رابطه مسدود کردن برنامه‌های کاربردی و درآمد شبکه‌های مخابراتی
م.ر.بهنام رئوف – دنیای اقتصاد : در چند هفته گذشته خبر فیلتر و از کار افتادن موقتی یا دائم چند برنامه کاربردی تلفن همراه نه تنها فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را اشغال کرد، بلکه حتی به تیتر اول برخی از روزنامه‌ها نیز کشیده شد.
هر چند که در همین مدت و مطابق معمول اظهارات ضد و نقیضی از سوی مسوولان دولتی مطرح شد اما در نهایت شایعات جاری در شبکه‌های اجتماعی بیشتر از قبل پررنگ‌تر شد. به این اظهار نظرات کاربران شبکه‌های اجتماعی توجه کنید: «فیلترینگ‌ها، بعد وی چت، اگر در مورد وایبر و سایر نرم‌افزارهای مشابه هم راست باشد ممکن است دلیل دیگری هم داشته باشد؛ مثلا علل مهم اقتصادی. فراموش نکنید که اپلیکیشن‌های ارتباطی در کارکرد اقتصادی‌شان می‌توانند ضربه مهلکی به تجارت پیامک – مکالمه بزنند.
با این حجم استقبال از وایبر، وی چت، کیک، کاکائو، واتس آپ و غیره در ایران، انتظار نداشته باشید مخابرات محترم ما دست روی دست بگذارد و تماشا کند».
«دقیقا نکته موضوع اقتصادی است وگرنه فرهنگ و رابطه محرم و نامحرم دلیل مناسبی برای فیلترکردن این نرم‌افزارها نیست». «قطعا علت اصلی این موضوع اقتصادی است و نه سیاسی». «درسته، مخابرات به این راحتی بی‌خیال سود و درآمدش نخواهد شد». «فیلتر کردن وی‌چت کاملا اقتصادی است. چراکه مدتی است آمار ارسال پیامک‌های ارسالی خیلی پایین آمده است. چون وی چت، مجانی پیام مناسبت‌ها را ارسال می‌کند».
فیلتر دلایل اقتصادی ندارد
ارائه چنین اظهار نظرهایی کار را تا آنجا جلو برد که وزیر ارتباطات تاکید کرد وزارت ارتباطات نقشی در فیلتر شدن وی‌چت ندارد و فیلتر این شبکه اجتماعی هم هیچ ربطی به مسائل اقتصادی ندارد. به گزارش خبرگزاری فارس، محمود واعظی وزیر ارتباطات در جمع خبرنگاران با بیان اینکه گمانه‌زنی‌ها در مورد ارتباط فیلتر وی‌چت با مسائل اقتصادی نادرست است، گفت: مسائل اقتصادی ربطی به فیلتر این شبکه اجتماعی ندارد. البته پیش از این اظهار نظر محمود واعظی نیز مسوولان کمیته تعیین مصادیق مجرمانه دلایل متفاوتی برای فیلتر این برنامه کاربردی و همچنین برنامه‌هایی از این دست ذکر کرده بودند. از جمله اینکه سرورهای این برنامه‌ها در خارج از کشور وجود دارد و در نتیجه اطلاعات کاربران ایرانی در خارج از کشور نگهداری میشود یا اینکه این برنامه‌ها باعث ایجاد مشکلات اخلاقی در جامعه میشود و… . اما در هیچ‌کدام از دلایل عنوان شده از سوی مسوولان مختلف هیچ صحبتی پیرامون مسائل اقتصادی نشده است. از سوی دیگر چندی پیش نیز مسوولان کمیته فیلترینگ که تاکید بر خروج اطلاعات کاربران توسط این نرم‌افزارها از کشور داشتند نه‌تنها تاکید کردند که استفاده از برنامه‌های مشابه ایرانی هیچ ایرادی ندارد، بلکه حتی تولیدکنندگان ایرانی را نیز تشویق به ارائه نرم‌افزارهای مشابه کردند.
