“اینترنت پاک” بدون گذر از جاده فیلترینگ
«اینترنت» روزبه‌روز جایش را در فعالیت روزانه مردم بازکرده و تقریبا به عاملی حیاتی تبدیل شده که نمی‌توان حذفش کرد در همین راستا یکی از دغدغه‌های کشورها این است که خوراک قرار داده شده روی شبکه اینترنت، همیشه مفید و حیاتی نیست بلکه گاهی به شدت آسیب‌رسان است و این دغدغه دامن‌گیر ایران هم شد تا واژه «اینترنت پاک» در مقطعی مطرح شود.
واژه اینترنت پاک در سال 1390 بیش از هر زمانی در صدر اخبار قرار گرفت و در حالی مطرح می‌شد که ایجاد شبکه‌ای با نام اینترنت ملی – که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه فناوری واژه چندان درستی نبود – یا همان اینترانت موجب بروز سوالات و نکات ابهامی شده و حتی شایعه امکان قطع ارتباط اینترنت ایران با شبکه جهانی مطرح شد.
اما امروز با گذشت زمان و روشن شدن نکات ابهام موجود در گذشته، این موضوع مشخص است که قرار نیست دسترسی کسی به اینترنت جهانی قطع شود، از سوی دیگر رویکرد دولت یازدهم نیز نسبت به گونه‌ای است که با اجرای طرح فیلترینگ هوشمند می‌خواهد هرچه بیشتر از ایجاد محدودیت در تبادل اطلاعات مناسب در دامنه اینترنت جلوگیری شود، ولی در میان تمام این هیاهوها به نظر می‌رسد قرار است بار دیگر نام«اینترنت پاک» راه خود را به اخبار حوزه فناوری باز کند.
دغدغه‌های اینترنتی و فضای تبادل اطلاعات بدون حد و مرزی که دسترسی به هرگونه اطلاعاتی را فارغ از محتوا برای تمام قشرهای یک جامعه ممکن می‌کند، منحصر به ایران نمی‌شود، بلکه کشورهای پیشرفته زودتر قدم در عرصه کنترل این فضا گذاشته و سعی کرده‌اند با استفاده از ابزارهای فرهنگی و قانونی به نوعی آنچه را که از طریق اینترنت در اختیار قشرهای سنی مختلف جامعه قرار می‌گیرد، کنترل کنند.
هدف اول تمام این قانون‌گذاری‌ها یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار در هر جامعه‌ای یعنی افراد زیر 18 سال است. این قوانین شامل طیفی از ممنوعیت‌ها برای داشتن موبایل در برخی مکان‌ها مانند مدارس و کلاس‌های درسی تا طرح و برنامه‌ریزی برای ساخت موبایل و سیمکارت مخصوص کودکان است.
اما چنین قانون‌گذاری‌هایی در ایران از سوی برخی با دیده تردید نگاه میشود و بعضا اولین چیزی که پس از شنیدن واژه «اینترنت پاک» به ذهن مخاطب خطور می‌کند اعمال محدودیت‌های بیشتر برروی شبکه اینترنت است.
شاید آنچه که در سال‌های اخیر در شبکه‌های اینترنتی رخ داده در این قضاوت بی‌تاثیر نباشد، فیلتر شدن برخی شبکه‌های اجتماعی از تجربه‌های کاربران اینترنت در سال‌های گذشته است و این تجربه چنان پررنگ است که به نظر می‌رسد طرح فیلترینگ هوشمند هنوز نتوانسته در بازیابی اعتماد این کاربران موفق باشد.
در هر حال تا به حال تعریف واضحی از آنچه که با عنوان اینترنت پاک مطرح شده است از سوی هیچ یک از مسوولان ارائه نشده و شاید این امر یکی از دلایل بدبینی برخی به طرح‌های این چنینی باشد اما واضح است که تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که تنها گذرگاه رسیدن به اینترنت پاک یا فضای مجازی امنی برای اقشار مختلف جامعه «فیلترینگ» نیست.
بازوی حاکمیتی را در بحث اینترنت پاک راه نمی‌دهیم
پرونده اینترنت پاک در دولت جدید مسکوت مانده بود تا اینکه یکی از اعضای حقیقی شورای عالی مجازی بار دیگر آن را با عنوانی جدید مطرح کرد. سعید جلیلی در نشستی از برگزاری همایشی با عنوان «همایش بین‌المللی فضای مجازی پاک» در روزهای پایانی امسال خبر داد و تصریح کرد که این‌بار قرار نیست در گفتمان اینترنت پاک از بازوی قدرتی استفاده شود بلکه این همایش نه تنها به دور از فضای حکومتی برگذار خواهد شد بلکه در آن جامعه دانشگاهی به بررسی یک نگاه ایجابی در زمینه فضای مجازی پاک خواهد پرداخت..
جلیلی در نشست خبری که به همین منظور برگزار شده بود تصریح کرد که نه به عنوان یک عضو شورای عالی فضای مجازی بلکه به عنوان یکی از اعضای خانواده دانشگاهی در این همایش فعالیت خواهد کرد.
نگاه ایجابی از دیدگاه این کارشناس حوزه ارتباطات به معنی نگاهی به دور از دیدگاه کلیشه‌ای فیلترینگ و مسدود کردن دسترسی است. وی با تاکید بر اینکه گفتمان فضای اینترنتی پاک با ابزارهای ایجابی بحثی مظلوم در کشور بوده است، اشاره‌ای نیز به قرار گرفتن بحث فیلترینگ در کانون توجهات مسوولان این حوزه داشت.
او با اشاره به اینکه بحث فیلترینگ در کشور در فضای رسانه‌ای دولتی و مردمی به اندازه کافی مورد توجه قرار گرفته است، گفت: بحث اینترنت پاک بدون سیاست‌های پالایشی در این سال‌ها بحث مظلومی بوده است.
از سوی دیگر وی با تاکید بر قرار گرفتن پسوند بین‌المللی در نام این همایش تصریح کرد که قرار است همایش بین‌المللی فضای مجازی پاک فرصتی را نیز برای استفاده از دیدگاه‌های صاحب‌نظران این حوزه در کشورهای دیگر و بهره‌گیری از تجربیات این کشورها باشد.
اتخاذ دیدگاه ایجابی دامنه‌ای از فرهنگ‌سازی تا برنامه‌نویسی و تدوین جاذبه‌هایی برای استفاده از برنامه‌های داخلی را دربر می‌گیرد که جلیلی در صحبت‌های خود در این نشست نیز به آن‌ها تاکید کرده بود.
وی با اشاره به نقش اپراتورهای تلفن همراه در کشورهای دیگر در ساخت موبایل‌ها و برنامه‌های متناسب با سنین مختلف از اپراتورهای ایرانی نیز دعوت کرد که در انجام چنین پروژه‌هایی مشارکت کنند.
اگرچه به گفته این عضو شورای عالی فضای مجازی، مسئولان در حوزه فضای مجازی باید زودتر از این‌ها به فکر ایجاد گفتمانی برای اینترنت پاک می‌افتادند بر لزوم سرمایه‌گذاری در این حوزه تاکید کرد.
با توجه به گفته‌های اخیر پیرامون فضای مجازی پاک می‌توان امیدوار بود که در صورت توجه مسوولین در کنار حفظ حریم تبادل اطلاعات آزادانه، امنیت افراد نیز در این فضای بی حد و مرز حفظ شود که البته این امر نیازمند پیگیری مسوولان در کنار قشر متخصص و دانشگاهی خواهد بود.