کارآفرینان تکنولوژی، ایران را متحول می‌کنند
«برقراری ارتباط دوسویه با دیگر فعالان این بخش،رمز موفقیت رشد فعالیت‌های استارت‌آپی در ایران است.»
این اظهارات بخشی از مصاحبه امیر زرکش، یکی از ایرانیان فعال در سیلیکون ولی و از سازمان‌دهندگان کنفرانس Bridge2014 در آمریکا است که امسال دور دوم آن در برلین برگزار میشود. او سابقه فعالیت در 5 شرکت استارت‌آپی را در کارنامه کاری خود ثبت کرده و هم اکنون مدیر شرکت Bluechip System در BayArea است. در گفت‌وگوی تلفنی با وی موضوع کارآفرینی تکنولوژی در ایران، تجربه‌اندوزی شرکت‌های نوپا و مسیرهای ارتباطی فعالان کارآفرینی ایرانی را مورد بحث قرار دادیم که می‌خوانید.
***
با توجه به فعالیت‌هایی که در خارج از کشور داشتید، فضای کارآفرینی را در ایران مخصوصا در بخش آی‌تی چطور ارزیابی می‌کنید؟
برداشت من از داخل کشور نسبتا محدود است و اطلاعاتی که در حال حاضر نیز در اختیار دارم به برگزاری کنفرانس بریج و سفر چند مدیر و کارآفرین ایرانی به آمریکا بازمی‌گردد. از طرف دیگر چندی پیش من به تهران سفر کردم و با 50 مدیر و کارآفرین در حوزه‌های مختلف ملاقات کردم. براساس همین برخوردهای کوتاه‌مدت می‌توانم بگویم که در حال حاضر فضا برای کارآفرینی به خاطر حضور جوان‌های فارغ‌التحصیل از دانشگاه و اینکه از نظر تحصیلی موقعیت خوبی دارند، بسیار مناسب است. در واقع این جوانان به خاطر شرایط فعلی بازار ایران بسیار سخت می‌توانند به استخدام شرکت‌ها یا سازمان‌ها در آیند از این رو نیاز و توجه به کارآفرینی بیشتر دیده میشود.
چه روندهایی در رشد کسب‌و‌کارهای جدید تاثیر دارد؟
ترکیبی از سه، چهار روند خیلی اساسی نیاز است. از یک طرف روندی در دنیا ایجاد شده که به اصطلاح به آن شرکت‌های نوپا گفته میشود. این شرکت‌ها مخصوصا در حوزه انفورماتیک و ICT بسیار سریع‌تر راه‌اندازی می‌شوند و برای شروع به کار هم نیاز به هزینه زیادی ندارند. از طرف دیگر تعداد فارغ‌التحصیلانی که سطح علمی و توانایی‌شان بالا است، زیاد است ولی در عین حال بازار کار برایشان محدود است، به همین خاطر بخشی از این جمعیت به سمت راه‌اندازی شرکت‌های نوپا می‌روند. این اتفاق در همه جای دنیا در حال رخ دادن است. الان بسیاری از شرکت‌های بزرگ تکنولوژی و اینترنتی دنیا به همین صورت به شکل کاملا محدود و با هزینه اندک کارشان را از یک گاراژ شروع کرده‌اند.
به نظر شما بین کارآفرینی و افرادی که یک استارت‌آپ راه‌اندازی می‌کنند تفاوت وجود دارد؟
کارآفرینی معنای خیلی کلی‌تر دارد.
start up یا شرکت‌های نوپا بیشتر در عرصه فناوری یا hightech فعالیت می‌کنند. این درحالی است که کارآفرینی محدود به فناوری نمی‌شود و در بخش‌های مختلف تجارت کارآفرینان دیده می‌شوند. ولی کارآفرینی با واسطه فناوری می‌تواند به سرعت رشد پیدا کند و یک شرکت کوچک بسیار سریع کارش را گسترش دهد.
