ICT شاه‌کلید پیوند زن با خانه و کار
به کدام کارم برسم؟ این سوالی است که بسیاری از زنان شاغل در بحبوحه گیر کردن میان مسوولیت‌های خانه داری و بچه‌داری و مشغولیت‌های اقتصادی خارج از خانه از خود می‌پرسند. شواهد نشان می‌دهد که زنان در سال‌های اخیر به اهمیت تحصیل علم و فعالیت اقتصادی و درامد آن پی برده و دیوارهای محدود خانه سنتی را در جست‌و‌جوی دانش و استقلال مالی پشت سر گذاشته‌اند. اما در این راه جدید با مساله دیگری به نام کمبود وقت و انرژی برای مدیریت تمامی امور خانه و خارج از خانه مواجه شده‌اند که حاصل آن زنانی خسته است. اما راه حل چیست؟ ترک جامعه یا ترک خانه کدام راه حل است؟ به نظر می‌رسد فناوری اطلاعات و ارتباطات راه حل سومی پیشنهاد می‌کند؛ زنانی که می‌توانند بر بستر وب سوار شوند و در حالی که قدم از قدم برنداشته‌اند با استفاده از آموزش مجازی مدارج عالی را بپیمایند و بدون اینکه فرزندشان را تنها در خانه بگذارند با استفاده از ارتباطات آنلاین روابط اجتماعی و اقتصادی خود را گسترش بخشند و اتفاقاً به کار و امور تجاری نیز بپردازند.
زنان و دختران در فناوری اطلاعات و ارتباطات
سال 2012 بود که حمدون توره، دبیر کل اتحادیه جهانی مخابرات در پیامی به مناسبت روز جهانی مخابرات و جامعه اطلاعات شعار «زنان و دختران در فناوری اطلاعات و ارتباطات» اعلام کرد.
وی در این پیام گفته بود: «ما، مصمم هستیم با حذف نابرابری‌های زنان با مردان و توانمند ساختن آنان برای نیل به اهداف و آرزو‌هایشان، توان بالقوه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات را به طور کامل در اختیار این قشر جامعه قرار دهیم. شعار انتخابی برای روز جهانی مخابرات و جامعه اطلاعات، «زنان و دختران در فناوری اطلاعات و ارتباطات» است. انتخاب این شعار تضمین می‌کند که این قشر بزرگ که نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد؛ یعنی زنان و دختران به طرزی هم سنگ و مساوی با مردان پیشرفت کنند.
زنان بنیاد جامعه ما هستند. آنان پایه‌های قدرت هر خانواده و هر جامعه را تشکیل می‌دهند. با این حال هنوز نابرابری‌ها در حــق زنان برقرار است و از دسترسی به بهداشت و تحصیلات اولیه و فرصت‌های برابر شغلی محروم‌اند.
در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی با نابرابری روبرو می‌شوند و اغلب از خشونت و تبعیض رنج می‌برند.
این وضعیت قابل قبول نیست و ما باید با همه ابزارهایی که در اختیار داریم به رفع این نابرابری‌ها بپردازیم.»
با این اوصاف در کشور ما و با وجود دغدغه‌هایی که از کم شدن حضور زنان در کانون خانواده ابراز میشود چقدر به این راهکار مسلم پرداخته شده است؟
طرحی که ابتر ماند
در کشور ما با وجود دغدغه‌های بسیاری که درباره کانون خانواده، جایگاه ارزشمند زنان و از این قبیل مقولات وجود دارد و به دفعات تکرار میشود اما در عمل اقدام موثری در خصوص رفع مشکلات زنان وتوانمندسازی زنان با استفاده از ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات انجام نشده است. اصولا راهکار ارزش نهادن به زنان و رفع مشکلاتشان در کشور ما به اختصاص دادن روزی به این نیمه اجتماع و سر دادن شعارهای فریبا منتهی شده است.
