مهاجرت ایران به اینترنت نسخه6؛ پلاک‌هایی که به زودی عوض نمی‌شوند
زمانی را تصور کنید که از ماشین لباس‌شویی گرفته تا درهای منزل از راه دور و بوسیله اینترنت کنترل می‌شوند. شاید در کشورهای پیشرفته این زمان چندان دور نباشد، اما در ایران به دلیل نبود تجهیزات کافی نمی‌توان به تحقق این رویا به این زودی‌ها دست پیدا کرد، رویایی که برای مردم برخی کشورهای جهان در سایه دسترسی به IPv6 محقق میشود.
IP مخفف عبارت Internet Protocol است و آدرسی اینترنتی است که مانند پلاک رایانه کاربر عمل می‌کند و توسط آن هویت و مکان یک رایانه در شبکه اینترنت معین میشود؛ هنگامی که شخص از رایانه خود برای رفتن به اینترنت استفاده می‌کند، رایانه‌اش از آدرس IP برای اتصال به رایانه و سرورهای دیگر استفاده می‌کند.
پروتکل IPv4 از آدرس‌های 32 بیتی تشکیل شده است بدین معنا که این فضا اجازه آدرس‌دهی به دو به توان 32 دستگاه (حدود 4.3 میلیارد) را می‌دهد در حالی که IPv6 از آدرس وب 128 بیتی استفاده می‌کند که ظرفیت میلیاردها آدرس جدید را دارد. با افزایش شمار دستگاه‌هایی که به اینترنت متصل می‌شوند اعم از موبایل لپ‌تاپ رایانه‌های شخصی و لوازم خانگی، آدرس‌های IPv4 به سرعت رو به پایان هستند و کارشناسان صنعت نسبت به این مساله هشدار داه‌ادند.
IPv6 علاوه بر ظرفیت بسیار بالاتر، از امنیت بالاتری نسبت به IPv4 برخوردار است و همین امر ضرورت تجهیز کردن دستگاه‌ها و سیستم‌ها به ورژن را دوچندان می‌کند. در بعضی از کشورها این سیستم جدید جایگزین نسخه‌ی قدیمی IP شده است. اما وضعیت IPv6 در ایران چگونه است؟
تیرماه سال 1390 رضا تقی‌پور – وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات – در این رابطه گفت: تصور می‌کنم اگر کار با سرعتی که برنامه‌ریزی شده پیش رود؛ ما از همان ابتدا IP نسخه شش را ملاک کار برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات قرار خواهیم داد و اصلا مراجعه‌ای به IP نسخه چهار نخواهیم داشت.
نسخه IPV6 از سال 2000 ایجاد شد و طراحی آن نیزاز همان سال صورت گرفته و بسیاری از کشورها نیز مهاجرت را از همان سال آغاز کردند و تقریبا نسخه چهار از آن‌سال رو به پایان بود.
به گفته مسوولان فضای آدرس‌دهی نسخه 4 پروتکل اینترنت، دیگر پاسخگوی نیازهای جدید نبود و بر همین اساس موضوع گذر از نسخه 4 به نسخه 6 مطرح شد، کشور ما این حرکت را قدری با تأخیر آغاز کرده و در گذشته به صورت جامع طرحی برای گذر برای IPV6 وجود نداشت. البته امروز ما آدرس‌های نسخه شش را در کشور به صورت فعال داریم ولی این که به صورت جامع یک طرحی برای گذر کامل IP نسخه شش وجود داشته باشد، نداشتیم.
تقی‌پور گفته بود طی سالهای گذشته همکارانش در سازمان IT این کار را با همکاری همه دستگاه‌های ذیربط برنامه‌ریزی و طراحی کردند و امیدواریم حداکثر طی دو تا چهار سال آینده بتوانیم به جایی برسیم که دیگر آدرس‌های عددی ورژن 4 اینترنت (IPv4) در کشور، نیاز به آدرس‌دهی و مراجعه نداشته باشند.
ظاهرا ارزیابیها در سطح وزارت نشان می‌داد این آمادگی به صورت کامل وجود دارد؛ از آنجا که یک طرف قضیه خود کاربران و صاحبان وب سایت‌ها و دستگاه‌های مختلف هستند، زمانی که گذشته برای این است که آن‌ها بتوانند خودشان را با این تغییر تطبیق دهند.
بخشی از هزینه‌ها به طراحی مربوط است که طبیعتا در سازمان فن‌آوری اطلاعات انجام میشود و سایر هزینه‌ها تقریبا توسط خود کاربران و صاحبان وب سایت‌ها و ارائه‌دهندگان سرویس‌ها انجام میشود؛ بنابراین از آنجا که کار تقریبا یک کار نرم‌افزاری است، هزینه‌بر است ولی بیش‌تر، بحث طراحی، فکر و مدیریت را نیاز دارد که خوشبختانه این اجماع در کشور به وجود آمده است.
