قطار فیلترینگ به ایستگاه اپلیکیشن‌های ارتباطی موبایل رسید
معصومه رشیدی
۲هفته ای است که فیلترینگ از مدار همیشگی خود یعنی سایت‌ها خارج شده و وارد حوزه جدید یعنی اپلیکیشن‌های موبایل شده است. شاید یکی از دستاوردهای جدید کمیته فیلترینگ در سال ۲۰۱۳ همین ورود به عرصه اپلیکیشن‌های موبایل باشد، ورودی که با وی‌چت شروع شد، اینستاگرام را در برگرفت و هنوز معلوم نیست در سال ۲۰۱۴ به کجا و چه سرویس یا اپلیکیشنی ختم شود. آنچه که مسلم است فیلترینگ تمامی ندارد.
فیلترکردن نرم‌افزارهای ارتباطی موبایل در ایران
دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه همچنین درباره فیلتر شدن سایر نرم‌افزارهای خارجی شبیه وی‌چت و اینستاگرام به فارس گفت: فیلترشدن نرم‌افزارهای خارجی مشابه وی‌چت هم در دستور کار کارگروه است.
وی افزود: فیلتر شدن نرم‌افزارهای تانگو، وایبر، واتس‌آپ و کوکو در دستور کارگروه بوده و هنوز هم از دستور خارج نشده‌اند.
خرم‌آبادی تصریح کرد: استنباط من به‌عنوان دبیر کارگروه این است اگر کارگروه به این نتیجه برسد که نرم‌افزارهای داخلی مشابه وی‌چت می‌توانند نیاز ارتباطی صوتی و تصویری کاربران را برآورده کنند، کارگروه دستور فیلتر آنها را هم صادر می‌کند.
وی افزود: البته این بستگی به نظر اعضای کارگروه دارد و همه اعضای کارگروه باید در این خصوص اظهارنظر کنند. دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تصریح کرد: معمولا کشورها اجازه نمی‌دهند که زیرساخت ارتباطی آنها و بستر ارتباطی شهروندان آنها در اختیار عوامل بیگانه باشد چرا که ارتباطات شهروندان حاوی اطلاعاتی است که جمع‌آوری و تحلیل آنها توسط بیگانگان می‌تواند ضررهای جبران ناپذیری برای کشور به دنبال داشته باشد.
خرم‌آبادی گفت: کارگروه تعیین مصادیق نیز در تصمیم‌گیری‌ها خود این ملاحظات را مدنظر قرار می‌دهد.
واکاوی اجتماعی فیلترینگ
بشر امروز دورانی از زندگی خود را تجربه می‌کند که به سبب پیشرفت‌ها و احاطه‌شدن درمیان انواع گوناگون تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی، نحوه مناسبات و ارتباطات سنتی خود را به کناری نهاده و شیوه‌های عمل خود را به‌گونه‌ای دیگر و متاثر از این تکنولوژی‌ها شکل داده است. قابلیت‌ها و تسهیلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این تکنولوژی‌ها به شکل‌گیری جوامعی انجامیده است که در آن افراد به گفته آلکسیس دتوکویل همچون کسانی هستند که «در دل خود محصور شده‌اند» و ترجیح می‌دهند به جای آن‌که همانند گذشته در جمع دوستان، خانواده و اقوام خود حاضر شوند؛ در خانه بمانند و از مزایای زندگی خصوصی‌شان بهره‌مند شوند.
این علاقه و اشتیاق ناشی از ورود به دنیایی بود که دنیای مجازی نام گرفت، دنیایی که در آن ارتباطات، نحوه تعامل و دوستی‌های بین افراد از فضای واقعی به این فضا کشیده شد چرا که قادر بودند با غلبه‌بر بعد مکان و زمان، هرآن‌کسی که می‌خواهند باشند و چیزی متفاوت از رویارویی طبیعی و چهره به چهره با فرد بود. اگرچه این فضا با امکانات خاص و بی‌نظیر خود ما را به «دهکده جهانی» مک لوهان نزدیک‌تر ساخته است اما آیا این همه انتظارات ما از دنیای تکنولوژیکی کنونی است و آیا نباید در کشورهایی که صرفا مصرف‌کننده این تکنولوژی‌ها هستند به مانند مردمانی که اختراع‌کننده یا برنامه‌نویس این فناوری‌ها بوده‌اند، آگاهی نسبی و سواد لازم در مورد اثرگذاری، مزایا و معایب برخورداری از این امکانات و ابزارها به‌وجود آید تا بتوان به شکلی برنامه‌ریزی‌شده و هدفمندتر از آنها استقبال کرد و در زندگی کنونی به کار گرفت.
