چالش‌های ارتقا به تکنولوژی‌های جدید
استقبال از ورود تکنولوژی‌های جدید به کشور از ویژگی‌های مطلوب دولت در حوزه فناوری اطلاعات است که در چند سال اخیر به شدت در دستور کار است. پس از ورود خدمات ارائه سرویس‌های اینترنتی ADSL، وایمکس، وایرلس به کشور نسل‌های جدیدتری ظهور پیدا کردند که دسترسی به اینترنت از طریق موبایل را ممکن کرده‌اند.
این موضوع موجب شده تا در سال‌های اخیر شاهد راهاندازی نسل‌های جدیدی از 2 و 3 و 4 اینترنت همراه به کشور باشیم. نسل‌هایی که به عقیده کارشناسان خود در ابتدای راهند و گاه حتی در بسیاری از شهرهای کشور امکان دسترسی به آنها ممکن نیست. درست در همین شرایط خبر از بررسی مطالعاتی برای امکان راهاندازی نسل 5 به کشور می‌رسد.
این خبری بود که چند روز پیش از سوی رئیس پژوهشکده ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شد که با اشاره به نسل پنجم فناوری‌های ارتباطی به مردم وعده می‌دهد پژوهشگاه ارتباطات رسیدگی به پروژه‌های مطالعاتی اولیه برای فناوری 5G را برعهده دارد.
در نسل 3 منتظر نسل 4
«همراه عزیز به زودی نسل 3 و 4 فناوری‌های ارتباطی به صورت کامل راهاندازی میشود. از صبر شما برای اختلال‌هایی که به مدت محدود در این شبکه به وجود خواهد آمد، متشکریم.» این پیغامی است که در چند روز اخیر شرکت مخابرات ایران به مشترکان خود پیامک کرده است. پیش از این مشترکان ایرانسل نیز با پیام‌های مشابهی از راهاندازی نسل چهارم ارتباطی توسط اپراتور خود باخبر شدند که نوید استفاده از سرعت بالا و قابلیت‌های جدیدی از چهارمین نسل ارتباطی اینترنت را می‌داد.
چند ماه از راهاندازی این سرویس جدید گذشته و اگرچه مشترکان هنوز در جریان استفاده از این خدمت نیستند، بسیاری از مناطق کشور از شمول پوشش آن خارج هستند. این موضوع باعث شده برخی کارشناسان اعلام کنند در شرایطی که زیرساخت‌ها و امکانات مخابراتی در کشور فراهم نیست و دشواری‌هایی که در افزایش پهنای باند با آن مواجه هستیم ورود بی‌مقدمه به سرویس‌های نوین فناوری راه مناسبی نیست؛ چراکه این امکانات در کشورهای پیشرفته در شرایطی به وجود می‌آید که تکنولوژی‌های پیشین به صورت کامل راهاندازی شده باشد و رضایت عمومی از این امکانات به وجود آمده باشد. منتقدان بر این باورند که وجود چنین مشکلاتی باعث میشود وارد کردن این دست از تکنولوژی‌ها به کشور و ارائه آن به کاربران عموما به کندی پیش برود، چراکه ظرفیت‌سازی برای استفاده از این قابلیت‌ها نیاز به توسعه شبکه ارتباطی دارد و همین امر نیازمند بودجه برای وزارتخانه‌ای است که با کمبود بودجه روبه‌رو است.
دولت خودش باید نظارت را به دست بگیرد
مجلس یکی از چند نهاد نظارتی است که بر کارهای دولت ذره‌بین می‌گذارد. از آنجا که ارائه خدمات باید با مجوز دولت باشد نمایندگان نیز بر اجرای درست آن اعمال نظارت می‌کنند، عملی که در سال‌های اخیر کمتر صورت گرفته است. سید بهلول حسینی، عضو کمیسیون عمران مجلس درباره نظارت بر نحوه عملکرد وزارت ارتباطات بر ورود به پروژه‌هایی که با هدف راهاندازی تکنولوژی‌های جدید به کشور می‌آیند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: اگرچه نمی‌توان نظارت میدانی بر این موضوع داشت اما به صورت عملی باید سوال کردن از وزیر و بازخواست از مسوول مربوطه این کار انجام شود که متاسفانه نظارت کمرنگی از سوی مجلس شاهد هستیم. به گفته او پایین بودن سرعت اینترنت و نحوه کیفیت خدمات ارائه شده به کاربران از جدی‌ترین مشکلات این بخش است. حسینی می‌گوید: «قاعدتا استفاده از فناوری‌های نوین گریزناپذیر است اما حتی استفاده از این امکانات شرایط خاص خود را دارد که درصورت ارائه باید با نظارت دولت و مجلس باشد. در شرایطی که دولت خود را از ارائه این خدمات کنار کشیده و انجام آن را به شرکت‌های خصوصی واگذار کرده اما باید نسبت به اعمال نظارت بر نحوه کار آنها بی‌تفاوت نباشد. همین حالا هم شاهد هستیم خدماتی که تبلیغات بسیاری برای آن میشود در مناطق محدود و با کیفیت نامناسب ارائه میشود و احتیاج مردم به این امکانات باعث شده کاربران مجبور به استفاده از این خدمات باشند و راه گریزی نیست. به گفته این عضو کمیسیون عمران مجلس اعمال نظارت در این زمینه باید بر عهده دولت و مجلس باشد.