یک روز قبل از صحبت‌های وزیر سابق اطلاعات و فناوری ارتباطات، علی حکیم‌جوادی – رییس پیشین سازمان فناوری اطلاعات – از تشکیل گروه ضربت برای مهاجرت به پروتکل اینترنتی نسخه 6 خبر داده و گفته بود: این موضوع به قدمت اپراتور بستگی دارد زیرا بسیاری از تجهیزاتی که امروزه در دنیا تولید می‌شوند، هم با IP نسخه چهار و هم با IP نسخه شش کار می‌کنند.
وی همچنین اظهار کرد: تصور نمی‌کنم تولیدکننده‌ای داشته باشیم که با IP ورژن چهار کار کند، بنابراین آن‌هایی که قدیمی هستند، به دنبال تعویض تجهیزات هستند البته نه فقط برای این مهاجرت بلکه به این دلیل که سرویس‌هایی که در آینده قرار است ارائه شود قطعا باید در بستر IPV6 کار کند.
ظاهرا شرکت ارتباطات زیرساخت در این راستا بیش‌تر تجهیزاتش را دو منظوره و برای IPV4 و IPV6 آماده کرده است و بعضی اپراتورها نیز اعلام آمادگی کرده‌اند؛ همچنین مخابرات ایران خیلی فعال در جلسات سازمان فناوری اطلاعات شرکت می‌کند و از PAPها و ارائه‌دهندگان سرویس‌ها هم خواهش شده بود که به گروه ضربت بپیوندند.
بحث مهاجرت از پروتکل اینترنتی نسخه 4 به نسخه 6 موضوع تازه‌ای نیست ولی یک الزام و ضرورت است و وزارت ارتباطات به دلیل رسالت و وظیفه‌ای که دارد آن را رصد کرده و سازمان فن‌آوری اطلاعات به عنوان متولی مهاجرت اقدامات لازم را انجام داده و در حال انجام است.
و در همین راستا، گروه ضربت تشکیل شد و این امیدواری وجود داشت که با یک برنامه منسجم بخش عمده‌ی آن را در پایان سال 91 پیاده‌سازی شود. اما بعد از روی کار آمدن دولت جدید خبری از مهاجرت به نسل ششم آی پی‌ها منتشر نشده است.
شاید بتوان صحبت‌های سال گذشته رییس سازمان فناوری اطلاعات است را از معدود حرف‌هایی محسوب کرد که در رابطه با Ipv6 توسط مسوولان دولت جدید زده شده است.
جهانگرد گفته بود: در دنیا هنوز بحث آی پی ورژن 4 جمع نشده و کشورها در حال سفر در حال فراهم‌کردن بستر‌ها برای سفر به آی پی ورژن 6 هستند. در حال حاضر نیز آدرس‌دهی در دنیای مجازی به صورت آی پی ورژن 4 صورت می‌گیرد.
او ادامه داد: آی پی ورژن 6 به دلیل طول رشته کددهی که دارد، تعداد دستگاه‌های بسیار زیادی را در برمی‌گیرد، لذا تفاوت در این نوع کددهی باعث شده از لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تفاوت‌های با ورژن 4 وجود داشته باشد. به همین دلیل سفر به آی پی ورژن 6 نیازمند تغییر زیرساخت‌ها است و در نتیجه این تغییر زیرساخت‌ها هزینه‌هایی را در پی خواهد داشت.
رییس سازمان فناوری اطلاعات همچنین اضافه کرد: ما باید به آی پی ورژن 6 سفر کنیم شاید بتوان تا پنج سال آینده از آی. پی ورژن 4 استفاده کرد، ولی به زودی این ورژن منسوخ میشود. در حقیقت ما با یک گذر نسل روبه‌رو هستیم و این تغییر نسل نیز نیازمند فراهم کردن بستر‌ها است.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین عنوان کرده بود: در دنیا به زودی تمامی دستگاه‌ها به وسیله آی.پی ورژن 6 هویت پیدا می‌کنند. ما در سفر از آی.پی ورژن 4 به ورژن 6 مشکلات زیادی خواهیم داشت، چرا که سخت‌افزار و نرم‌افزار‌های ما در این زمینه با آی.پی ورژن 6 سازگاری ندارد.
به هرحال با توجه به صحبت‌های مسوولان در رابطه با این موضوع به نظر می‌رسد که گذر و مهاجرت از نسل چهارم آی پی‌ها به نسل ششم نیازمند زمان و ملزومات و زیرساختهای بسیاری است.