متاسفانه آنچه که ما امروزه و به‌ویژه در فرهنگ خود شاهد هستیم این است که در بسیاری موارد به جای حل‌کردن مساله، به پاک‌کردن صورت آن بسنده می‌کنیم و به جای فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی توسط نهادهای مسئول و دست‌اندرکار، از راه‌هایی استفاده می‌کنیم که نه‌تنها کارآمد و اثرگذار نخواهد بود بلکه راه را برای سودجویی عده‌ای دیگر فراهم می‌آورد.
بر این اساس در روزهایی که زمزمه‌هایی پیرامون بحث و بررسی جهت رفع فیلترینگ از رسانه‌ها و شبکه‌های‌اجتماعی شنیده می‌شد و حتی برخی از مسئولان کشوری نیز با عضویت در این شبکه‌ها بر این عقیده صحه گذاشتند که فناوری بی‌طرف نیست، به‌این معنا که اگر شما خوب باشید از آن به خوبی استفاده می‌کنید و اگر بد باشید از آن سوء‌استفاده خواهید کرد؛ شاهد آن هستیم که دامنه فیلترینگ به اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه نیز کشیده شد و ابتدا اپلیکیشن پیام‌رسان فوری وی‌چت(WeChat) و بعد فیلتر و رفع فیلتر اپلیکیشن به اشتراک‌گذاری عکس و ویدیویی اشتراک‌گذاری تصویر اینستاگرام.
آیا فیلترینگ جوابگوست؟
آنچه مشخص است این است که اگرچه این ممنوعیت‌ها، کنترل‌ها و مسدودکردن‌ها با اهداف امنیتی، اخلاقی و جلوگیری از انتشار محتوای مغایر با اصول و ارزش‌ها صورت می‌گیرد اما سوال اینجاست که آیا این‌گونه مبارزه قهرآمیز در مورد شبکه‌های‌اجتماعی مانند فیس‌بوک، توییتر و … پاسخ مناسب را به همراه داشت؟! یا این‌که در چنین مواقعی با کمک از دیگر فناوری‌ها، در مدت زمانی کوتاه راه‌های میانبر برای عبور از تمام محدودیت‌ها و موانع یافته میشود چرا که طبیعت انسان به‌گونه‌ای است که نسبت به آنچه منع میشود، حریص‌تر میشود. پس در دنیایی که تکنولوژی به جزیی جدا ناشدنی از زندگی امروزی تبدیل شده است و رقابتی گسترده و فراگیر در آن جریان دارد، متوسل شدن به چنین اقداماتی نه‌تنها به اتلاف سرمایه‌های مادی و معنوی منجر خواهد شد بلکه راه را برای کسب سود توسط عده‌ای دیگر فراهم خواهد کرد.
شکی نیست که ایجاد فضای سالم از ضروریات زندگی در دنیای واقعی و مجازی است اما تدابیر محدودکننده و سلب‌کننده اگرچه در زمره مهم‌ترین تدابیر پیشگیرانه است اما در بسیاری موارد تنها نتیجه عکس به‌همراه خواهد داشت و به تدریج به دلیل بی‌برنامگی و نیافتن راه حل و روش‌های پیشگیری مناسب در آیند‌ه‌ای نه‌چندان دور از سویی با یک فضای مجازی روبه‌رو خواهیم شد که از نظر ما چیزی جز محتوای مجرمانه ندارد و از سوی دیگر به دست خودمان کارکرد اصلی فیلترینگ را نیز تباه کرده‌ایم.