کلید آزادی فیسبوک دست کیست؟
از روزی که روحانی رییس دولت یازدهم شد گمانه زنی ها درباره آزادی بیشتر در فضای مجازی شروع شد. رفع فیلتر فیس بوک اولین خواسته ای بود که با تشکیل کمپینی به همین نام در این شبکه اجتماعی مطرح شد و عضویت اعضای دولت در فیس بوک احتمال رفع فیلتر آن را قوت بخشید.
فیلترینگ فیس بوک شاید تکراری‌ترین کلیدواژه ای باشد که از ابتدای کار علی جنتی در وزارت ارشاد به گوش خورده است. او چند روز قبل هم در نشست صبحانه ای که با اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران داشت به رفع فیلتر فیس بوک اشاره کرد و گفت: نمی‌توان به بهانه حفظ ارزش‌های اسلامی جلوی رشد چیزی را در کشور گرفت. بنابراین لغو فیلتر فیسبوک جزو مواردی است که پس از مدت زمانی حل خواهد شد.
وزیر ارشاد که صفحه شخصی او در فیس بوک جزو اولین عضویت های رسمی اعضای کابینه در این شبکه اجتماعی به حساب می آمد گفته است: «من شخصا با مجموعه‌ای فرهیختگان در کشور اعتقاد داریم که نمی‌توانیم افراد را در محیطی محدود محصور کنیم و ادعا کنیم هیچ ارتباطی با دنیا نداریم و به بهانه حفظ ارزش‌های اسلامی جلو چیزی را بگیریم. اگر به عقب بازگردیم، می‌بینیم خیلی کارها که در اول انقلاب انجام شده مضحک به نظر می‌آید؛ مثل این که ویدئو و دستگاه فکس ممنوع بود.»
دولتی های عضو فیس بوک
علی جنتی، محمد جواد ظرف، حسام الدین آشنا، معصومه ابتکار، شهیندخت مولاوردی، اسحاق جهانگیری و بیژن نامدار زنگنه معروف ترین دولتی های عضو فیس بوک هستند. با این حال، مدتی قبل سردار احمدی مقدم گفته بود: «اینکه برخی مسئولان بخواهند آرام آرام از خط قرمز عبور کنند و وارد فضایی شوند که بهره‌مندی از آن برای شهروندان ممنوع است، چیز خوبی نیست.» با این حال فرمانده نیروی انتظامی گفته بود که نگاه ما به شبکه‌های اجتماعی همانطور که پیش از این نیز گفته شد، نگاهی فرصت محور است. نگاهی که جنتی هم بر آن تاکید کرده و گفته است: «ما باید از این پدیده بیشترین استفاده را به نفع خود داشته باشیم اما حل این موضوع به زمان نیاز دارد. 700 میلیون نفر در دنیا عضو فیسبوک هستند که چهار میلیون نفر از این تعداد را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند ولی ما آن را محصور کرده‌ایم. در دولت چنین تفکری وجود ندارد که شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کنیم.»
آزادی فیس بوک دست چه کسی است؟
کمیته فیلترینگ در سال 88 شبکه اجتماعی فیس بوک را بعد از 4 سال فعالیت فیلتر کرد. شبکه اجتماعی پرمخاطبی که پیش از آن دوبار دیگر فیلتر و رفع فیلتر شده بود. با این حال، از آنجایی که بر اساس قوانین پلیس فضای سایبری عضویت در هیچ کدام از شبکه های اجتماعی جرم نیست رفع فیلتر آن در دولت یازدهم مورد بحث قرار گرفت. جنتی در آبان ماه امسال گفته بود: موضوع رفع فیلتر فیسبوک مربوط به کمیته فیلترینگ میشود و این مجموعه هم مستقیما زیر نظر این وزارتخانه نیست و تنها یک نماینده در این کمیته دارد. برای بررسی این موضوع باید با اعضای این کمیته صحبت کنیم که نه تنها فیسبوک بلکه سایر شبکه‌های اجتماعی نیز قابل دسترسی باشد و قید غیرقانونی برداشته شود.
