تبعات نقض کپی‌رایت در ایران
حمید ضیایی‌پرور – روزنامه همشهری : ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهای نقض‌کننده کپی‌رایت در دنیا به‌شمار می‌رود و براساس آمار‌های منتشره، هر کاربر ایرانی به‌طور متوسط روی یک سیستم کامپیوتری بیش از ۴ هزار دلار نرم‌افزار غیرقانونی دارد.
این آمار شامل نرم‌افزارهای غیرقانونی و محصولات کرک شده و سخت‌افزارهای قفل شکسته است. آمار مذکور توسط منابع کشور چین اعلام شده؛ کشوری که در اصطلاح بین‌المللی برای ایران، دوست و برادر شمرده میشود. بعد از ایران کشورهایی همچون مولداوی، زیمبابوه، سری لانکا، یمن و لیبی قرار دارند.
شاید برای ایرانیان، استفاده از نرم‌افزارهای اصلی و اورجینال، مقرون به صرفه نباشد، چرا که آنها برای کل سیستم رایانه‌ای و اکانت اینترنتی و گوشی تلفن همراهشان نیز در مجموع معادل 4هزار دلار (12میلیون تومان) هزینه نمی‌کنند چه برسد به اینکه بخواهند فقط برای نرم‌افزارهای مورد استفاده‌شان این مبلغ را هزینه کنند. اما مردمان دیگر کشورها با چه شرایطی از این نرم‌افزارها استفاده می‌کنند؟
وقتی پای یک ایرانی به یک کشور خارجی باز میشود و یک دوره زمانی در آنجا ساکن میشود متوجه این اختلاف رفتار میشود. حتی اگر نگاهی به نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال ایران بیندازید می‌بینید که پرفروش‌ترین نرم‌افزار این نمایشگاه که بسته‌های آن را با لیفتراک به محل غرفه حمل می‌کنند مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای قفل شکسته مشهور جهانی است که در یک مجموعه دی وی دی بسته‌بندی شده و به اسم نرم‌افزار ایرانی، با برند ایرانی، با قفل ضد‌جعل و هولوگرام با قیمتی حدود 8 دلار فروخته میشود.
در نمایشگاه‌های مشابه مانند جیتکس دوبی اگر یک غرفه اقدام به عرضه حتی یک نرم‌افزار قفل شکسته کند دودمانش بر باد خواهد رفت. اغلب سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی ایران نیز از همین نرم‌افزارهای قفل شکسته و غیرمجاز برای انجام امور رایانه‌ای و اینترنتی خود استفاده می‌کنند. از لحاظ شرعی نیز استفاده از اینگونه نرم‌افزارها مجاز اعلام شده و تنها شکستن قفل نرم‌افزارها حرام اعلام شده است.
ایران تا‌کنون عضویت در هیچ‌یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط با حق کپی‌رایت را نپذیرفته و همین موضوع از عوامل مهم ناکامی ایران برای عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی بوده است. از مجموع ۷۰۰سؤالی که سازمان تجارت جهانی برای قبول عضویت ایران برای مقامات کشور ارسال کرده، بیش از ۱۰۰پرسش مستقیما مربوط به قانون کپی‌رایت است. رواج استفاده از نرم‌افزارها و محصولات قفل شکسته و غیرمجاز در ایران پیامدهای جبران ناپذیری برای کشور ایجاد کرده است؛ از جمله: 1- ورشکستگی شرکت‌های تولید‌کننده نرم‌افزار و محصولات رایانه‌ای، بازی‌ها و ضد‌ویروس ها. 2- فرار مغزهای آی‌تی کشور به خارج به‌دلیل ترس از شکستن قفل محصولات ابداعی آنها در ایران.
3- امکان رسوخ و نفوذ ویروس‌ها، تروجان‌ها و بدافزارهای مختلف، ازجمله ابزارهای جاسوسی رایانه‌ای به دستگاه‌های کاربران ایرانی. 4- سوءاستفاده هکرها و کرکرها از اطلاعات شخصی کاربران ایرانی. 5- وابستگی هرچه بیشتر ایران به محصولات خارجی به‌دلیل فقدان توانمندی شرکت‌های داخلی برای تولید داخلی. 6- ناتوانی در تشخیص متخلفان از افراد قانونمند به‌دلیل شیوع تخلفات رایانه ای. 7- تأخیر در پیاده‌سازی فناوری‌ها و سرویس‌های دولت الکترونیک در ایران.