دعوای شبکه ملی اطلاعات بر سر چیست؟
گفته می شود امسال برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بودجه‌ای دو هزار میلیارد تومانی تخصیص داده شده و در سالهای گذشته نیز حدود هزار میلیارد تومان برای این پروژه سرمایه گذاری شده است. حال این که این آمار چقدر دقیق است جای بحث دارد اما نکته مهم آن که به نظر می‌رسد خود این بودجه اکنون مشکلی بر سر راه‌اندازی این شبکه شده است.
طی ماه‌ها و هفته‌های گذشته بحث‌های مختلفی درباره شبکه ملی اطلاعات صورت گرفته و حتی کار به جایی رسید که وزیر ارتباطات برای پاسخگویی به سوالات نمایندگان در این حوزه راهی بهارستان شده است.
بحث شبکه ملی اطلاعات از سال 1384 مطرح شد و تاکنون بنا بر اظهار نظرهای صورت گرفته حدود هزار میلیارد تومان بودجه به این طرح اختصاص داده شده و در تمام این مدت هم خیلی بحثی بر سر این موضوع نبوده که چگونه طی هشت سال این پروژه که از مهم ترین طرحهای ارتباطی کشور است به سرانجام نرسید اما اکنون با تغییر دولت، در شرایطی که هنوز یک سال از عمر فعالیتهای دولت جدید نمی گذرد سیلی از انتقادات وارد شده و همه از تاخیر به وجود آمده در راه‌اندازی این شبکه اظهار نگرانی می کنند.
طی ماه‌های گذشته به دفعات از سوی نهادهای مختلف نسبت به تاخیر ایجاد شده در راه اندازی این شبکه انتقاد شده است. در حالی که طی سالهای پیش بحث چندانی در این حوزه وجود نداشت و حداقل هیچ یک از وزرا بابت عدم راه اندازی این شبکه راهی مجلس نشدند اما این بار در شرایطی که وزیر ارتباطات وعده می‌دهد این شبکه تا پایان امسال در شهرهای بزرگ و تا پایان سال آینده در سراسر کشور قابل دسترسی خواهد بود، بحث انتقادات داع شده است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی که یکی از منتقدان شیوه اجرای این طرح است پیش از این در گفت‌وگو با رسانه‌ها ضمن اعلام نگرانی از عدم اجرای شبکه ملی اطلاعات و تاخیر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان مجری این پروژه، گفته بود: وزارت ارتباطات قرار بود از بهمن سال گذشته ظرف مدت یک ماه برنامه اولیه زمان بندی این پروژه را ارائه کند اما تاکنون به وظیفه خود عمل نکرده است.
محمدحسن انتظاری همچنین عنوان کرده بود: حساسیت ما اخیرا در مورد این پروژه زیاد شده است و براین اساس نگرانی خود را به وزارت ارتباطات نیز منعکس کرده ایم و امیدواریم جدی تر نسبت به قبل، به این پروژه ملی نگاه کنند.
وی با بیان اینکه بودجه‌های زیادی در این زمینه مصرف شده و دیگر باید وزارتخانه فکری کند گفت: قطعا شورایعالی فضای مجازی در این زمینه تصمیم قطعی خواهد گرفت.
دبیر شورایعالی فضای مجازی عدم اجرای شبکه ملی اطلاعات را گلوگاهی برای ارائه خدمات در فضای مجازی عنوان کرد و با اظهار نگرانی از عملیاتی نشدن این پروژه گفته بود: ما در یک لحظه حساس هستیم؛ براین اساس راه حل‌های دیگری که بتواند زیرساخت این شبکه را در کشور فعال کند در نظر می گیریم که اگر احتمالا مشاهده شد که وزارت ارتباطات در این زمینه دارای مشکلاتی است راه حل های دیگر را به کار خواهیم گرفت تا کشور معطل این پروژه نماند.
به غیر از انتظاری برخی دیگر از اعضای شورای عالی فضای مجازی هم طی این ماه ها به انتقاد از وضعیت این طرح پرداختند. حال این که این طرح پس از 9 سال هنوز به نتیجه نرسیده بی شک نشان از عدم برنامه‌ریزی و فعالیت مناسب وزارت ارتباطات در تمام این سالها دارد.
