ به آن چندان آسان به نظر نمی‌رسد. نقض قوانین کپی‌رایت آن‌قدر آشکار صورت می‌گیرد که نیازی به تجسس درباره آن نیست.
بسیاری از شرکت‌های معروف در تهران هرسال صدها برنامه قفل‌شکسته را در یک بسته نرم‌افزاری در تیراژ گسترده در بازار پخش می‌کنند و جالب این‌که روی این بسته‌ها خواستار رعایت حقوق مادی و معنوی شرکت‌شان شده‌اند. بسیاری از نرم‌افزارها نیز از طریق اینترنت قابل‌دسترسی هستند. کافی است تا در یکی از جست‌وجوگرهای اینترنتی عبارت «نرم‌افزار» و «کرک(CRACK)» را جست‌وجو کنید تا با شمار زیادی از سایت‌ها و وبلاگ‌هایی مواجه شوید که هر روز لینک ده‌ها نرم‌افزار را به همراه شماره‌سریال یا قفل‌شکن نرم‌افزار برای دانلود در سایت یا وبلاگشان معرفی می‌کنند. ولی این دانلود همه امکانات نرم‌افزار اورجینال را در اختیار کاربر قرار نمی‌دهد اما با این حال شاهد این موضوع هستیم که نرمافزارهای قفل‌شکسته توانسته بازار را در اختیار بگیرد.