سونیتا سراب پور – روزنامه ایران : هفته گذشته، هفته اخطار و انتقاد وزیر ارتباطات نسبت به فعالیت اپراتورهای ارتباطی در کشور بود. بعد از این که محمود واعظی، از تمدید نشدن دوران انحصار اپراتور سوم سخن گفت و از ارائه پروانه نسل سوم تلفن‌همراه به سایر اپراتورهای کشور خبر داد در گام بعدی تیر انتقاد خود را به سمت اپراتور چهارم (اپراتور فیبرنوری) کشور نشانه گرفت. واعظی با انتقاد از تأخیر پیشروی اپراتور چهارم اعلام کرد که شبه دولتی‌ها به این اپراتور وارد شده‌اند و به همین دلیل کارها آنطور که باید براساس برنامه، خوب پیش  نمی‌رود. واعظی با اخطار به اپراتور چهارم تأکید کرده بود که اگر این اپراتور نتواند براساس تعهداتش عمل کند، بخش خصوصی در کنارشان به فعالیت خواهد پرداخت. به دنبال این خط و نشان‌ها، بلافاصله، رئیس هیأت مدیره اپراتور چهارم ارتباطی (شرکت ایرانیان نت) از  وزارت ارتباطات درخواست زمان بیشتری کرد. علی حکیم جوادی با اعلام این‌که  اپراتور فیبر نوری یک طرح‌ خاص است خواستار حمایت بیشتر وزارت ارتباطات شده بود. از زمان مطرح شدن مسأله اتصال فیبرنوری به منازل؛ تاکنون جزئیات متفاوتی از این طرح ارائه شده است، همچنین راه‌اندازی اپراتور چهارم و ارائه خدمات از سوی این اپراتور با ابهامات گوناگونی همراه است، بجز ابهام در زمان راه‌اندازی دقیق این اپراتور، بسیاری از فعالان بخش اینترنتی کشور نسبت به کارایی این اپراتور انتقاداتی را وارد می‌کنند. به باور این منتقدان درشرایطی جایگزینی فیبر نوری به جای کابل مسی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتالی بالایی روی شبکه تعریف شود و کاربران نیز با محدودیت سرعت اینترنت فعلی مواجه نباشند.

 

  روزهای سپری شده اپراتور چهارم

به کارگیری کابل‌های فیبرنوری به جای کابل‌های مسی سال‌ها ست که در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا همچون امریکا، انگلستان، ژاپن و… رایج است. این فناوری به دلیل برتری‌هایی نظیر امکان اتصال پرسرعت‌تر و ظرفیت برد بیشتر نسبت به زوج‌های پیچیده رسانا و خطوط DSL به سرعت در جهان رو به گسترش است.  در واقع اتصال پهنای باند،‌ از طریق فیبرنوری به منازل یا‌‌ همان FTTH، معرف اتصالات کابل فیبرنوری برای اماکن به صورت اختصاصی است. این سیستم‌ها براساس کابل‌های نوری فعال خواهند بود و توان انتقال انبوهی از اطلاعات به شکل کارآمدتری را در مقایسه با شیوه سنتی کابل‌های مسی دارا هستند. در کشور ما نیز هیأت دولت در ششم بهمن ۸۹، طرح انتقال فیبرنوری به منازل را تصویب کرد تا با توجه به آن به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه داده شود با صدور پروانه لازم، فیبرنوری را به منازل، کارگاه‌ها و مراکز کسب و کار منتقل کند. بر اساس مصوبه هیأت دولت، در نهایت کنسرسیوم «ایران‌نت»  به عنوان مجری اتصال منازل به فیبرنوری انتخاب شد.

براساس اعلام مسئولان سازمان تنظیم مقررات، پروانه ایرانیان نت که این روزها با نام اپراتور چهارم شناخته می‌شود از دی ماه سال ۱۳۹۱ لازم‌الاجرا شده و این اپراتور برای پیاده‌سازی و بهره‌برداری شبکه فیبر نوری ۱۸ ماه فرصت دارد. مسئولان شرکت ایرانیان نت اعلام کرده‌اند که  فاز اول طرح اتصال فیبرنوری به منازل دی ماه سال 93 و در 7 شهر برای یک میلیون مشترک اجرایی شده و سرعت دسترسی حداقل 20مگابیت بر ثانیه از جمله ویژگی‌های این طرح است. در سال 91 نیز سازمان صدا و سیما، شهرداری، وزارت دفاع، بنیاد مستضعفان و شرکت زیرساخت به عنوان اعضای کنسرسیوم ایرانیان نت و مالک اپراتور چهارم انتخاب شده‌اند. براساس گزارش‌های منتشر شده ۲۰درصد از سهام این اپراتور متعلق به شرکت ارتباطات زیرساخت (به نمایندگی از دولت) است و ۸۰ درصد آن باید به بخش خصوصی سپرده شود.

