فرصتهای بزرگ IT برای صنعت نفت ایران
جهانگرد: مدیران استراتژیک صنعت نفت نگاه دقیقی به توسعه تکنولوژی ندارند
دانشگاه شهید بهشتی طی دو روز میزبان سومین کنفرانس و نمایشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی بود. جایی که تقریبا تمامی بازوهای اصلی صنعت نفت و گاز و پتروشیمی در کنار برخی شرکت‌های آی‌تی موضوعات مرتبط با بهرهمندی دو صنعت از توانمندیهای یکدیگر را مورد بحث قرار دادند. نگاهی به عناوین مقالات و جدول سخنرانیها نشان از رویکرد عموما تکنولوژیک این کنفرانس داشت جایی که بیشتر به تجربیات پیادهسازیشده راهکارهای نرمافزاری یا بهرهمندی شرکت‌ها و سازمانهای حاضر در صنعت نفت از تکنولوژیهای جدید رایانش ابری یا حتی معرفی برخی مفاهیم تکنولوژیک اختصاص داشت.
در این میان شاید تنها بحثی که پیرامون مباحث سیاست‌گذاری تکنولوژی در این صنعت و رابطه صنعت نفت با صنعت آی‌تی به میان آمد توسط نصرالله جهانگرد رئیس سازمان فناوری اطلاعات و حسینی معاون مهندسی وزارت نفت مطرح شد که هر دو در سخنرانی افتتاحیه این کنفرانس به سخنرانی پرداختند.
صنعت نفت، چالشها و فرصتهای تکنولوژی
نصرالله جهانگرد صحبتهای خود را در این کنفرانس از محورهای کلیدی در برنامه توسعه ملی آغاز کرد جایی که به گفته او امنیت، سرمایه انسانی، محیط‌زیست، فرهنگ، اقتصاد و فناوری قرار داشتند. به گفته جهانگرد قطبهای اقتصاد ایران شامل بخش خدمات (با ارزش افزوده 3/52 درصد و اشتغال ۴۸ درصد)، صنعت (با ارزش افزوده 4/39 درصد و اشتغال 5/34 درصد) و بخش کشاورزی (با ارزش افزوده 5/11 درصد و اشتغال 5/17 درصد) است. او سپس با اشارهای به اهداف چشمانداز صنعت نفت عمدهترین چالشهای صنعت نفت را افزایش ارزش افزوده در این صنعت، افزایش تقاضای جهانی، جایگزینی ذخایر و افزایش سرعت استخراج و کمبود نیروی متخصص برشمرد که تحقق این اهداف نیازمند بهرهگیری از فناوریهایی چون آی‌تی، نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی است.
جهانگرد با ارائه نموداری از نقش استراتژیک نوآوری در توسعه اقتصادی کشور گفت که مسیر تولید ثروت در کشورما استخراج نفت و سپس صرف کردن درآمد ارزی ناشی از آن در یک بازه یکساله است، این در حالی است که مسیر تولید کشورهای صنعتی خرید نفت و مواد اولیه و ایجاد تولید و ارزش در همین بازه زمانی است. به گفته جهانگرد مقایسه ارزش افزوده نفت خام برای ایران و خریداران نفت کشورمان نشان‌دهنده این است که ارزش افزوده فروش نفت در یک‌سال برای کشور ما حدود ۵۰ میلیارد دلار است، درحالی‌که ارزش افزوده خریداران ۱۲۵ میلیارد دلار است. رئیس سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به نظر جوزف استیگلیتز برنده نوبل اقتصاد گفت: تولید ناخالص داخلی (GDP) شاخص مناسبی برای ارزیابی موفقیت به حساب نمیآید چون رشد مستمر را نشان نمیدهد و ضریب استهلاک هم در آن لحاظ نشده است. به گفته استیگلیتز باید GDP سبز را مد نظر قرار داد و استهلاک منابع طبیعی را محاسبه کرد؛ کاری که کشور ما در استفاده زیاد از منابع طبیعی مانند نفت باید این شاخص را در نظر بگیرد.
وی با انتقاد از مدیران استراتژیک صنعت نفت که نگاه دقیقی به توسعه و تکنولوژی در ایران ندارند، گفت: آی‌تی، نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی صنایع تزئینی نیستند الان بازار آی‌تی منطقه در صنعت نفت حدود ۳ میلیارد دلار است؛ ولی این پرسش مطرح است که ما چقدر از سهم درآمد نفتی خود را در صنعت آی‌تی سرمایهگذاری کردهایم؟
وی با انتقاد از نگرش مدیران صنعت نفت به خرید سیستمهای نرمافزاری شرکت SAP گفت: در صورتی که تحریمها برداشته شود احتمالا همه قصد دارند به سراغ این شرکت آلمانی بروند درحالی‌که شرکت‌های نرمافزاری داخلی را فراموش کردهاند.