با توجه به تجربه‌های محدودی که از فضای کسب‌و‌کار شرکت‌های نوپا در ایران داشته‌اید آیا این تعداد برای راه‌اندازی شرکت خود از استانداردهای جهانی پیروی می‌کنند؟
اتفاقی که در Silicon Valley مهد شرکت‌های نوپای فناوری اطلاعات افتاد، این بود که این شرکت‌ها براساس یک مدل مشخص و استاندارد حرکت کردند. این اتفاق مهم در ایران هم در حال رخ دادن است و در حال حاضر می‌توانم بگویم چند سرویس اینترنتی مانند تخفیفان، دیجی‌کالا، چاره و… براساس این مدل مشخص و استاندارد کار خود را پیش می‌برند. این مدل‌های مشخص و استاندارد بسیار مهم هستند. مدل‌هایی که باعث می‌شوند یک شرکت 4 یا 5 نفره با توجه به این استانداردها حالا تعداد کارکنانشان به 100،50 تا 200 نفر برسد.
اگر نگاهی به فعالیت شرکت‌های استارت‌آپی ایران داشته باشیم می‌بینیم که طی یک سال گذشته یک موج ایجاد شده و اکثر افراد به سمت راه‌اندازی یک استارت‌آپ می‌روند. در کنار این اتفاق هم، رویدادها مختلف استارت‌آپی در کشور برگزار میشود این روند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همیشه در خصوص برخی تحولات نظرهای گوناگونی مطرح میشود مثلا اینکه چنین جریانی مانند حباب است و به زودی از بین می‌رود یا عده دیگری هم دنبال این جریان را می‌گیرند تا موفق شوند. اما آنچه در دنیا اتفاق می‌افتد و با توجه به تجربه فعالیتی که در Silicon Valley داشته‌ام، افراد زیادی به سمت راه‌اندازی شرکت‌های استارت‌آپی رفته‌اند. برای مثال در آمریکا از هر 350 شرکت استارت‌آپی یک شرکت توسعه پیدا می‌کند و می‌تواند سرمایه‌گذاران بزرگ را به سمت خود جذب کند.
همچنین از هر 10 شرکتی که توانسته سرمایه‌گذاری بزرگ را به سمت خود جذب کند یک شرکت می‌تواند موفق بشود. یعنی از هر 350 شرکتی که در ابتدا با یک ایده و توسط دو یا سه نفر راه‌اندازی شده، می‌تواند رشد کند و وارد بازار بورس شود نسبت یک به 350 است. این مقیاس در ایران هم احتمالا همین صورت است، البته من عدد دقیق را نمی‌توانم بگویم، ولی این‌طور هم نباید باشد که از دو شرکت یکی از آنها حتما موفق شود. طبیعی است که در این بازار یک تعداد شرکت نوپا موفق نشوند.
زمینه رشد شرکت‌های نوپا در ایران درمقایسه با دیگر کشورها در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
به عقیده من زمینه رشد در ایران خیلی بیشتر از زمینه رشد در جایی مانند Silicon Valley است. به خاطر اینکه آنجا یک مقدار رقابت زیادتر است اما در ایران یک بازار محلی وجود دارد که هنوز خیلی جای رشد دارد و محیط فعالیت بسیار بکرتر است. کشورهای دیگری هم شبیه ایران هستند مانند برزیل، آفریقای جنوبی، ترکیه و.. در واقع کشورهای در حال توسعه امکان رشد سریع‌تری در این بخش دارند. اما در کل بهتر است به جای اینکه این پیش‌بینی‌ها را انجام دهیم هر کسی هر کاری که می‌تواند برای رشد این شرکت‌ها در کشور انجام دهد.