 

 سرویس‌های اپراتور چهارم

براساس پروانه اپراتور چهارم، این اپراتور باید پورت‌های دسترسی از طریق فیبر نوری را برای کاربر نهایی با حداقل سرعت ۲۰ مگابیت بر ثانیه و قابل توسعه تا ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه فراهم کند. اپراتور فیبر نوری کشور، اجازه دارد در فواصل کمتر از دو کیلومتر و حداکثر برای ۵۰درصد کاربران نهایی خود، از فناوری‌های غیر فیبر یا ترکیبی استفاده کند و برای خدمت‌رسانی به کاربر نهایی در بخش دسترسی، استفاده از امکانات شبکه زیرساخت، سایر اپراتور‌ها و توافق با آن‌ها بلامانع است.

با توجه به اختلاف نظرهای میان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و اپراتور‌ها مبنی بر کسب حداقل یا حداکثر تعداد مشترک، سازمان تنظیم مقررات، برای این اپراتور در طول مدت اعتبار اولیه پروانه، سقف تعداد پورت دایری را ۱۰ میلیون پورت در نظر گرفته که افزایش آن مستلزم تصمیم کمیسیون تنظیم مقررات خواهد بود. حق‌الامتیاز صدور پروانه اپراتور چهارم ۵۰ میلیارد تومان است و مالک آن باید هر سال، پنج درصد از درآمد سالانه خود را به اضافه بخش ثابت مبلغ حق‌السهم سالانه، به عنوان مبلغ تسهیم درآمد در پایان هر سال به سازمان تنظیم پرداخت کند.

اپراتور چهارم کشور می‌تواند خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات شامل خدمات صوت، داده و تصویر یا ترکیبی از آن‌ها را با رعایت مقررات و دستورالعمل‌های مربوطه از طریق شبکه خود به کاربران ارائه کند و مدت اعتبار این پروانه ۱۰ سال از زمان صدور پروانه و قابل تمدید برای سه دوره پنج‌ساله است.

همچنین سازمان تنظیم مقررات برای این اپراتور نیز دوره حفاظت بازار و امنیت سرمایه‌گذاری در نظر گرفته است؛ به‌طوری که به مدت چهار سال از تاریخ صدور این پروانه، پروانه جدیدی برای ایجاد شبکه مشابه صادر نخواهد کرد و از پایان سال چهارم تا پایان سال هفتم هم بر اساس تشخیص کمیسیون می‌تواند در استان‌هایی که دارنده پروانه به حداقل ۵۰درصد تعهدات توسعه و اجرا عمل نکرده باشد، پروانه‌های جدید با موضوع مشابه این پروانه صادر کند.

 

 اعتراض و انتقاد وزیر

هنوز و براساس پروانه،  زمان برای به پایان رسیدن دوره انحصار اپراتور چهارم باقی مانده است ولی با این وجود محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از روند پیشرفت این اپراتور راضی نیست.

وزیر ارتباطات در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با انتقاد به نحوه فعالیت اپراتور چهارم گفته بود: امروز شبه‌دولتی‌ها در اپراتور چهارم وارد شده‌اند بنابراین  کارها خوب پیش نمی‌رود، در حالی که می‌توانستند بهتر از این کار کنند اما اشکالی که در کشور ما وجود دارد این است که گاهی عجله می‌کنیم، اگر مناقصه می‌گذاشتیم و بخش خصوصی توانمند را وارد کار می‌کردیم وضعیت بهتری داشتیم. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تأکید کرده که به اپراتور چهارم تذکر داده شده که اگر فعالیت نکند بخش خصوصی در کنار آنها وارد میدان خواهد شد.

اما مسئولان اپراتور چهارم دلیل انتقاد و اعتراض وزیر نسبت به فعالیت این اپراتور را به عدم اطلاع ایشان از روند پیشروی این طرح ارتباط می‌دهند. در همین زمینه علی حکیم‌جوادی، رئیس هیأت مدیره شرکت ایرانیان نت  در گفت‌و‌گو با ایران می‌گوید: «دلیل این اظهارات وزیر به این خاطر است که ما نتوانسته‌ایم طی چند ماه اخیر گزارشی از میزان پیشرفت طرح را به ایشان ارائه کنیم. تاکنون درخواست‌هایی برای برگزاری جلسه و ارائه گزارش کامل از مراحل پیشروی این طرح را به ایشان داده‌ایم اما تاکنون موفق به این دیدار نشده‌ایم.»

