معاون رگولاتوری از نحوه تعرفه‌گذاری اینترنت موبایل می‌گوید
صادق عباسی شاهکوه، معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در ذیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. معاونت تحت مدیریت او مسوولیت بررسی مدل‌های تعرفه‌گذاری خدمات اینترنتی و موبایل را بر عهده دارد تا پیشنهاد نهایی را روی میز کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات برای بررسی، تصویب نهایی و ابلاغ به اپراتورها قرار دهد. تعرفه نیم‌ریالی اینترنت موبایل و به دنبال آن افزایش تعرفه بسته‌های اینترنت از سوی ایرانسل انتقادهای زیادی را به هر دو طرف ماجرای تعرفه‌گذار و مجری تعرفه وارد کرد. او در این گفت‌وگو روش‌ها و عوامل تاثیرگذار در مدل‌های تعرفه‌گذاری رگولاتوری را تشریح کرد و علت تعرفه‌گذاری اینترنت فعلی و پیش‌بینی روند آن را توضیح داده است.
■■■
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در مدل‌های تعرفه‌گذاری خدمات دیتای تلفن همراه چه عوامل تاثیرگذاری را در نظر می‌گیرد؟
برای تعرفه‌گذاری معمولاً عوامل مختلفی بررسی می‌شوند. از جمله عواملی که برای تعرفه خدمات نسل سوم مورد بررسی قرار گرفتند، میزان سرمایه‌گذاری اپراتور، میزان انتظار بازگشت سرمایه و میزان استفاده مردم از خدمات دیتای موبایل بود که بر اساس آنها تعرفه را محاسبه می‌کنیم. گاهی در تعرفه‌گذاری، سیاستگذاری هم دخالت دارد به طوری که برای تعرفه‌گذاری خدمات دیتای موبایل باید مراقب باشیم که پایین آوردن زیاد این تعرفه، ممکن است بازار ADSL را خراب کند. به طور کلی پارامترهای مختلفی را بررسی کرده و برآوردهای مختلفی از آنها حاصل میشود از جمله اینکه مردم در چند سال آینده چقدر دیتا استفاده می‌کنند و مبتنی بر این فاکتورها برآوردهای بدبینانه و خوش‌بینانه استخراج می‌کنیم. معمولاً سه برآورد مختلف حاصل میشود که یکی از آنها در نهایت انتخاب میشود؛ البته انتخاب آن به دیگر بازارهای فناوری مانند ADSL نیز بستگی دارد.
دخالت‌های سیاسی چه مواردی هستند؛ خط‌مشی دولت دخیل است؟
بله، در کنار عوامل فنی و اقتصادی عوامل سیاسی هم وجود دارد و در نهایت بر پایه آن سناریوهای مختلف تعرفه‌گذاری بررسی می‌شوند. در محاسبه خدمات دیتای موبایل هم سه تعرفه 5/0، 75/0 و یک ریال را درآوردیم که سه پارامتر مختلف و مهم سرمایه‌گذاری، بازگشت سرمایه و میزان استفاده مردم برآورد شده بود. در نهایت تعرفه نیم‌ریالی انتخاب شد چون باید سیم‌کارت‌های اعتباری را هم در نظر بگیریم که تعرفه خدمات آنها طبق قانون می‌تواند 50 درصد بیشتر از خدمات سیم‌کارت‌های دائمی باشد. طرف دیگری هم که در نظر گرفتیم این بود که قبلاً نسل سومی هم داشتیم که تعرفه مصوب اینترنت موبایل آن به ازای هر یک کیلوبایت نیم‌ریال بود.
چرا تعرفه جدید بر همه تکنولوژی‌های موبایل به صورت یکسان تصویب شد؟
منطقی بود تعرفه را مبتنی بر تکنولوژی تصویب کنیم. در گذشته هر اپراتور یک تکنولوژی داشت اما اکنون اپراتورها هر کدام تکنولوژی‌های مختلفی دارند و منطقی نیست برای یک خدمت، کاربر چند تعرفه مختلف را بپردازد. هدف اصلی رگولاتوری یکسان‌سازی تعرفه‌ها بود و محاسبات نشان داد با مدل‌هایی که درآورده شد، نیم‌ریال به ازای هر کیلوبایت عدد پرتی نبود.
هزینه تمام‌شده GPRS بیشتر از نسل سوم است و تعرفه مصوب و ابلاغ‌شده به اپراتورها بر اساس فناوری نسل سوم است و هرچه جلوتر می‌رویم و شبکه‌های ارتقایافته گسترش می‌یابند، هزینه تمام‌شده نیز کاهش می‌یابد. احتمال می‌رفت تعرفه جدید در بسته‌ها اثر خود را نشان بدهد و پیش‌بینی می‌شد اپراتورها نسبت به افزایش تعرفه بسته‌های خود اقدام کنند. اما به طور کلی افزایش یا کاهش تعرفه در چارچوب تعرفه مصوب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات تصمیم اپراتور است. تصمیم نهایی بر عهده اپراتور گذاشته میشود و ممکن است اپراتوری مدتی و در طول یک سالی که نسل سوم تلفن همراه گسترش می‌یابد، فشارهای ناشی از کاهش درآمد را تحمل کند اما نکته مهم این است که هرچه پوشش نسل سوم بیشتر شود، تعرفه‌ها کاهش می‌یابند.