رویدادهایی مانند bridge یا رویدادهایی که داخل ایران برگزار میشود مانند استارت‌آپ ویکند، لین‌استارت‌آپ ماشین و… چه کمکی به رشد این اکوسیستم می‌کنند؟
مهم‌ترین عاملی که برای رشد چنین شرکت‌های مطرح است بحث ارتباط است. در silicon valley بیشتر اتفاقاتی که می‌افتد به خاطر این است که افراد با یکدیگر ارتباط متقابل بالایی دارند. این باعث میشود که با هم به تبادل‌نظر بپردازند، از تجربیات یکدیگر استفاده کنند، برای خود سرمایه‌گذار پیدا کنند یا ایده خود را با فرد یا افراد دیگر به اشتراک بگذارند. این اتفاقات کاملا غیرخطی و غیرقابل پیش‌بینی است و نمی‌توان آنها را درس داد و در واقع نمی‌توان به فرد کارآفرین یا کسی که قرار است یک استارت‌آپ داشته باشد بگویی اگر این کار و این کار را انجام دهی، موفق می‌شوی. این ارتباط بخش اصلی رشد چنین شرکت‌هایی است.
با این توضیحات باید بگویم که bridge مهم‌ترین کاری که انجام می‌دهد مساله برقراری همین ارتباط است البته ارتباط دو طرفه. این دست کنفرانس‌ها باعث میشود کسانی که در ایران هستند بیشتر بتوانند با تجارب کسانی که در این سوی مرزها هستند آشنا شوند. اگر پای صحبت افرادی که در این کنفرانس شرکت کرده‌اند بنشینید متوجه می‌شوید که این افراد طی برگزاری این کنفرانس در آمریکا نکاتی را آموخته و با تجاربی آشنا شده‌اند که قطعا با جست‌وجو در اینترنت نمی‌توانستند آن را به دست بیاورند. برعکس این اتفاق هم رخ می‌دهد. برای مثال بسیاری از افرادی که در Silicon Valley مشغول فعالیت هستند ممکن است تصورشان راجع به اینکه چه کارهایی در ایران انجام میشود غلط باشد. از این موضوع مطلع نباشند که تا چه حد کسب‌و‌کارهای نوپا در ایران شکل گرفته یا استارت‌آپ‌هایی وجود داشته‌اند که در حال حاضر به شرکت‌های موفقی تبدیل شده‌اند. کنفرانسی مانند Ibridge هم برای ایرانیان مفید است هم باعث تصحیح افکار غلط کسب‌و‌کارهای خارجی نسبت به فعالیت‌های داخلی ایران میشود.
bridge در اولین دوره برگزاری خود تا چه حد برای برقراری این ارتباط موثر بود؟
از طرف کسانی که در آمریکا بودند می‌توانم بگویم که اکثریت افرادی که کارآفرین شناخته شده در آمریکا هستند، برایشان مقدار زیادی اطلاعات رد و بدل شده در این کنفرانس جدید بود. خیلی از افراد خارجی حاضر در این کنفرانس اصلا تصوری از اینکه چه کارهایی در زمینه کارآفرینی یا فعالیت شرکت‌های استارت‌آپ در ایران صورت می‌گیرد نداشتند. این باور را نداشتند که برای رشد فعالیت در این بخش چه انرژی از طرف فعالان ایرانی گذاشته میشود.
پیش‌بینی شما از برگزاری دومین کنفرانس Ibridges در برلین چیست؟
قطعا ادامه برگزاری این کنفرانس باعث گسترش ارتباطات بین ایران و خارج از کشور و رونق کسب‌و‌کارهای نوپا میشود.
در Ibridges برلین صحبت از حضور 4 تا 5 برابری افراد است. در اولین دور این کنفرانس حدود 700 نفر شرکت‌کننده خارجی و 15 تا20 نفر شرکت‌کننده از داخل ایران داشتیم، اما براساس پیش‌بینی‌ها گفته میشود که در کنفرانس بریج برلین حدود 2هزار شرکت‌کننده خارجی و 500 شرکت‌کننده داخلی از ایران خواهیم داشت.