انحصار را حذف و بازار رقابت را گرم کنیم
خدمات در شرایطی آماده عرضه می‌شوند که مجوز راهاندازی آن به یک شرکت غیردولتی واگذار شده باشد. این کار نیازمند مدیریتی است که از تجارب قبل بهره برده باشد. به گفته نخجوانی، مدیرعامل شرکت شاتل، مهم‌تر از ورود به موقع تکنولوژی داشتن بازاری گرم و پررقابت است که شرایط را برای حضور همه شرکت‌ها مهیا می‌کند. او در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این باره می‌گوید: مخالف ورود تکنولوژی‌های جدید به کشور نیستیم اما واقعیت این است که ما مشکلات جدی و ریشه‌ای در بخش ICT داریم چراکه با گذشت این همه سال هنوز زیرساخت‌های مخابراتی و امکانات پایه‌ای ما نقصان‌های زیادی دارد. مثلا ما با داشتن 31 استان فقط قادر هستیم در مرکز استان‌ها و شهرهای بزرگ خدمات ارائه کنیم و در لایه‌های بعدی و حتی در انتقال خدمات از شهری به شهر دیگر مثلا از اهواز به دزفول دچار ضعف زیرساختی هستیم. این ضعف نشات گرفته از مشکلات فراوان کمبود امکانات مخابراتی است که باید به جای پرداختن برای ورود تکنولوژی‌های جدید به سراغ آنها رفت چراکه همین حالا در ارائه این خدمات مشکل داریم.
او با اشاره به اینکه عصر کنترل و دستور دادن صرف به شرکت‌ها به سر آمده تاکید می‌کند: «اعتقادی بر نظارت روی کیفیت و قیمت به شیوه‌های سنتی ندارم چراکه ما باید به دنبال ایجاد بازار رقابتی باشیم تا در آن شرکت‌ها خود به فکر کیفیت باشند. اگر به جای نظارت جلوی ایجاد انحصار گرفته شود و دولت همه چیز را به بازار رقابت بسپارد خود به خود شرایطی برای ارتقای کیفیت به وجود می‌آید. در این زمینه سازمان رگولاتوری اگر به‌جای نظارت روی قیمت و کم فروشی بر حذف انحصار تمرکز کند بسیار موثرتر عمل کرده است. در حال حاضر شرکت‌هایی هستند که در جایگاه انحصار قرار گرفته‌اند و این سازمان باید مواظب صدور مجوزهایی باشد که به ایجاد انحصار دامن نزند.» نخجوانی با اعلام اینکه اگر ما تجربه‌ای نامناسب را یک بار دیگر تجربه کنیم این یک شکست است، می‌گوید: «شرکت‌هایی وجود دارند که با گرفتن مجوزهایی در جایگاه انحصار قرار گرفته‌اند و این روند صدور مجوز نباید به‌گونه‌ای باشد که شرکت دیگری در آینده در همین جایگاه قرار بگیرد.» او معتقد است: ورود تکنولوژی‌های جدید به دنیای ارتباطات در آینده نزدیک باعث میشود شرکت‌ها جایگاه انحصاری خود را از دست بدهند و اگر نگرانی وجود دارد باید نگران صدور مجوزهایی بود که امکان ارائه آن به چند شرکت خاص وجود دارد. امروز شرکت‌های بی‌شمار خصوصی برای ارائه خدمات جدید وجود دارد که بتوانند در بازار رقابت خودشان را نشان بدهند و ایجاد این بازار رقابت به نفع همه است؛ هم دولت و هم مردم.