چالش‌های صنعت نرم‌افزار و سخت‌افزار در ایران/ از پنج شرکت برتر اقتصادی دنیا ۳ شرکت در صنعت IT هستند
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم افزار گفت: عدم اعتماد بنگاه‌های اقتصادی بزرگ به محصولات ایرانی و بهره گرفتن از نمونه‌های خارجی به رغم مشکلات تحریم‌ها، باعث شده شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری در ایران شکل نگیرند.
محمدرضا طلایی با بیان اینکه نقش تکنولوژی در اقتصاد جهانی آنچنان مشخص و واضح است که نیازی به اثبات ندارد، گفت: شتاب رشد این صنعت به گونه‌ای بالاست که هرگونه پیش‌بینی محافظه‌کارانه را از آینده ناممکن کرده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم افزار ایران با بیان اینکه از اوایل دهه 1960 با ایجاد شرکت‌های بزرگ سازنده کامپیوتر و تجهیزات انفورماتیکی زمینه‌های حضور این صنعت در فضای اقتصادی جهان فراهم شد، افزود: با ظهور اینترنت و حضور مستقیم آن در کسب و کار، جهان تکنولوژی جای پای خود را آرام آرام در اقتصاد جهانی محکم کرد به نحوی که طی دو دهه گذشته صنعت تکنولوژی با نفوذ به صنایع مختلف رشد چشمگیری را شاهد بود و با بلوغ شرکت های بزرگ تکنولوژی در عرصه نرم‌افزار و سخت‌افزار عملا چارچوب‌های جدید صنعتی در اقتصاد جهانی شکل گرفته است.
طلایی ادامه داد: آمارها و شاخص‌ها به وضوح نشان دهنده جایگاه صنعت تکنولوژی در اقتصاد جهانی است و مرور مسیر طی شده بزرگان این صنعت بهترین الگو ( Best Practice) برای اقتصادهای نوپاست.
وی با اشاره به شرکت اپل که امروزه در صدر برترین شرکت‌های جهان از نظر ارزش بازار ( Market Capital) ایستاده و سال گذشته توانسته غول نفتی Exxon Mobil را پشت سر بگذارد گفت: این شرکت با ارزش حدود 700 میلیارد دلار فاصله خود را با بزرگترین شرکت تولیدکننده نفت و گاز جهان به دوبرابر رسانده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم افزار با تاکید براینکه در لیست پنج شرکت برتر از نظر ارزش بازار، 3 شرکت در زمینه تکنولوژی قرار دارند خاطرنشان کرد: این موضوع نمایان‌گر جابه‌جاشدن مدل‌های اقتصادی جهان از منابع و دارایی‌های زیرزمینی به منابع و دارایی‌های روی زمینی مانند منابع انسانی است.
وی با اشاره به وضعیت کشورمان در این عرصه تصریح کرد: در ایران اما مسیر پیش روی رشد صنعت تکنولوژی چندان هموار نبوده و به همین دلیل هم نقش آن در اقتصاد کشور به هیچ وجه قابل مقایسه با مدل‌های موفق جهانی نیست.
طلایی با بیان اینکه گزارش امسال مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان دهنده سهم کم صادرات محصولات با فناوری بالا «های‌تک» در اقتصاد ایران است، تاکید کرد: این سهم در سال‌های اخیر از یک درصد صادرات صنعتی کشور هم پایین‌تر بوده و تاسف‌بارتر اینکه براساس آمار مرکز پژوهش‌ها، این سهم از سال 1384 تاکنون روند نزولی داشته و از حدود 1.5 درصد به 0.73 درصد در سال 1392 و سپس به 0.56 درصد در سال 1393 کاهش پیدا کرده است.
وی گفت: به رغم تاکید برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه و رویکرد مبتنی بر افزایش نقش صنایع با فناوری‌های پیشرفته، نه تنها صنایع «های‌تک» در اولویت و جهت‌گیری‌های دولت در این سال‌ها قرار نگرفت بلکه جایگاه پیشین نیز از دست رفته است.
وی با اشاره به نقش و مسئولیت دولت در توسعه و رشد یک صنعت و اقتصاد کشور و دلایل ضعف ناشی از صادرات محصولات«های‌تک» که عدم حمایت از این صنایع در داخل کشور است، گفت: اگر به بازارهای کامپیوتر و تکنولوژی در تهران و دیگر شهرها مراجعه کنید تازه‌ترین محصولات معرفی شده به بازار تکنولوژی جهان را در ویترین‌ها می‌بینید؛ علاقه جوانان ایرانی به تکنولوژی وصف ناشدنی است. در همین حال از نظر نیروی انسانی متخصص در عرصه تکنولوژی نیز اوضاع به همین وضع است و دانشجویان دانشگاه‌های ایرانی به راحتی در بهترین دانشگاه‌های جهان پذیرش می‌گیرند و اسامی ایرانیانی که در شرکت‌های بزرگ تکنولوژی جهان مشغول به کارند مرتبا در رسانه‌های بین‌المللی تکرار میشود.
طلایی افزود: کشور ما از نظر تولید نیروی انسانی متخصص غنی است اما حلقه مفقوده در این میان استفاده از ظرفیت جوان و متخصص و تحصیل‌کرده کشور در بازار کار داخل کشور و در صنعت «های‌تک» است.