با توجه به سیل انتقادهای واردشده به ایرانسل که از ابتدای دیماه نسبت به کاهش تعرفه آزاد و افزایش بسته‌های اینترنت موبایل خود کرد و درخواست‌ها از دولت برای کاهش تعرفه یا بازگرداندن آن به رقم‌های قبلی، ممکن است رگولاتوری دوباره مصوبه خود را عوض کند؟
هرچه به سمت نسل سوم و چهارم برویم ممکن است تعرفه‌ها پایین بیاید اما اینکه ما سقف تعرفه را پایین بیاوریم، اصلاً اتفاق خوبی نیست. اپراتوری در بازار رقابت، اثرش را در بسته‌ها می‌گذارد و درآمد بیشتر را اپراتورها در بسته تنظیم می‌کنند. ما باید یک عدد را ثابت می‌گذاشتیم. ممکن است در ابتدای کار سقف تعرفه مصوب ما برای تعرفه آزاد پایین بوده باشد اما باید برآوردهای خوش‌بینانه و بدبینانه را در نظر گرفت. این تعرفه می‌توانست بالاتر از نیم‌ریال باشد اما با توجه به روند گسترش شبکه نسل سوم و چهارم، بالا بودن رقم بسته‌های اینترنت موبایل طولانی‌مدت نخواهد بود. افزایش تعرفه بستگی به سیاست اپراتورها دارد و برآورد ما این است که قیمت پایین‌تر می‌آید.
ایرانسل یکی از دلایل افزایش قیمت بسته‌های اینترنت موبایل را هزینه بالای توسعه شبکه و ارتقای آن به نسل سوم و چهارم بیان کرده است.
هزینه اولیه بالاست چون اپراتورها هزینه سرمایه‌گذاری دارند. برای اپراتور جدید هزینه سرمایه‌گذاری موضوع مهمی است اما برای اپراتوری که از قبل فعالیت می‌کرد، فشار خیلی بالایی نخواهد بود و به تدریج تعدیل میشود. ممکن است کاهش تعرفه آزاد به نیم‌ریال هم فشار زیادی به اپراتور وارد کند و استدلال‌ها در این زمینه تا حدی درست است اما بستگی به سرعت گسترش شبکه نسل سوم دارد چراکه اگر سرعت گسترش شبکه زیاد باشد، مدت زمان سرمایه‌گذاری و هزینه‌کرد کوتاه خواهد بود و خیلی زود اپراتور به دوران درآمدزایی و سوددهی می‌رسد. در این میان ممکن است یک اپراتور دوره فشار را تحمل نکند و نسبت به افزایش تعرفه بسته‌های خود اقدام کند اما این دوره طولانی نیست. گزینه دیگر ما تعرفه پایه 75/0 ریال بود اما در مقابل آن تعرفه یک اپراتور دیگر نیم‌ریال افزایش می‌یافت و تبعات خاص خود را به دنبال داشت.
برآوردتان از مدت زمان دوره فشار چقدر است؟
دوره گذار کوتاه است و شش ماه بیشتر نخواهد بود و تنها مساله‌ای هم که پس از مصوبه رگولاتوری پیش آمد، افزایش تعرفه بسته‌های ایرانسل بود که اپراتور بر اساس سیاست خود در چارچوب تعرفه قانونی نسبت به افزایش آنها اقدام کرد.
رگولاتوری قصد ورود به تعرفه‌گذاری روی بسته‌های اینترنت موبایل را ندارد؟
درست نیست رگولاتور وارد جزییات شود بلکه رقابت باید بازار را تنظیم کند. ما روش درستی را از نظر اقتصادی انتخاب کردیم که وارد جزییات نشویم بلکه سقف تعرفه را تعیین و مابقی سیاستگذاری‌ها را به بازار رقابت واگذار کردیم و در این میان تنها بازار را کنترل می‌کنیم.
برخی تعرفه‌های فعلی اینترنت موبایل را با ADSL مقایسه می‌کنند، آیا این روش منطقی است و در دنیا مرسوم است؟
هزینه تمام‌شده در موبایل بیشتر است. کسی که از گوشی هوشمند استفاده می‌کند، معمولاً بیرون از موبایل و در داخل از ADSL استفاده می‌کند. البته این دو بازار خیلی به هم نزدیک شده‌اند و قاطی می‌شوند. اما در رگولاتوری باید این موضوع را در نظر می‌گرفتیم که اگر موبایل خیلی پایین می‌آمد، بازار ADSL خراب می‌شد و منطقی است اختلاف معناداری بین موبایل و ADSL قائل شویم. حتی ممکن است رگولاتوری وارد حیطه تعیین کف تعرفه‌گذاری شود. اپراتوری موبایل طوری است که ممکن است به بقیه آسیب بزند. در حالی که در بخش پهنای باند ثابت باید سرمایه‌گذاری شود و کشور به پهنای باند ثابت نیاز دارد. در دنیا هم قیمت تمام‌شده موبایل معمولاً بالاتر است اما موبایل برای استفاده‌های طولانی‌مدت طرح نمی‌شود.
چرا به طور کلی سیاست تعرفه‌گذاری را به بازار رقابت واگذار نمی‌کنید تا فارغ از کف یا سقف تعرفه تعیین‌شده اپراتورها برای ارائه سرویس رقابت کنند؟
چون هنوز رقابت در بازار تلفن همراه قشنگ نیست، سقف تعرفه می‌گذاریم. تنظیم اصلی ما، تنظیم تعرفه نیست، بلکه تنظیم رقابت است. هر وقت رقابت را خوب تنظیم کنیم تعرفه‌گذاری را رها می‌کنیم. در مورد بازار ADSL هم همین‌طور خواهد بود. در هر حالتی باید رفتار ضدرقابتی را مانیتور کنیم.