سال ۹۳ و شکوفایی اینترنت همراه/ وعده بهبود سرعت تا پایان ۹۴
سال ۹۳ برای اینترنت در ایران با وجود تمامی مشکلات در سرعت و کیفیت دسترسی، سال شکوفایی بود چراکه کاربران بالاخره موفق شدند اینترنت را در هر زمان و مکان بدون محدودیت درسرعت دسترسی همراه خود داشته باشند.
وضعیت اینترنت ایران در سال ۹۳ را می توان در دو بخش زیرساختی و دسترسی مورد ارزیابی و بررسی قرار داد. از نظر زیرساختی اگرچه در اعداد و ارقام ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات رشد محسوسی در شبکه اینترنت به دست آمد اما با این وجود ضعف زیرساختهای ارتباطی همچنان یکی از چالشهای اساسی است که کیفیت ارائه خدمات بر بستر شبکه اینترنت را با مشکلاتی مواجه کرده است؛ اما در بخش دسترسی مهمترین اتفاق در حوزه اینترنت، به راه اندازی سراسری نسل های سوم و چهارم موبایل در کشور مربوط می شود که باعث شد کاربران ایرانی اینترنت را همراه خود داشته باشند.
اوضاع اینترنت ایران در آینه آمار و ارقام جهانی
براساس برنامه پنجم توسعه کشور، ایران باید تا پایان سال ۹۵ رتبه دوم منطقه را از نظر فناوری به خود اختصاص دهد و ۶۰ درصد خانوارها نیز به اینترنت پرسرعت مجهز باشند با این وجود در سالی که گذشت سرانه پهنای باند اینترنت به ازای هر ایرانی ۴ کیلوبیت بر ثانیه از میزان بیش از ۱۰۰ ترابیت ظرفیت پهنای باند دنیا اعلام شد و این در حالی است که سرانه کشور ترکیه در این حوزه ۵۰ کیلوبیت و کشور قطر ۱۰۰ کیلوبیت برآورد می شود؛ از طرفی کف دسترسی به اینترنت در دنیا ۲ مگابیت برثانیه و سقف سرعت اینترنت ۲۰ مگابیت در ثانیه است اما در ایران متوسط سرعت دسترسی کاربران به اینترنت به ۵۱۲ کیلوبیت بر ثانیه هم نمی رسد.
آخرین آمار براساس گزارش اندازه گیری جامعه اطلاعاتی اتحادیه جهانی مخابرات که در نیمه دوم مهرماه سال ۹۳ منتشر شد از وضعیت دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران، نشان می دهد که تنها ۴ درصد جمعیت کشور کاربر اینترنت پرسرعت با فناوری سیمی همچون ADSL و حدود ۱.۴ درصد با فناوری بی سیم مانند وایمکس و موبایل، به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند؛ در ارزیابی انجام شده از سوی ITU ، ایران برغم تلاشها و افزایش امتیاز خود از نمره ۳.۶ به ۳.۸ از ۱۰ امتیاز کل، در رتبه ۹۰ از ۱۵۷ کشور جهان جای دارد که این رتبه نشان می دهد کشور ما در حوزه ICT تغییرات زیادی در جایگاه قبلی خود نداشته که این موضوع ناشی از رقابت شدید کشورها در امر توسعه فاوا در جهان است؛ در این ارزیابی، کشور اول منطقه قطر با رتبه ۳۱ و امتیاز ۶.۵۴ و امارات متحده عربی با رتبه ۳۳ و امتیاز ۶.۴۱ است که با مشاهده امتیاز فعلی کشور یعنی ۳.۸، ایران باید در ۲.۵ سال آینده برای تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه که رسیدن به جایگاه دوم منطقه در بخش ICT است باید حداقل ۲.۶ امتیاز به امتیاز فعلیش اضافه شود.
