فـیلترینـگ در مسیر تحول
پریسا سجادی – فناوران : بستن یا نبستن؛ مساله‌ای که این روزها شکل دیگری به خود گرفته است. اینکه یک نهاد از سوی حاکمیت در خصوص حضور کاربران در فضاهای مجازی یک جانبه تصمیم بگیرد و اجرا کند سال‌ها است که در کشور ما مطرح و روند اجرای آن دستخوش تغییراتی شده است. این غائله از کمیته فیلترینگ آغاز و به جدل این روزها درباره بود و نبود فیلترینگ و چرایی آن کشیده شده است.
دوران فیلترینگ مجهول الهویه
در بحبوحه حوادث پس از انتخابات سال 88، شبکه اجتماعی فیس‌بوک که تا پیش از این دو بار فیلتر و رفع فیلتر شده بود با حکم کمیته فیلترینگ آن زمان مسدود شد. این حرکت یکی از پر واکنش برانگیزترین اقدامات نسبت به روند فیلترینگ بود که همچنان هم ادامه دارد. کمیته فیلترینگ در آن دوران، کمیته‌ای بود که اعضا و مصادیق مجرمانه‌اش برای صدور حکم فیلترینگ مشخص نبود. در آن دوران وقتی سایت یا وبلاگی فیلتر می‌شد هیچ نهاد و یا شخص معینی به عنوان متولی این اقدام پیش روی مردم قرار نمی‌گرفت که درباره دلایل این مسدود سازی توضیح دهد و پاسخگو باشد. لذا با هر بار صدور حکم فیلترینگ این پاسخگو نبودن، به عنوان مساله در رسانه ها و اذهان عمومی مطرح می‌شد.
فیلترینگ در مسیر قانون
با تدوین قانون جرایم رایانه‌ای نخستین خاکریز مسدودسازی بی‌رویه فتح شد و بحث فیلترینگ زیر چتر قانون قرار گرفت. در مرداد ماه سال 88 با تشکیل کمیته 13 نفره تعیین مصادیق محتوای مجرمانه زیر نظر دادگستری، مقوله پالایش فضای مجازی نمای روشن‌تری پیدا کرد. بر اساس قانون جرایم رایانه‌ای 13 عضو در این کمیته منصوب شدند. روند فعالیت این شورا به این ترتیب است که موضوع مسدودسازی به رای گذاشته و براساس اکثریت آرا تصمیم گرفته میشود.
خاکریز دوم مخالفان فیلترینگ
در دوران دولت محمود احمدی‌نژاد عملکرد این کمیته نشانه یکدستی آرا در اتخاذ تصمیمات مسدودسازی بود. اما با تغییر دولت و بر سرکار آمدن وزرای دولت تدبیر و امید 6 عضو این کمیته تغییر کرد و یکدستی آرایی که در ساختار پیشین دیده می‌شد بر هم خورد. این دومین خاکریزی است که برای مخالفان رویکرد کنونی فیلترینگ فتح میشود. بحث بر سر فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی که این روزها در میان رسانه‌ها و فعالان حوزه فاوا بالا گرفته است نشان می‌دهد که فرایند فیلترینگ درگیر نظرات متنوعی شده است و در میان مسوولان فاوای کشور دیگر نسبت به رویکرد محدود و مسدودسازی فضای مجازی اتفاق نظر سابق وجود ندارد. و این مقوله می‌رود که در فضایی دموکراتیک و با تنوع سلایق به رای گذاشته شود. به این ترتیب فیلترینگ که زمانی متولی و مصداق‌هایش مشخص نبود اکنون به مقوله مورد بحث کارشناسان و مسوولان حوزه فاوای کشور تبدیل شده است. گروهی معتقدند که فرایند فیلترینگ مخالف با جریان آزاد اطلاعات است. گروهی معتقدند بنا بر ضرورت‌هایی همچون رعایت موازین اخلاقی و اسلامی و امنیت ملی اعمال فیلترینگ ضروری است و جمعی هم معتقدند فیلترینگ لازم است اما روش فعلی فیلترینگ در کشور ایراد دارد و باید اصلاح شود.
عقل سلیم به فکر فیلترینگ نیست
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله افرادی است که اخیرا وارد بحث فیلترینگ شد و در جبهه مخالفان فیلترینگ گفت: فکر می‌کنم بستن دریچه‌های اطلاعات و ارتباطات نتیجه‌ای معکوس می‌دهد و عقل سلیم به فکر فیلترینگ نیست. البته اکبر هاشمی رفسنجانی پیش از این نیز در اظهار نظری رویکرد مثبت خود نسبت به جریان آزاد اطلاعات را ابراز کرده بود. وی در خرداد ماه سال 91 گفت: حالا شاهدیم که یک صفحه فیس‌بوک که برای مردم هزینه ندارد، تبدیل به چندین دستگاه رادیو و تلویزیون میشود که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یک ویدیو تصویر که با موبایل‌ها گرفته شده به دنیا منتقل میشود که به نظر من، این امری مبارک برای دنیاست.
حذف فیلترینگ عقلانی نیست
اما موافقان فیلترینگ هم نظر خود را دارند و با قوت در برابر مخالفان با ادله خود ایستاده و مقاومت می‌کنند. لطف الله سیاهکلی، عضو کمیته فیلترینگ کشور درباره فیلترینگ گفت: فیلترینگ یک امر واجب است و اصلا عقلانی نیست که کشوری همه اطلاعات را در بستری قرار دهد که متعلق به خودش نیست و حذف آن نیز عقلانی نیست. وی افزود: حذف فیلترینگ یک کار غیر عقلانی است و هیچ جای دنیا آن را حذف نمی‌کنند و در سایر کشورها، بحث فیلترینگ شدید و قوی‌تر است و مردم داخل منازل نیز فیلتر می‌گذارند.
فیلترینگ فعلی باید اصلاح شود
سید کمال الدین سجادی، سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری از جمله افرادی است که نسبت به وضعیت فعلی فیلترینگ در کشور ابراز نارضایتی می‌کند و معتقد است که فیلترینگ لازم است اما باید در این خصوص تجدید نظر شود و دامنه فیلترینگ محدود شود. این طور نباشد که مثلا سایت روزنامه گاردین و برخی سایت‌های علمی که برای انجام تحقیقات و مطالعات مثمر ثمر هستند حاوی مطالب غیر اخلاقی هم نیستند فیلتر شوند. وی افزود: هیچ آدم عاقلی مخالف فیلتر کردن سایت‌های غیر اخلاقی نیست اما لازم است که اخلاقیات مورد توجه قرار گیرد. وسعت دادن فیلترینگ در کشور جالب نیست و باید محدودتر شود.