عاقله ترابی: در سالهای اخیر، واژه «هوشمند» معنای جدیدی به خود گرفته است.
این واژه در گذشته صفتی برای جانداران محسوب میشد ولی حالا چند سالی است که با پیشرفت تکنولوژی، بسیاری از ابزار هم این صفت را به خود گرفتهاند؛ از تلفن همراه گرفته تا ساعت و به طور کلی مواردی که ما روزانه با آن سر و کار داریم. حالا دیگر همهچیز هوشمند میشود تا جایی که خانهها هم از این قافله عقب نماندهاند و به سمت هوشمند شدن پیش میروند. چند سال است که عبارت «خانه هوشمند» را میشنویم ولی از کنارش با بیتفاوتی میگذریم. هوشمند شدن خانهها برایمان چندان جدی نیست و آنگونه که بیشترمان اصرار داریم مثلا تلفن همراهمان هوشمند باشد نیازی به هوشمند شدن خانههایمان نمیبینیم. هرچند بنا به تجربه میتوان گفت قطعا بهمرور چنین اتفاقی میافتد و دیری نمیپاید که میبینیم همه خانهها هوشمند شدهاند و تصور اینکه زمانی خانهها هوشمند نبود و چقدر زندگی سخت میگذشت، برایمان عجیب خواهد بود. موضوع درخور توجه در این میان این است که این سیستم جدا از لوکس بودن باعث بهینهسازی مصرف انرژی هم میشود و احتمالا همین امر از عوامل مهم و تاثیرگذاری است که باعث میشود دیر یا زود همه ما ترجیح دهیم خانههایمان را به سمت هوشمند شدن پیش ببریم.
خانه هوشمند در واقع خانهای است که سالها پیش در فیلمهای علمی- تخیلی دیده میشد؛ خانهای که صاحبش با فشار دادن یک دکمه چند کار همزمان در آن انجام میداد؛ حتی اگر در خانه حضور نداشت. حالا ما هم میتوانیم با برقراری این سیستم در خانههایمان رویاهای گذشته را به واقعیت پیوند بزنیم و مانند بازیگران فیلمهای علمی- تخیلی عمل کنیم.
در این نوع خانهها، کنترل دقیق اتفاقهایی که در خانه میافتد در دست شما است؛ از خدمات روشنایی گرفته تا سیستمهای امنیتی و حتی خدماتی مانند آبیاری گل و گیاه. سیستم خانه هوشمند همه این خدمات را یکجا جمع میکند و کنترلشان را با یک قطعه به دست شما میدهد.
یکی از مزیتهای بزرگ هوشمندسازی خانه این است که در این سیستم شما امکان سناریو دادن دارید؛ یعنی با یک کلیک مجموعه کارهایی را که مد نظرتان است انجام میدهید؛ مثلا وقتی میخواهید از خانه خارج شوید، طبق سناریویی که خودتان تعریف کردهاید، چراغها خاموش میشود؛ گاز بسته میشود؛ و یکسری دوربینها روشن میشوند. یا اینکه برای مطالعه میتوانید سناریوی مطالعه را انتخاب کنید به این صورت که مثلا همه چراغها خاموش، چراغ مطالعه روشن و پردهها بسته شود. به این ترتیب میتوان بینهایت سناریو برای شرایط گوناگون تعریف کرد و هریک را که مد نظر است با فشار دادن یک دکمه انجام داد.
خانه هوشمند در واقع خانهای است که سالها پیش در فیلمهای علمی- تخیلی دیده میشد؛ خانهای که صاحبش با فشار دادن یک دکمه چند کار همزمان در آن انجام میداد؛ حتی اگر در خانه حضور نداشت. حالا ما هم میتوانیم با برقراری این سیستم در خانههایمان رویاهای گذشته را به واقعیت پیوند بزنیم و مانند بازیگران فیلمهای علمی- تخیلی عمل کنیم.
درواقع خانه هوشمند ساختمانی است که همه تجهیزات و تاسیسات آن ـ با بهرهگیری از سنسورهای مختلف و وسایل کنترل الکترونیکی ـ مناسبترین شرایط زیستی را برای اشخاص فراهم کند. کنترل از راه دور در سادهترین حالت توسط ریموتکنترل یا کنترل در فواصل بسیار زیاد از طریق خط تلفن، گوشی موبایل، اینترنت، تبلت و کامپیوتر میسر است. در یک خانه هوشمند همه این موارد بهصورت هوشمند و اتوماتیک انجام میشود: آبیاری فضای سبز؛ نورپردازی ساختمان و محوطه؛ کنترل در ورودی و باز و بسته شدن در پارکینگ؛ سیستم اعلام حریق و تشخیص حضور و سیستم امنیتی و دزدگیر؛ روشن و خاموش شدن روشنایی بخشهای مختلف ساختمان؛ کم و زیاد شدن روشنایی فضاهای داخلی و خارجی ساختمان؛ کنترل سیستم سرمایش و گرمایش، سیستم صوتی و تصویری و سینمای خانگی؛کنترل و باز و بستهشدن پردهها و کرکرهها و قطع و وصلشدن برق پریزهای ساختمان از راه دور (خاموش کردن قهوهساز، هیتر برقی و …).