در این بررسی، ایران در بخش نشانگرهای دسترسی به شبکه، دارای ۳۸ میلیون مشترک تلفن ثابت است و ضریب نفوذ موبایل نیز در کشور ما به ازای هر ۱۰۰ نفر ۷۷ نفر اعلام شده است، همچنین درصد خانوارهای دارای رایانه در کشور نیز حدود ۴۲ درصد و خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت حدود ۲۷ درصد اعلام شده است. در همین حال این گزارش نشان می دهد که ایران دارای ضریب نفوذ ۲۶ درصدی افراد متصل به اینترنت است و بیشترین عقب اقتادگی کشور در حوزه ICT مربوط به این بخش است به نحوی که رتبه ایران در این بخش ۱۱۰ از ۱۵۷ کشور اعلام شده است؛ متوسط قیمت دسترسی کاربران به اینترنت پهن باند به ازای هر یک مگابیت بر ثانیه نیز حدود ۱۹ دلار برآورد می شود که در این محاسبه حداقل سرعت کاربران ۲۵۶ کیلوبیت بر ثانیه در نظر گرفته شده است.
در ارزیابی ITU یک نشانگر جدید به عنوان جمعیت جوان ( کاربران بین ۱۵ تا ۲۴ سال ) متصل به اینترنت کشورها مدنظر قرار گرفته است که این ارزیابی برای ایران ۵۲ درصد را نشان می دهد و کشور کره جنوبی بعنوان کشور برتر این حوزه ۹۹.۶ درصد جمعیت جوانش، کاربر اینترنت هستند و در نهایت اینکه از میان ۱۵۷ کشور مورد ارزیابی، کماکان سه رتبه اول توسعه یافته ترین کشورها از منظر ICT به ترتیب به کره جنوبی، سوئد و ایسلند تعلق دارد؛ در این ارزیابی بیشترین تغییرات امتیازی به نسبت سال قبل مربوط به کشور لبنان با ۷۵ صدم نمره افزایش بوده و بیشترین جابجایی رتبه کشورها مربوط به کشور امارات متحده عربی با ۱۲ پله صعود اعلام شده است.
تلاش هایی که برای توسعه زیرساختهای اینترنتی بکارگرفته شد
اگرچه ارزیابی اعلام شده به طور کامل سیمای اینترنت کشور را از نظر دسترسی، قیمت، سرعت و کیفیت ترسیم کرده با این وجود در یک سال گذشته وزارت ارتباطات اقداماتی را برای افزایش جایگاههای جهانی و ارائه خدمات با کیفیت در این حوزه آغاز کرد. به نحوی که شرکت ارتباطات زیرساخت با اجرای طرح ضربتی، ظرفیت پهنای باند اینترنت را با رشدی ۵۳ درصدی از ۱۲۲/۶گیگابیت بر ثانیه برابر با ۷۹۱ لینک STM۱ به ۱۸۷/۱ گیگابیت بر ثانیه برابر با ۱۲۰۷ لینک STM۱ رساند؛ همزمان نیز ظرفیت IP داخل کشور از ۸۵۰ گیگابیت بر ثانیه به ۱۲۰۰ گیگابیت بر ثانیه رسید که در این رقم نیز رشد ۴۱ درصدی را نشان می دهد؛ همچنین ترانزیت پهنای باند بین الملل از ۷۵۰ STM۱به STM۱۲۳۵۰ رسید که رشدی ۲۱۳ درصدی را نشان می دهد.
طبق آمارهای ارائه شده توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در سال ۹۳ میزان دسترسی در مدت اندازه گیری در شبکه انتقال نیز از ۹۹/۹۲۶درصد به ۹۹/۹۶۳ رسید و همچنین چهار هزار و ۸۰۰ کیلومتر فیبرنوری به شبکه فیبرنوری شرکت ارتباطات زیرساخت افزوده شد و ظرفیت این شبکه به بیش از ۵۵ هزار کیلومتر رسید وظرفیت شبکه انتقال نیز از ۵۰۰ هزار E۱ به ۸۲۷ هزار E۱ رسید؛ در همین حال افزایش ظرفیت در مسافت شبکه انتقال دو میلیون و ۵۰۰ هزار Gbps.km رشد داشت و به ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار Gbps.km رسید.