اما در همان زمان علی طاهری، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: «نیاز است دولت در خصوص رفع فیلتر فیسبوک در کمیسیون فرهنگی پاسخگو باشد. اگر دولت اقدام به ارائه لایحه برای رفع فیلتر فیس بوک کند عملا توپ رفع فیلتر فیس بوک را در زمین مجلس انداخته است و در صورتی که مجلس نیز با این رفع فیلتر موافقت کند این شورای نگهبان خواهد بود که باید نظر نهایی را در این باره ارائه کند. به این ترتیب دولت عملا بار مسئولیت این مسئله را از روی دوش خود برداشته است. این در حالی است که هم اکنون نیز دولت می تواند از طریق کمیته تعیین مصادیق فیلترینگ به شکلی قانونی اقدام به رفع فیلتر فیس بوک و دیگر شبکه های اجتماعی کند. دولت شش نماینده در این کمیته دارد که می تواند هر طرحی را به تصویب برساند و یا وتو کند.»
استفتا درباره فیس بوک
عضویت در فیس بوک اما دغدغه کاربرانی است که جایز بودن آن را به لحاظ شرعی از علما سوال کرده اند. مدتی قبل رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این استفتا که «با توجه به اینکه وب‌سایت فیس بوک در ایران فیلتر شده است، آیا ورود به چنین سایتی صرفا برای ارتباط با دوستان و بدون هیچ فعالیت سوء علیه منافع ملی جمهوری اسلامی اشکال دارد؟» فرمودند: «به‌طور کلی اگر مستلزم مفسده (مانند ترویج فساد، نشر اکاذیب و مطالب باطل) بوده و یا خوف ارتکاب گناه باشد و یا موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود، جایز نیست والا مانعى ندارد.»
آیت الله مکارم شیرازی هم در پاسخ استفتایی که دلیل حرمت فیس بوک را پرسیده بود، اینطور پاسخ دادند: فیس بوک مانند کتب ضلال است که فقها مطالعه آن را براى عموم تحریم مى‌کنند: «فیس بوک مانند شهر بى در و دروازه‌اى است که همه کس از دانشمندان و افراد نخبه گرفته تا دزدان و شیادان و کلاهبرداران و کسانى که به انواع فساد آلوده‌اند، هر کدام در این شهر مغازه‌اى دارند و در این مغازه‌ها گاه وسائل ضرورى زندگى و در بسیارى از موارد ابزار گناه و مفاسد و انحراف‌هاى اخلاقى فراگیر و ایجاد اختلاف در میان ملت‌ها با برچسب‌هاى زیبا و پوشش‌هاى فریبنده در اختیار همگان قرار مى‌گیرد. حال اگر ورود در این شهر براى همه ممکن شود از جوانان کم سن و سال گرفته تا بزرگسالان ناآگاه و غیر آنها آیا هیچ فرد آگاهى مى‌تواند ورود به چنین شهرى را براى همه آزاد بگذارد؟
حتى جاسوسان و مفسدان فى الارض مى‌توانند در این شهر بى در و پیکر مبادله اطلاعات کنند و با رموز و اشاراتى بذر توطئه بپاشند. ما مى‌گوییم باید بر مطبوعات و رسانه‌ها به طور عام نظارتى باشد تا افراد فاسد و مفسد نتوانند از این طریق جامعه را آلوده کنند. با این حال چگونه فیسبوک باید از هر قید و شرطى آزاد باشد، آیا آزادى بى قید و شرط در دنیا داریم؟ پاره‌اى از محدودیت‌هاى غربى به هیچ وجه مشکلى را حل نمى‌کند و تکثیر اشکال حلّ اشکال نیست.»
با این حال آیت الله مکارم شیرازی عضویت فیس بوک را در شرایط خاصی بی مانع دانستند و گفتند: «اگر ورود در این شهر مخصوص افراد دانشمند و فرهیخته که خوب و بد را کاملا مى‌شناسند و سره از ناسره را تشخیص مى‌دهند آن هم براى تحقیقات اجتماعى آزاد بود مانعى نداشت درست مانند کتب ضلال که فقها مطالعه آن را براى عموم تحریم مى‌کنند ولى براى محققان مذهبى آزاد شمرده مى‌شود.»