اقدام دیرهنگام برای گسترش شبکه‌های WI-FI عمومی
جلال روحانی: بیشتر از بیست سال است که شبکه‌های وای‌فای برای استفاده‌های عمومی و دسترسی به اینترنت در شهرهای بزرگ، برنامه‌ها و همایش‌ها استفاده می‌شوند. در دهه اخیر شبکه‌های عمومی (Public) وای‌فای در کلانشهرهای بزرگ با گسترش نیازهای کاربران موبایل برای دسترسی به پهنای باند بیشتر و تغییر سطح انتظارات آنها، محبوبیت و رواج بیشتری پیدا کرده است. در چند سال اخیر ارائه خدمات وای‌فای از سوی شرکت‌های مخابراتی و اپراتورها به عنوان روش تسهیل‌کننده دسترسی (Mobile Data Offloading) کاربران موبایل به شبکه اینترنت مورد استفاده قرار گرفته است.
در کشور ما نیز استفاده از شبکه‌های وای‌فای عمومی برخلاف سایر فناوری‌های دسترسی بی‌سیم، تقریبا همزمان با شهرهای بزرگ دنیا پیشرفت کرده است. اما این فناوری نیز درگیر مشکلات خاصی است که شاید مختص جامعه اطلاعاتی ایران باشد. شاید یکی از مهم‌ترین مشکلات در این حوزه اقدام دیرهنگام سازمان قانون‌گذار برای ورود به این حوزه بوده است. متاسفانه ارائه خدمات وای‌فای عمومی در سطح شهرهای بزرگ ایران با بی‌نظمی و عدم حفظ کیفیت و امنیت مناسب برای کاربران مواجه است که عدم رسیدگی مناسب به این موضوع و عدم ایجاد رقابت در میان ارائه‌دهندگان این خدمات ممکن است نتیجه‌هایی مانند تجربه‌های کاربران از انتظار برای استفاده از خدمات 3G و 4G را دوباره تکرار کند.
وضعیت قانونی ارائه خدمات وای‌فای عمومی در ایران
بر اساس مصوبه شماره 4 جلسه شماره 176 مورخ 28/07/1392 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی استفاده از فناوری وای‌فای در باندهای فرکانسی GHz ا 2.40 و GHz ا 5.80 به دو دسته ارائه خدمات درون ساختمانی (InDoor) و برون ساختمانی (Outdoor) تقسیم شده است. این مصوبه شرایطی را برای ارائه خدمات وای‌فای برون ساختمانی به این شرح مشخص کرده است:
۱- شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات اینترنت با هماهنگی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌توانند در مناطق روستایی و سایر نقاطی که شرکت‌های دیگر تمایلی به ارائه خدمات اینترنت ندارند با استفاده از فناوری وای‌فای نسبت به ارائه خدمات اینترنت به صورت برون ساختمانی (Outdoor) اقدام کنند.
۲ – شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات اینترنت تا پایان دوره حفاظت اپراتور سوم تلفن همراه به غیر از نقاط مندرج در بند 1 مجاز به ارائه خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری وای‌فای به صورت برون ساختمانی (Outdoor) نیستند.
۳ – سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی موظف است پس از ابلاغ این مصوبه از فعالیت‌های غیرمجاز ارائه خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری وای‌فای به صورت برون ساختمانی (Outdoor) جلوگیری به عمل آورد.
۴ – شرکت خدمات ارتباطی رایتل می‌تواند در چارچوب پروانه صادره از فناوری وای‌فای برای ارائه خدمات موضوع پروانه اقدام کند.
۵ – در هر صورت ثبت مشخصات کاربران و مشترکان استفاده کننده از خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری وای‌فای که روش آن به تایید سازمان خواهد رسید از سوی دارندگان پروانه و ارائه‌کنندگان خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری وای‌فای الزامی است.
وضعیت اجرایی ارائه خدمات وای‌فای عمومی در ایران
از سال‌های ابتدایی دهه 80 شرکت‌های مختلفی به صورت رسمی یا غیررسمی در محدوده‌های جغرافیایی مشخص شهری یا صنعتی اقدام به ارائه خدمات وای‌فای کرده‌اند. از اواسط سال 1390 دو اپراتور بزرگ وایمکس نیز برای ارائه این سرویس اقدام کردند. چتر وایمکس ایرانسل و شبکه وایمو شرکت ارتباطات مبین‌نت که هر دو چندین بار افتتاح و معرفی شده‌اند نمونه‌ای از تلاش‌های رسمی برای ارائه خدمات وای‌فای عمومی و قانونی هستند. هر دو پروژه با توجه به خلأ قانونی از زمان آغاز، نتیجه مثبت بزرگ و قابل توجهی کسب نکرده‌اند. متاسفانه با وجود مشکلاتی که کاربران کنونی شبکه نسل سوم رایتل درگیر آن هستند، توسعه شبکه‌های وای‌فای عمومی بر اساس مصوبه اشاره شده تا پایان دوره حفاظت اپراتور سوم تلفن همراه در محیط‌های برون ساختمانی (Outdoor) در شهرها و سایر اماکن عمومی (مانند پارک‌ها، میادین و محیط‌های شهری) در اختیار اپراتور سوم قرار گرفته است. به جز اپراتورهای مخابراتی رسمی کشور، از سال‌های دور شرکت‌های خصوصی و حتی کوچک نیز برای ارائه گسترده خدمات وای‌فای تلاش کرده‌اند. معمولا این تلاش‌ها با توجه به حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز و مدل درآمدی کند شبکه‌های وای‌فای پس از مدتی از عرصه خدمت محو شده‌اند. به جز توان مالی، همواره حساسیت‌هایی در خصوص امنیت کاربران در شبکه‌های وای‌فای ناشناس وجود دارد که می‌تواند موجب بی‌اعتمادی کاربران به شبکه‌های وای‌فای عمومی شود.
خدمات وای‌فای عمومی ورای شعار و تبلیغات
بیشتر مشکلات و موارد قانونی که در خصوص شبکه‌های وای‌فای مطرح شده است مربوط به محیط برون ساختمانی (Outdoor) است و تنها چند شرط کوچک برای ارائه خدمات وای‌فای درون ساختمانی (InDoor) وجود دارد. بیشتر رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و محیط‌های عمومی خود اقدام به راه‌اندازی محدود شبکه‌های وای‌فای برای مشتریان خود کرده‌اند و مشتریان (و همه ما) عادت کرده‌ایم در هنگام ورود به محیط جدید به دنبال اسم شبکه‌های وای‌فای آشنا بگردیم یا از نزدیک‌ترین فرد آن محیط سراغ کلمه عبور را بگیریم. هر چند این موضوع می‌تواند دسترسی به شبکه اینترنت را آسان کند و بار هزینه‌های شبکه‌های GPRS و 3G را از دوشمان بردارد، اما مخاطرات امنیتی برای کاربران تازه‌کار همیشه وجود خواهد داشت.
ایجاد شبکه‌های وای‌فای عمومی امن و پایدار باید به عنوان یک زیرساخت ارتباطی پرکاربرد نه تنها برای تبلیغ و افتتاح در نمایشگاه‌ها، بلکه برای ارائه خدمات با کیفیت به کاربران مورد توجه قرار گیرد.