بهبود اوضاع اینترنت به سال ۹۴ موکول شد
افزایش سرعت اینترنت از جمله نخستین قولهای وزیر ارتباطات در زمان تکیه زدن وی بر صندلی این وزارتخانه در مردادماه سال ۹۲ بود و این درحالی است که پیش از محمود واعظی، وزرای ارتباطات دولت نهم و دهم تمایلی بر افزایش سرعت اینترنت نداشته و معتقد بودند که کاربر خانگی می تواند با اینترنت ۱۲۸ کیلوبیت در ثانیه، نیاز خود را برای استفاده از اینترنت پاسخ دهد و مصوبه جنجالی محدودیت اینترنت ۱۲۸ کیلوبیت نیز از همین دیدگاه ناشی می شود.
با این حال محمود واعظی از روزهای اولیه فعالیت خود در این وزارتخانه از تصمیم دولت برای ساماندهی وضع اینترنت خبر داد و اظهار امیدواری کرد که ظرف مدت کوتاهی مشکلات مربوط به این بخش را حل می کند، اما پس از آنکه بیشتر در جزئیات وضعیت قرار گرفت متوجه شد که اوضاع فعلی اینترنت را نمی توان ظرف مدت کوتاهی بهبود بخشید و به همین دلیل است که با گذشت یکسال و نیم از حضور واعظی در وزارت ارتباطات، مشکلات اینترنت حل نشده است.
وزیر ارتباطات در آخرین اظهارات خود در سال ۹۳ ، شبکه اینترنت را به شبکه وصله پینه ای تشبیه کرد که میراث دولتهای گذشته است و از کاربران خواست که حداقل تا پایان سال ۹۴ صبر پیشه کنند.
با این وجود کاهش ۲۵ درصدی تعرفه پهنای باند اینترنت برای شرکتهای اینترنتی با مصوبه ۱۸۱ و ۲۰۰ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، افزایش ظرفیت پهنای باند اینترنت داخلی و بین الملل، ارزیابی کیفیت خدمات اینترنت و رفع انحصار نسل سوم موبایل را می توان از جمله اقداماتی عنوان کرد که در سالی که گدشت به اجرا درآمد؛ در همین حال با پایان یافتن مجوز شرکتهای اینترنتی، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به ریاست محمود واعظی ، در جهت ساماندهی به اوضاع شرکتهای اینترنتی، پروانه فعالیت این شرکتها برای ۱۰ سال آینده با شرایط جدید تدوین شد تا شاید بخشی از مشکلات ارائه خدمات که مربوط به شرکتهای اینترنتی است رفع شود.
انقلابی برای اینترنت با نسل های جدید موبایل
سال ۹۳ را می توان سال شکوفایی تلفن همراه در ایران نامید چرا که بالاخره دوره انحصار فناوری نسل سوم موبایل به پایان رسید و وزارت ارتباطات، مجوز عرضه این خدمات را به همه اپراتورهای موبایل داد؛ پس از این اجازه بود که اپراتورهای اول و دوم موبایل تمامی تلاش خود را به کار بستند تا نسل سوم و پس از آن نسل چهارم موبایل را در کمتر از ۶ ماه در کشور فراگیر کنند.
اگرچه ورود تکنولوژی تلفن همراه در ایران با سابقه بیش از ۲۰ سال، نشان می دهد که ایران در استفاده از این فناوری، نسبت به سایر کشورها عقب نماند اما در تجاری سازی نسل های متفاوت این فناوری، کشور ما از سایر کشورها جا ماند و برای مثال با فاصله چندین ساله از کشورهای دیگر حتی از کشورهایی مانند عراق و افغانستان، نسل سوم موبایل را تجاری سازی کرد.