انواع اتوماسیون
میثم زهرهبختیاری، مدیر عامل یکی از شرکتهای ارائهدهنده خدمات هوشمندسازی ساختمان با بیان اینکه برای دستور دادن به این سیستم دو روش وجود دارد، میگوید: روش اول از طریق دستگاههای فیزیکی مثل کلیدهای مخصوص سیستم هوشمند است که در این روش محدودیم به تعداد کلیدهایی که فرد در ساختمان کار گذاشته است؛ مثلا اگر کلید 10 پل کار گذاشته باشد در نهایت 10 سناریو میتوان تعریف کرد. روش دوم از طریق اپلیکیشن است که به همین سیستم اضافه میشود. این روش محدودیت دستگاههای فیزیکی را ندارد، بنابراین میتوان تا بینهایت سناریو تعریف کرد.
حسین نیلی هم که از فعالان در این عرصه و مسوول فنی یکی از شرکتهای خدمات هوشمندسازی است درباره مدلهای باسیم و بیسیم میگوید: روش باسیم پایداری بیشتری از روش بیسیم دارد و بالطبع قیمت بیشتری هم دارد. از طرفی اتوماسیون باسیم باید در مرحله ساخت ساختمان اجرا شود یعنی هنگامی که لولههای برق کار گذاشته میشود، در حالیکه اتوماسیون بیسیم در خانه ساختهشده هم انجام میشود. او بزرگترین مشکل اتوماسیون بیسیم را ناامنی در اطلاعات میداند و میافزاید: در روش بیسیم فرستادن امواج از سمت دستگاه فرستنده تا گیرنده (ریموتکنترل تا کلید) به صورت رمزگذاریشده نیست و درصدی از احتمال نفوذ وجود دارد. فرستنده هم بهراحتی قابل خرید و در دسترس است. شما میتوانید آن را تهیه و مثلا چراغ همسایه را روشن و خاموش کنید. نیلی ادامه میدهد: باسیمها ذاتا چنین مشکلی ندارند و در آن قابلیت آپشنال رمزگذاریشدن دیتا وجود دارد. البته برخی شرکتها بیسیم را به صورت رمزگذاریشده انجام میدهند، ولی قیمتها بسیار بالا است؛ چون در هر فرستنده و گیرنده باید دستگاههایی جداگانه وجود داشته باشد.
بهینهسازی مصرف انرژی
این سیستم حدود هفت سال است که وارد ایران شده و در حال بهروز شدن و رشد کردن است و از آنجا که قیمت انرژی رو به افزایش است افراد به مرور ترجیح میدهند از آن در خانههایشان استفاده کنند. بختیاری در این باره میگوید: یکی از مزیتهای مهم این سیستم مصرف بهینه است؛ چراکه فرد بر تکتک قطعات مصرفکننده کنترل دارد.
او میافزاید: البته این به آن معنا نیست که از این قطعات کمتر استفاده میشود، بلکه مصرف بهینه میشود؛ به طوریکه مثلا در حوزه گرمایش، همان دمای مد نظر فراهم میشود، ولی درنهایت حرارت با پرت کمتری تامین میشود.
به گفته بختیاری، در تکتک مواردی که هوشمندسازی روی آنها انجام میشود مصرف بهینه وجود دارد؛ مثلا اتوماسیون صوتی- تصویری به این صورت است که در این سیستم پخشکنندهها کامل حذف میشود و لازم نیست هر فرد در اتاقش یک سیستم پخش موزیک یا فیلم داشته باشد.
او توضیح میدهد: در این سیستم سورسهای آئودیو و ویدئو در ساختمان کار گذاشته میشود و ساختمان به چند زون تقسیم میشود. درون این زونها پخشکنندهها قرار میگیرد. درواقع در این سیستم یک منبع وجود دارد و یک پخشکننده. به این ترتیب هر فرد از روی آن سورس موزیک مورد علاقه خود را پخش میکند.
نکته مهم این است که این سیستم با همان اپلیکیشنی کار میکند که در آن کارهای هوشمندی خانه کنترل میشود، درواقع با همان اپلیکیشنی که نور و دما کنترل میشود میتوان استفاده صوتی و تصویری هم داشت.