 وی با اشاره به انتقادات وارد شده نسبت به روند کند طرح فیبرنوری در کشور می‌افزاید: «این اپراتور قرار است تا پایان سال 93 به یک میلیون مشترک سرویس ارائه کند  بنابراین شاید تنها چند ماه عقب‌تر از آنچه در برنامه در نظر گرفته شده باشیم اما این تأخیر نیز به دلیل فراهم نشدن طرح تجاری یا business plan است. در واقع همین آماده نبودن طرح تجاری سبب حضور نداشتن سرمایه‌گذاران خارجی در این طرح شده است.»

 وی طولانی شدن طراحی business plan را به  تجمیع اطلاعات از کلیه شهر‌ها و استان‌های کشور و تحلیل این اطلاعات ارتباط می‌دهد و تأکید می‌کند که جمع‌آوری این اطلاعات بسیار سخت و زمان بر است و باید در پروسه زمان‌بندی مراحل راه‌اندازی اپراتور چهارم برای این بخش زمان بیشتری در نظر گرفته می‌شد.  براساس اظهارات حکیم جوادی طرح اپراتور چهارم با استقبال  سرمایه گذاران خارجی از کشورهای اروپایی، عرب و آسیا روبه‌رو شده است اما به دلیل نداشتن یک طرح تجاری، بسیاری از این سرمایه‌گذاران از ورود به این طرح سر باز می‌زنند.رئیس هیأت مدیره ایرانیان نت خواستار حمایت بیشتری از سوی وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است. وی در این خصوص می‌گوید «بر اساس پروانه اپراتور چهارم ما باید تا پایان سال آینده نخستین سرویس‌های خود را ارائه کنیم بنابراین نیاز به حمایت بیشتر وزارت ارتباطات و رگولاتوری داریم. در بسیاری از کشورهای دنیا، چنین طرح‌های حساس و خاصی از یارانه معنوی و مادی دولت بهره می‌برند و ما هم امیدوار به دریافت این حمایت‌ها هستیم.» حکیم جوادی این حمایت‌ها را به ارائه امکانات عمومی، حفاظت و رعایت دوران انحصار و جلوگیری از فعالیت دیگر بخش‌ها در این زمینه خلاصه می‌کند.

 

 ضرورتی به نام فیبرنوری

در مقابل تلاش  مسئولان ایرانیان نت و سرمایه‌گذاری برای اتصال فیبر نوری به منازل، برخی فعالان حوزه ارتباطات بر این باورند که برای اتصال فیبرنوری به کشور نیازی به یک اپراتور جدید نیست و به کارگیری این اپراتور در کشور تنها اتلاف هزینه را به دنبال خواهد داشت.

به عنوان مثال، سیدمصطفی سیدهاشمی، نایب رئیس هیأت مدیره شرکت مخابرات ایران در یک نشست خبری در مورد طرح اتصال فیبر به منازل گفته بود  که شبکه فیبر نوری کشور به صورت انحصاری در اختیار شرکت مخابرات ایران است و طبق پروانه فعالیت این شرکت، اتصال فیبر نوری به منازل بر عهده مخابرات است و اجرایی کردن این طرح ظرف چند روز ممکن است. وی با بیان این‌که شرکت مخابرات ایران 85 هزار کیلومتر فیبر نوری در کشور دارد افزوده بود که اجرایی کردن این طرح توسط یک اپراتور دیگر و ایجاد مجدد شبکه فیبر نوری که بسیار پرهزینه است به ضرر منافع ملی خواهد بود. سیدهاشمی تصریح کرده بود که شرکت مخابرات استان تهران این طرح را به صورت آزمایشی در برخی مناطق تست کرده است و دیگر نیاز به حضور اپراتوری نیست که بخواهد این کار را انجام دهد.

مدیران ایرانیان نت چنین انتقادهایی را بی‌پایه و اساس می‌دانند. حکیم‌جوادی در مقابل این انتقاد می‌گوید: «راه‌اندازی اپراتوری برای اتصال فیبرنوری به منازل در همه جای دنیا وجود دارد. وقتی صحبت از چنین طرحی می‌شود، منظور یک طرح خاص و کلان است که تنها وظیفه‌اش اتصال فیبر به منازل نیست بلکه قرار است این فیبر را به تمامی کسب و کارها، سازمان‌های دولتی و شرکت‌ها برساند. بنابراین این طرح با پروژه شرکت مخابرات  یا سازمان‌ها و شرکت‌های دیگر که به صورت مقطعی اقدام به اتصال فیبر کرده‌اند بسیار متفاوت است.»

به باور وی تاکنون هیچ اپراتور و سازمانی نتوانسته است مانند اپراتور چهارم یک طرح جامع و یکپارچه در خصوص اتصال فیبر نوری به منازل و کسب و کارهای مختلف داشته باشد. وی تأکید می‌کند که این طرح با کارهای مقطعی سایر اپراتورها و سازمان‌ها متفاوت است چرا که اپراتور چهارم یک طرح ملی است.