جهانگرد دو رویکرد پیش روی توسعه صنعت نفت را رویکرد مبتنی بر بهرهبرداری و رویکرد مبتنی بر تکنولوژی برشمرد و گفت: صنعت فناوری اطلاعات میتواند به مثابه یک صنعت توانمندساز در جهت کاهش هزینه مبادله، ارتقای سرعت و دامنه انتشار دانش و اطلاعات و افزایش بهرهوری نیروی کار و سرمایه حرکت کند. معاون وزیر ارتباطات با اشاره به اینکه براساس گزارش Wellpoint System سهم نرمافزار از بازار نفت آمریکای شمالی حدود ۷۷۰ میلیون دلار و برابر با پنج درصد بازار نفت این منطقه بوده است، گفت: امروزه اغلب غولهای نفتی جهان از فناوری اطلاعات برای مزیتهای مختلفی مانند کاهش هزینه، ارتباط سریعتر با مشتریان یا اصلاح فرآیندهای درون سازمانی و بهرهوری بالاتر بهره میگیرند.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایجاد نظام جامع اطلاعاتی و طراحی بانک اطلاعاتی جامع و یکپارچه، اتخاذ رویکرد Joint Venture بین صنعت نفت و تامینکنندگان داخلی و خارجی و همچنین توجه به تحقیق و توسعه توسط بخش داخلی و استفاده از تجربیات خارجی را در این مسیر پیشنهاد داد. وی گفت: مشارکت صنعت نفت و گاز در برپایی پارکهای تکنولوژی مورد نیاز صنعت ICT و استفاده از مزیت بازار نفت ایران برای تقویت بنیه علمی و فنی کشور و تاسیس و گسترش مراکز پژوهشی مشترک میان دانشگاه و صنعت نفت به‌خصوص در زمینه بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و آی‌تی هم میتواند در کمک به توسعه بلندمدت صنعت نفت بسیار موثر باشد.
سرمایهگذاری روی تجهیزات به‌جای نوآوری
در ادامه مراسم افتتاحیه این کنفرانس حسینی معاون مهندسی وزارت نفت گفت: بهرهوری صنعت نفت با سرمایهگذاری صحیح در آی‌تی رخ میدهد، اما باید اولویتهای استراتژیک صنعت نفت و منابع آی‌تی همسو شود. حسینی با اشاره به سرمایهگذاری یک تا ۲ درصدی شرکت‌های نفتی در آی‌تی از محل درآمدهایشان گفت: برخی شرکت‌ها در صنعت نفت تصور میکنند هزینههای آی‌تی بالاست؛ درحالی‌که خلق ارزش جدید در بخشهای جدید بالادستی و پایین دستی یک ضرورت است. به گفته وی هزینه آی‌تی در شرکت‌های نفتی دنیا بین یک تا ۲ درصد و در سایر صنایع پنج تا ۷ درصد و در بخشهای مرتبط با تکنولوژی بین ۱۲ تا ۱۵ درصد درآمدها را تشکیل میدهد.
به گفته معاون مهندسی صنعت نفت در این صنعت به‌دلیل غیرقطعی بودن قیمت نفت خام و حوزههای پالایشی باعث میشود که نتوان بودجه ثابتی برای آی‌تی در نظر گرفت که این موضوع باعث مشکلاتی در بودجهریزی این بخش شده است.
وی همچنین ماهیت چرخهوار صنعت نفت و گاز را هم به لحاظ بودجهای از دیگر چالشهای این صنعت برشمرد و گفت ما با سرمایهگذاری صحیح در صنعت نفت و گاز میتوانیم بهرهوری صنعت نفت و گازمان را بالا ببریم.
وی در بخش دیگری از سخنانش نیاز به همسو کردن منابع آی‌تی را با اولویتهای استراتژیک صنعت به‌عنوان یک نیاز اصلی برشمرد و گفت: اگر به شرکت‌های مختلف نفتی ایران مراجعه کنید میبینید که روی مسائل سختافزاری سرمایهگذاری گستردهای انجام دادهاند اما این سرمایهگذاری روی نوآوری و تکنولوژی بسیار کم است درحالی‌که شرکت‌ها باید به سمت کاهش سرمایهگذاری تجهیزاتی و افزایش سرمایهگذاری نوآورانه پیش روند.
معاون مهندسی وزارت نفت گفت: آی‌تی در بخشهای مختلف صنعت نفت به صورت جزیرهای توسعه پیدا کرده و چیزی که امروز در این صنعت به آن نیاز داریم یکپارچگی صحیح بین اهداف تکنولوژی اطلاعات بخشهای مختلف نفتی کشور است. به گفته حسینی شرکت‌های مختلف تابعه وزارت نفت هرکدام سیاست‌های اختصاصی خود را در بخش مخابرات، شبکه یا ماهوارهها دارند و هیچ نوع یکپارچگی در این زمینه به چشم نمیخورد. حسینی در عین حال نوع استفاده از آی‌تی را در این صنعت عمدتا مربوط به خدمات ذکر کرد و گفت: بیش از ۸۰ درصد ماموریتهای آی‌تی در صنعت ما روی خدمات متمرکز شده است درحالی‌که ماموریتهای نوآوری و تکنولوژی مغفول ماندهاند.
سومین کنفرانس فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی طی دو روز ۹ و ۱۰ دی در مرکز همایشهای دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. هدف این کنفرانس تقویت جایگاه مدیریت فاوا در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و اشتراک دانش و مهارتهای تخصصی کارشناسان حوزه فاوا در صنایع نفت و گاز و همچنین بررسی چالشها و موانع فراروی توسعه بهرهگیری از آی‌تی در این صنعت بود. طی دو روز برگزاری این کنفرانس مقالات پذیرفته شده به کنفرانس ارائه شد.
همچنین پروژههای مختلف تکنولوژی در صنعت نفت هم معرفی و تحلیل شد. ازجمله آنها می‌توان به پروژه ERP شرکت ملی نفت ایران، چالشها و راهحلهای یکپارچه‌سازی سامانههای سازمانی در صنعت نفت و راهکارهای ایمن‌سازی صنعت نفت در جهت حرکت به سوی رایانش ابری اشاره کرد.
سخنرانیهایی تحت‌عنوان ضرورت بومیسازی نرمافزارهای صنعت نفت، تاثیرات خصوصی‌سازی در آی‌تی صنعت نفت و معرفی محصول ERP مایکروسافت از دیگر سخنرانیهای این کنفرانس بود.