پرهام میردامادی، موسس و طراح یکی دیگر از شرکتهای عرضهکننده خدمات هوشمندسازی نیز درباره مزیتهای این سیستم میگوید: بعضی از این دستگاهها مبتنی بر مکان هستند؛ به این ترتیب قبل از اینکه شما به خانه برسید سیستم تهویه تشخیص میدهد که نزدیک هستید و روشن میشود و وقتی هم که شما خارج میشوید دورشدن شما را تشخیص میدهد و تهویه را خاموش میکند. این سیستم برای مواقعی خوب است که مثلا هنگام خروج از خانه فراموش میکنیم سیستم تهویه را خاموش کنیم یا برای کسانی که ویلای خارج از شهر دارند. در این شرایط سیستم میتواند بفهمد که شما نزدیک خانه شدهاید و دمای محیط را تنظیم میکند تا وقتی رسیدید، دما همان است که مد نظر شماست. این سیستم بیشتر اوقات روی موبایل تنظیم میشود که البته جیپیاس هم باید کار کند.
امنیت
در این سیستم گیتهای کنترلی و کلا ابزارهای امنیتی ادغام میشوند. اگر شما در خانه نباشید، آیفون تصویری که زنگ بزند، اپلیکیشن آن فرد را نشان میدهد و شما میتوانید با او صحبت کنید یا حتی میتوانید به او اجازه بدهید وارد شود تا شما برسید. البته به گفته حسین نیلی در امنیت برخی دستگاهها هنوز شبهه وجود دارد.
همچنین میتوان سیستم را طوری تنظیم کرد که وقتی در منزل نیستید به صورت رندوم چراغها را خاموش و روشن کند. نیلی میگوید: این سیستم اکنون در بازار موجود است، ولی موضوع اینجاست که سیستم هوشمندسازی طبق الگوی خاص نیست. مواردی که در بازار به فروش میرود مثلا ساعت پنج تا شش هر بعدازظهر چراغ را روشن میکند که طبیعتا امنیت کمتری دارد، ولی طبق این سیستم اتوماسیون چراغها به صورت رندوم خاموش و روشن میشوند.
او میافزاید: یکی دیگر از ویژگیهای این سیستم این است که دوربینهای تعبیهشده در آن، به محض اینکه تحرکی در خانه ببینند تا چهار یا پنج ثانیه با کیفیت اچدی فیلم میگیرند. بنابراین، وقتی شما بیرون هستید هیچ حرکتی در خانه از چشمان شما دور نمیماند.
کیفیت
جذابیت هوشمندسازی خانهها آنقدر زیاد بوده است که شرکتهای بزرگ از قبیل سامسونگ و اپل وارد این حیطه شدهاند. در راس همه این شرکتها سامسونگ است که میردامادی در این باره میگوید: سامسونگ چندین سال پیش این کار را شروع کرده و اخیرا هم اپل وارد این عرصه شده است. این شرکتها که میخواهند بازار را دست خود نگه دارند، پروتکل مخصوص خودشان را دارند؛ به این معنا که همه قطعات سیستم باید سامسونگ باشد، بنابراین اگر مشکلی پیش بیاید، نمیتوان قطعه را با برند دیگری عوض کرد. از طرفی در آلمان شرکتهایی هم هستند که پروتکلهایی تعبیه کردهاند که هرکس بخواهد از آن استفاده کند و دیوایس تحت آن را تولید کند، در ابتدا باید نمونهای از آن دیوایس را تولید کند و به آزمایشگاههای آنها بفرستد تا از نظر کیفیت تست بشود. اگر دیوایس مد نظر تایید شد، وارد بازار میشود.
میردامادی ادامه میدهد: بسیاری از شرکتهای چینی درجه یک هم جزو همین دستهاند. این شرکتها به کنسرسیومی که آلمانیها تشکیل دادهاند وارد شدهاند و دیوایسهای خود را بعد از تهیهکردن باید بفرستند تا از نظر کیفیت تایید شود. برخی شرکتها هم هستند که به هر علتی نمیخواهند یا نمیتوانند وارد این کنسرسیوم شوند چون قیمت جنسها بالا میرود و فروش جنس هم سخت میشود.
هزینه اتوماسیون
هزینه هوشمندسازی بالطبع به قطعاتی که استفاده میشود بستگی دارد. بعضی افراد میخواهند کل خانه صد درصد هوشمند شود، ولی برخی ترجیح میدهند فقط سالن را هوشمند کنند که قاعدتا هزینه آن کمتر است. در این جدول محدوده قیمتی هوشمند سازی برای یک واحد ۱۲۰متری آمده است. البته این قیمتها فقط برای هوشمندسازی نور، تهویه، و پرده ساختمان است. همچنین در محاسبه قیمتها هزینه سیمکشی و قیمت موتور پرده و ریل لحاظ نشده است.