درآمد پیامکی کشور چقدر است؟
بخشی از تحلیل کاربران شبکه‌های اجتماعی در مورد این اتفاق درست است. بدون شک استفاده از چنین نرم‌افزارهای درآمدهای پیامکی مخابرات را اندکی کاهش داده است، اما آیا درآمدهای اپراتورهای تلفن همراه تنها از راه پیامک است؟ آیا سرویس پیامک اپراتورها تنها توسط کاربران آنها استفاده میشود که حال کاهش ارسال و دریافت این پیامک‌ها منجر به کاهش درآمد شده باشد؟
اجازه دهید پیش از پاسخ به این سوالات ابتدا اشاره‌ای داشته باشیم به درآمد اپراتورها از محل ارسال پیامک در روزهای خاص. در سال نو امسال یعنی نوروز 92، مشترکین همراه اول طی ۴۸ ساعت (از ساعت ۱۰ صبح روز ۲۹ اسفند۹۱ تا ۱۰ صبح اول فروردین ماه ۹۲) با تبادل دو میلیارد و ۱۸۷میلیون و ۸۵۱ هزار و ۲۲۳ پیامک، به استقبال سال جدید رفتند. همچنین طی ۶ روز تعطیلات نوروزی (از ۲۹ اسفند ۹۱ تا ۴ فروردین ۹۲)، در شبکه همراه اول چهار میلیارد و ۹۳ میلیون و ۹۵۹ هزار و ۶۳۵پیامک مبادله شده که ضریب موفقیت آنها در مراکز تبادل پیامک 4/98 درصد بوده است. مشترکان ایرانسل نیز در بازده زمانی یک ساعته از ساعت ۱۴ تا ۱۵ روز چهارشنبه ۳۰ اسفندماه ۹۱ مجموعا ۷۷ میلیون و ۹۲۲ هزار و ۴۷۰ پیامک ارسال کردند. این مشترکان مجموعا یک میلیارد و ۵۳۳ میلیون و ۱۹۴ هزار و ۳۶۹ پیامک تبریک طی ۴۸ ساعت (۲۹ اسفند ۹۱ تا یکم فروردین ماه ۹۲) ارسال کردند. بر اساس آمار رسمی شبکه همراه اول، سه استان کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و بوشهر بالا‌ترین میانگین مبلغ قبض تلفن همراه را در سال ۱۳۹۱ داشته‌اند. سال گذشته میانگین مبلغ قبض‌های تلفن همراه مشترکان استان تهران حدود
۱۵ هزار تومان و متوسط قبض‌های کل کشور ۱۳ هزار تومان اعلام شد. تهران در حدود پنج میلیون مشترک تلفن همراه اول دارد. به این ترتیب شهروندان استان تهران در حدود ۷۵ میلیارد تومان ماهانه تنها به شبکه همراه اول پرداخت می‌کنند.
بر اساس آماری دیگر به گفته مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار، روزانه بیش از ۳۸۰ میلیون پیامک توسط ایرانی‌ها رد و بدل میشود. محاسبه این تعداد پیام کوتاه بر اساس متوسط بهای ارسال هر پیامک ۱۰ تومان، مشخص می‌کند که ایرانی‌ها روزانه ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان و سالانه هزار و ۳۸۷ میلیارد تومان تنها برای پیام کوتاه پرداخت می‌کنند.
برنامه‌های پولساز
اما حال می‌پردازیم به پاسخ سوال‌های مطرح شده در بالا. شاید درآمد اپراتورها از محل ارسال پیامک کاربران کاهش پیدا کرده باشد، اما در حال حاضر تجارت پیامک در کشور ما راه و روش دیگری گرفته است. اپراتورهای تلفن همراه چند سالی است که تمرکز بیشتری روی سرویس‌های ارزش افزوده پیامکی دارند. سرویس‌هایی مانند ارسال اخبار، نرخ ارز، تعیین موقعیت و … که اتفاقا طرفداران بسیاری نیز در این بخش وجود داشته و چه بسا هستند بسیاری از کاربران که چندین سرویس از سرویس‌های ارزش افزوده پیامکی را دریافت می‌کنند. در تمام این سرویس‌ها که اتفاقا به طور میانگین استفاده از آنها برای هر پیامک رقمی کمتر از 50 تومان نیست هزینه خدمات جلوتر از کاربر تلفن همراه اعتباری کسر یا به حساب پایان دوره کاربران تلفن همراه دائمی منظور میشود. توجه داشته باشید که اکنون تعداد کاربران تلفن همراه اعتباری در کشور بسیار بالاتر از کاربران تلفن همراه دائمی است. از سوی دیگر، بخش اصلی درآمد اپراتورها از محل پیامک به ارائه‌دهندگان خدمات پیامک انبوه بازمی‌گردد. شرکت‌های تبلیغاتی ارسال‌کننده پیام، بانک‌ها، ادارات دولتی، مدارس و دانشگاه‌ها و نهادهایی از این دست.
در این بخش نیز اپراتورهای تلفن همراه هزینه‌های خود را پیش از ارسال پیامک از شرکت‌های فعال در این بخش دریافت می‌کنند. از سوی دیگر، برخلاف آنچه تصور میشود بدون تردید اپراتورهای تلفن همراه از همه‌گیر شدن برنامه‌های کاربردی اجتماعی که به نوعی منجر به تعامل بر خط کاربران با یکدیگر میشود نه‌تنها خوشحال هستند بلکه بیش از پیش مشتاقند، چرا که این نرم‌افزارها به دلیل وابستگی که در کاربران خود ایجاد می‌کند باعث میشود تا کاربران برای همیشه آنلاین بودن مجبور به فعال‌سازی سرویس اینترنت همراه خود شوند. اتفاقا اگر به آمارهای منتشر شده در این بخش با دقت نگاه کنیم درمی‌یابیم که تعداد کاربرانی که سرویس اینترنت همراه خود را در یک سال گذشته فعال کردند رشدی بالای 150 درصد داشته است. کاربرانی که از این پس برای دریافت این سرویس‌ها باید مبالغی بین 10 هزار تومان ماهانه یا پنج هزار تومان هفتگی یا هزار تومان روزانه پرداخت کنند. پس درنتیجه به راحتی می‌توان به راز سکوت اپراتورهای تلفن همراه در برابر برنامه‌های کاربردی پی برد. این برنامه به دلیل استفاده از اینترنت تلفن همراه شاید اندکی درآمدهای پیامکی را کاهش داده باشند، اما درآمد خالص اپراتورها را افزایش داده‌اند.