در دولت گذشته روش دورکاری به عنوان راه حل مبتنی بر فناوری اطلاعات ارایه شد که به واسطه آن زنان می‌توانستند مسوولیت‌های خود را در محیط کار به فضای خانه منتقل کنند. این روش علاوه بر کاهش رفت و آمد در فضای شهری بهترین شیوه برای زنانی است که مایلند در عین حال که به فعالیت‌های اقتصادی واجتماعی مشغولند کانون خانه خود را نیز گرم نگه دارند. اما این طرح هم مثل بسیاری از طرح‌ها با ضعف بنیه زیرساختی و یا نداشتن پشتوانه عملی به فراموشی سپرده شد.
بر اساس مفاد ماده ۴ آیین‌نامه دورکاری، وزرای عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیکی تصویب کردند که در طرح دورکاری کارمندان دولت با توجه به ضرورت ملاحظه اقتضائات، حق تقدم و اولویت استفاده از این طرح با زنان کارمند به ویژه مادرانی است که فرزند خردسال یا معلول دارند و خود یا اعضای خانواده آنان با بیماری‌های خاص مواجهند. بر اساس این مصوبه، در صورت وجود چند کارمند واجد شرایط متقاضی دورکاری، افراد معلول و زنان باردار یا دارای فرزندکمتر از شش سال از اولویت برخوردار خواهند بود.
با روی کار آمدن دولت یازدهم، اما مسوولان تصمیم به ابطال مصوبه سال ۸۹ دولت دهم گرفتند و در نهایت در دی ماه ۹۲ مصوبه دورکاری زنان شاغل از سوی دولت لغو شد.
فراهم نبودن بستر‌های قانونی که جایگاه زنان را در موقعیت شغلی خود بدون اینکه حضور فیزیکی داشته باشند تحکیم کند از یک سو و اینترنت کند با قطعی‌های بسیار دو عاملی است که از سوی مخالفان این طرح مطرح شد.
طرح کاریکاتوری دولت دهم
توران ولی مراد، دبیر ائتلاف اسلامی زنان از مخالفان اجرای طرح دورکاری در دولت دهم بود و با ابراز خرسندی از ابطال این طرح می‌گوید: اجرای طرح دورکاری زنان از جمله طرح‌های کاریکاتوری دولت گذشته بوده است که بدون برنامه‌ریزی و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، درصدد تضعیف استقلال اقتصادی و مالی زنان و حذف آن‌ها از اجتماع، اجرا شد.
به اعتقاد وی، امکان اجرای طرح دورکاری در ایران وجود ندارد، برای اجرای یک طرح باید زیرساخت‌های لازم ایجاد شود. به عنوان مثال برای دورکاری باید اینترنت کشور به شکل ویژه‌ای تعریف شود تا امکان ارسال اطلاعات به سرعت فراهم شود. از سوی دیگر هم باید سازو کاری تعریف شود که جایگاه و امنیت شغلی زنان به خطر نیفتد.
دو بال شکسته دورکاری
اینترنت کند و رفع اشکالات قانونی؛ یعنی اگر این دومساله رفع شود زنان می‌توانند به راحتی با استفاده از ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات بسیاری از مشکلات و دشواری‌های کار در خانه و خارج از خانه را رفع کنند. و البته رفع مشکلات زنان به این معناست که جامعه راهی به سوی آرامش و استحکام بنیاد خانواده یافته است با این حال اما دولت ترجیح می‌دهد که به جای رفع مشکلات صورت مساله را به کل پاک کند.
ختم کلام
خطاب ما مستقیم با معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری است. این معاونت باید با توجه به جایگاهی که دارد مساله به کارگیری ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات در مسیر توانمند سازی زنان را به عنوان موضوعی جدی، ضروری و اولویت دار در دولت مطرح ساخته و پیگیری کند. موضوع دورکاری را نیز به عنوان راه حلی شدنی در خصوص اشتغال زنان در خانه بار دیگر به جریان اندازد.