با این حال در این زمینه نکته دیگری هم قابل توجه است و آن انتظار شورای عالی فضای مجازی از بودجه اختصاص یافته به این طرح است.چرا که اگرچه تاکنون شاید به طور رسمی این موضوع اعلام نشده باشد اما در گفت و گوهای غیر رسمی برخی از منسوبین این شورا از این نکته یاد کرده‌اند که حداقل 10 تا 20 درصد بودجه در نظر گرفته شده برای این شبکه باید به شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی که بازوی اجرایی این شورا به شمار می‌رود اختصاص داده شود تا به این واسطه این شورا به نظارت برروی این طرح پرداخته و در زمینه‌های مختلف به ارزیابی روند اجرایی این شبکه بپردازد.
نکته دیگر آنکه به واسطه اهمیت این طرح در سال جاری قرار بر آن شده است که درآمدهای حاصل از حوزه ICT کشور صرف توسعه زیرساختهای ارتباطی شود و در این میان یکی از مهم ترین برنامه‌ها اجرای شبکه ملی اطلاعات است و به نظر می رسد همین مساله حساسیت برروی این طرح را بیشتر کرده و انتظارها را از مسوولان وزارت ارتباطات بیشتر کرده است و این گونه انتظار می رود که وقتی بودجه‌ای قابل توجه به این طرح تخصیص داده میشود باید روند اجرای آن هم سرعت و جدیت بیشتری به خود بگیرد.
با تمام این اوصاف همچنان برنامه جدی و مدونی از سوی وزارت ارتباطات در این حوزه ارائه نشده بود تا اینکه به تازگی وزیر ارتباطات در گفت‌وگویی این گونه اعلام کرده که کار شبکه ملی اطلاعات در حال انجام است و تا چند ماه دیگر برای اجرای این شبکه به مناقصه خواهیم رفت و اولین گام آن برداشته میشود.
اما بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه کشور، دستگاه‌های اجرایی باید تا پایان سال دوم برنامه به شبکه ملی اطلاعات متصل می شدند و به تازگی اعلام شد که بر اساس برنامه ضربتی تدوین شده، تمامی دستگاه‌های اجرایی باقی مانده کشور تا پایان سال جاری به شبکه ملی اطلاعات متصل خواهند شد.
معاون مدیریت و توسعه شبکه ملی اطلاعات با اشاره به امکانات زیرساختی مهیا شده تصریح کرد: در حال حاضر، پیرو تصویب و ابلاغ آیین نامه بند الف ماده 46 و دستورالعمل ماده 13، بخشنامه جدیدی به زودی از سوی وزیر ارتباطات ابلاغ خواهد شد.
علی اصغر انصاری خاطر نشان کرد: بند "الف"ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه، نحوه اتصال دستگاه‌ها به شبکه ملی اطلاعات را مشخص کرده و در بند "ب"، نحوه به اشتراک گذاری اطلاعات میان دستگاه ها معین شده است.
در هر حال وزارت ارتباطات تامین و برقراری امکان اتصال را بنا بر تلکلیف قانونی فراهم کرده و متقابلا تعیین میزان تقاضا و برقراری اتصال از سوی دستگاه ها عملیاتی خواهد شد. بر همین اساس و به منظور فراهم آوردن امکان اتصال و برقراری همبندی در راستای تعامل میان دستگاه ها، کمیته راهبری اتصال در وزارت ارتباطات متشکل از اپراتورهای مختلف، زیرساخت، سازمان فناوری اطلاعات ایران و سازمان متقاضی تشکیل خواهد شد.
قرار است تقاضاهای مطرح شده در این کمیته بررسی و جهت اعمال نظر در حوزه‌های تخصصی و فنی به کمیته مشاوره و همبندی ارجاع و در نهایت جهت اجرا به اپراتورها ابلاغ شود.
اما در حال حاضر، اتصال دستگاه‌ها با یکدیگر به صورت مستقل و بر اساس نیاز صورت می گیرد و هزینه های اجرا و پیاده سازی این نوع از اتصالها بالا بوده و از سوی دیگر، امکان مدیریت دستگاه‌ها روی آن وجود ندارد.
بر همین اساس و به منظور برطرف کردن این گونه مشکلات، به گفته مسوولان یک معماری سلسله مراتبی تعریف شده که بسته به نوع پوشش، به نقطه مرکزی متصل و تعامل لازم در راستای دریافت سرویس‌ها صورت می گیرد.
حال با تمام این تفاسیر باید منتظر ماند تا مشخص شود در نهایت با در نظر گرفتن بودجه بیشتر برای اجرایی شدن این طرح مشکلات موجود کمتر می شود یا این بودجه راهی برای سردرگم شدن کلاف درهم ریخته شبکه ملی اطلاعات خواهد بود.