به گفته وی تقریبا بخش عمده جوانان المپیادی و فارغ‌التحصیلان ایرانی آینده خود را در کار برای شرکت‌های دیگر در خارج از کشور می‌بینند. فضای لازم چه از نظر اجتماعی و چه درآمد اقتصادی و نه برای کارکردن در یک شرکت تکنولوژی ایرانی و نه حتی برای کارآفرینی و ایجاد یک شرکت تکنولوژی نوپا برای آنها وجود ندارد.
وی با بیان اینکه سیاست‌های اقتصادی دولت برغم تاکیدها، در جهت ساخت اکوسیستم سالم تولید و رشد کسب و کارهای خصوصی نبوده است اضافه کرد: برنامه‌های حمایتی منجر به ایجاد فضای راحت و درآمدزا برای شرکت‌های فعال در این عرصه نشده و معدود شرکت‌های موفق ما در صنعت تکنولوژی برغم اینکه مسیر بسیار دشواری را پیموده‌اند از سطح یک شرکت متوسط و کوچک ( در مقایسه با ابعاد جهانی کسب وکار ) فراتر نرفته‌اند و این درحالی است که سابقه تاسیس شرکت‌های تکنولوژی ایرانی همپای غول‌های جهانی چون مایکروسافت، اپل، گوگل و اوراکل است رشد آنها به دلایل مختلف در طول این سال‌ها با کندی و توقف روبه رو شده است.
طلایی گفت: امروز تنها دو شرکت تکنولوژی خصوصی در بورس حضور دارند و سرمایه آنها در برابر شرکت‌های دولتی و بنگاه‌های اقتصادی که بازار اقتصاد ایران را شکل می‌دهند بسیار پایین است.
وی ادامه داد: طی 25 سال گذشته و در حالی که جهان تکنولوژی شاهد ظهور و انفجار بسیاری از غول‌های تکنولوژی و اینترنتی در جهان بوده، در ایران سرمایه‌گذاری‌های خصوصی شرکت‌های ایرانی در تولید محصولات الکترونیکی و دیجیتالی یا بازار اینترنت با شکست مواجه شده و یا به حضور کم رنگ بسنده شده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم افزار ایران با بیان اینکه سرمایه‌گذاری‌ها در عرصه ساخت محصولات سخت‌افزاری تکنولوژیک و همچنین تولید نرم‌افزار بسیار پرریسک و بی عاقبت بوده است، قوانین حمایتی لازم از تولید محصولات داخلی صورت نگرفته و حضور رقبای دولتی قدرتمند جا را برای نفس کشیدن بخش خصوصی تنگ کرده است. به عنوان مثال در عرصه‌ای چون صنعت نرم‌افزار، عدم اعتماد بنگاه‌های اقتصادی بزرگ کشور به محصولات ایرانی و بهره گرفتن از نمونه‌های خارجی به رغم مشکلات خرید و اخذ خدمات و لیسانس تحت تحریم‌های بین‌المللی، باعث شده شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری در ایران شکل نگیرند و پروژه‌های بزرگ نرم‌افزاری فعال نشوند. همین مسیر در زمینه شرکت های خصوصی فعال در تولید محصولات سخت‌افزاری هم رخ داده است و در کسب و کار شرکت‌های اینترنتی، حضور و دخالت مکرر دولت و خصوصی سازی پر حاشیه به توقف رشد شرکت‌های بزرگ اینترنتی کشور منجر شده است.
وی گفت: تنها در زمینه تلفن همراه ایجاد دیوار حفاظتی انحصاری به دور تکنولوژی‌ها باعث چندین سال سکون و عدم پیشرفت بازار در این عرصه شد و البته خوشبختانه امسال شاهد لغو این انحصار تکنولوژی بودیم.
طلایی با تاکید براینکه سیاست‌های دولت در عرصه تکنولوژی در 15 سال اخیر و حتی به رغم تاکیداتی چون خصوصی سازی به سمت ایجاد فضای کسب و کار سالم پیش نرفته است ادامه داد: ایجاد یک کسب و کار کوچک (SME) و یا نوپا ( Start-up) با انبوهی از دشواری‌های مالیاتی و بیمه و فشارهای دولتی روبه رواست و حتی رویکردهایی چون پارک‌های فناوری و انکوباتورها ( Incubators) هم به ایجاد نمونه‌های موفق منجر نشده است.
وی فقدان سیاست‌گذار و متولی مشخص و دخالت‌های متعدد نهادی در فضای کسب و کار و تزریق سرمایه برای پروژه‌های دولتی را باعث ناهمگونی در این فضا عنوان کرد و گفت: در کنار این، فضای عمومی اقتصاد نیز شامل نوسانات متعددی بوده و شوک‌های بزرگی را به بازار شکننده و نوپای تکنولوژی در ایران وارد کرده است؛ نوسانات ارزی و تحریم‌ها از یکسو و اشتباهات مکرر در زمینه‌هایی چون تعرفه و واردات همچون سرعت‌گیر توان بخش خصوصی را سلب کرده است.
طلایی با اشاره به راه های خروج از این وضعیت، گفت: تجربه‌های کشورهایی چون چین، تایوان، کره‌جنوبی، هند پیش روی ما است بازکردن مسیر برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی در کنار توانمندسازی کارآفرینان داخلی و دخالت حداقلی دولت در فضای کسب وکار، کلیدی‌ترین راهبردها در این زمینه است. همچنین در موقعیت فعلی با کاهش قیمت نفت و دورنمای نسبتا بلند مدت قیمت این منبع زیرزمینی، فرصتی برای ایجاد خلق ارزش از منابع روی زمینی فراهم شده است.