مردادماه امسال انحصار نسل سوم موبایل در ایران به پایان رسید و وزارت ارتباطات بلافاصله مجوز واگذاری ارائه خدمات مبتنی بر ۳G را به اپراتورهای اول و دوم موبایل داد؛ پس از آن بود که آنتنهای نسل سوم موبایل یکی پس از دیگری در شهرهای مختلف برافراشته شد و طبق ادعای این اپراتورها تمامی شهرهای بزرگ و مراکز استانهای کشور تحت پوشش نسل سوم تکنولوژی سیار قرار گرفت؛ البته دراینکه این تکنولوژی هنوز آنطور که باید در ایران کیفیت مناسب ندارد شکی نیست اما به هر حال این موضوع که پس از حدود ۹ سال از ابتدای برنامه ریزی برای ۳G ، این فناوری ظرف مدت کمتر از ۶ ماه در کل کشور پیاده سازی شد را می توان به فال نیک گرفت و لقب سال شکوفایی موبایل را به سال ۹۳ داد.
اگرچه اختلالات مکرر تلفن همراه اپراتور اول و ایرانسل نه تنها در اینترنت، بلکه در مکالمه، ثمره توسعه سریع نسل سوم در کمتر از ۶ ماه بود اما به هر ترتیب نسل سوم و پس از آن نسل چهارم موبایل در ایران فراگیر شد و کاربران موبایل هم توانستند اینترنت پرسرعت در حال حرکت را بدون محدودیت برروی موبایل خود تجربه کنند؛ بدون فاصله با توسعه ۳G ، نسل چهارم موبایل نیز توسط اپراتور ایرانسل به سرعت، در مراکز استانهای کشور عرضه شد و ایران توانست در میان ۱۱۲ کشور جهان قرار گیرد که این فناوری را تجاری سازی کرده اند.
سرعت انتقال داده در شبکه اینترنت نسل چهارم موبایل به طور متوسط ۸ برابر شبکه نسل سوم و ۷۶ برابر نسل ۲.۷۵ برآورد می شود که با این نسل تکنولوژی سرعت دانلود در شبکه نسل چهارم بین ۱۰ تا ۴۰ مگابیت و سرعت آپلود بین یک تا ۱۵ مگابیت در ثانیه بوده و ۳۳۱ شبکه LTE در ۱۱۲ کشور و ۵۴۷ شبکه ۳G در ۲۱۶ کشور جهان به صورت تجاری راه‌اندازی شده است.
استارت نسل پنجم موبایل زده شد
اگرچه ایران مطالعات نسل سوم موبایل را زود شروع کرد اما آن را دیر به اجرا رساند اما هم اکنون همگام با کشورهای پیشرفته در صنعت ارتباطات سیار، درحال برنامه ریزی برای ورود نسل پنجم موبایل است؛ موضوعی که از سوی رئیس پژوهشگاه ICT مطرح شد.
به نظر می رسد تجربه سریع حرکت به سمت ۳G و ۴G مسئولان را ترغیب کرده که این بار نسل پنجم موبایل را همگام با سایر کشورها امتحان کنند.
با وجودی که اتحادیه اروپا از سرمایه گذاری ۹۰۰ میلیون دلاری برای تحقیقات در نسل پنجم موبایل خبر داده و کره جنوبی و ژاپن نیز به ترتیب چشم‌انداز المپیک زمستانی ۲۰۱۸ و المپیک تابستانی ۲۰۲۰ را برای راه‌اندازی این خدمات درنظر گرفته‌اند، ایران در فاصله کمتر از ۵ سال باقی مانده تا راه اندازی اولین نمونه شبکه‌های نسل پنجم، سیاستگذاری در این بخش را آغاز کرده است و به نظر می رسد در صورت انجام به موقع این طرح ، شاهد انقلابی دوباره در دسترسی به اینترنت همراه باشیم. در عین حال باید تا پایان امسال – سال ۹۴ – صبر کرد و دید که قول محمود واعظی برای حل مشکلات سرعت و کیفیت اینترنت چگونه محقق می شود.