میثم لطفی – روزنامه ایران : «محمود واعظی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد مشترکان سه اپراتور تلفن همراه کشور در ابتدای سال جدید 19 میلیارد پیامک تبریک به یکدیگر ارسال کردند که این رقم برای مدت مشابه سال قبل 28 میلیارد محاسبه شد و به گفته بسیاری از کارشناسان، افزایش محبوبیت ابزارهای‌های پیام‌رسان اینترنتی مانند وایبر و واتس‌اپ و… عامل اصلی کاهش 9 میلیاردی تعداد پیامک‌ها در ابتدای سال شمسی بود.

 

این آمار و ارقام برای اپراتور‌های ایرانی چندان خوشایند نبود و محاسبات قبلی آنها را بهم ریخت، اما شرکت‌های مخابراتی بزرگ جهان از چند سال قبل روند نزولی ارسال پیامک به واسطه افزایش محبوبیت این قبیل ابزارها را پیش‌بینی کرده بودند تا به دنبال روش‌های جایگزین برای جلوگیری از کاهش درآمدهای خود باشند. مرکز تحقیقاتی گارتنر در ابتدای دهه جاری اعلام کرد سرویس‌های پیام‌‌رسان موبایلی اینترنتی که از آنها با نام OTT هم یاد می‌شود مهم‌ترین تهدید برای اپراتور‌های سنتی هستند و بزودی فرآیند کسب درآمد در آنها را مختل می‌کنند. در همان روزها IDC گزارش مجزایی منتشر کرد و در آن گفته شد از زمانی که سرویس پیامک 20 سالگی خود را پشت سر بگذارد، در رقابت با ابزارهای اینترنتی شکست می‌خورد و این روزها که SMS بیست‌وسه ساله شده است نتایج حاصل از پیش‌بینی مذکور را بدرستی می‌توان دید.

 

بررسی بازار جهانی

کارشناسان می‌گویند طی هر ماه به طور میانگین 350 میلیارد پیامک در سراسر جهان ارسال می‌شود که حدود 15 درصد آن را مراکز تبلیغاتی می‌فرستند و مابقی پیام‌های 160 کاراکتری متنی را مشترکان تلفن همراه به یکدیگر ارسال می‌کنند و به‌ازای هر کدام از آنها هزینه‌های مشخص را به اپراتور مربوطه می‌پردازند. اما در مقابل، گروه بسیاری از پیام‌های نوشتاری و چندرسانه‌ای به غیر از سرویس‌های مخابراتی ارسال می‌شوند و ابزارهایی مانند وایبر، واتس‌اپ،‌ لاین، اسنپ‌چت و… آنها را جابه‌جا می‌کنند. روزنامه گاردین در جدیدترین گزارش خود نوشت مردم جهان در هر روز از سال گذشته به طور میانگین 50 میلیارد انواع پیام را با این ابزارها رد و بدل کردند که رقم یاد شده بیش از دو برابر پیامک‌هایی بود که توسط اپراتور ارسال شد. البته مرکز تحقیقاتی Deloitte می‌گوید پیامک هنوز به طور کامل محبوبیت خود را نزد کاربران جهانی از دست نداده است و در حالی که طی سال 2014 همین سرویس بیش از 100 میلیارد دلار برای اپراتور‌های جهان درآمدزایی کرد، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2018 سرویس پیام‌های متنی کوتاه همچنان بتواند انتظارات شرکت‌های مخابراتی را برآورده کند.

برای محاسبه هرچه دقیق‌تر این بازار در گستره جهانی ضریبی به کار می‌رود که از آن با عنوان «پیامک به‌ازای هر شخص در هر ماه» (SMS PPPM) یاد می‌کنند تا به عبارت دیگر مشخص شود که هر فرد به طور میانگین ماهانه چه تعداد پیامک ارسال می‌کند. از آنجا که حضور ابزارهای اینترنتی OTT از حدود سال 2010 به بعد رونق گرفت، کارشناسان برای مشخص شدن وضعیت بازار جهانی پیامک، بررسی‌های خود را از این زمان به بعد متمرکز کردند و در پایان مشخص شد هر کاربر طی سال 2010 به طور میانگین در هر ماه 114 پیامک ارسال ‌کرده، در سال 2011 در هر ماه 113 پیامک و در سال 2012 نیز ماهانه به طور میانگین 105 پیامک فرستاده است. برای سال‌های 2013 و 2014 میلادی نیز گفته شد به طور میانگین هر کاربر ماهانه 94 و 79 پیامک می‌فرستاده است. با این روند کارشناسان با قاطعیت بیشتر دریافتند سرویس‌های پیام‌رسان اینترنتی کاملاً موفق‌تر عمل می‌کنند و اگر اپراتورها به فکر چاره نباشند، بزودی بزرگترین ضرر مالی را تجربه خواهند کرد.

 

بررسی موردی

مرکز تنظیم قوانین مخابراتی و رادیویی بریتانیا (Ofcom) در گزارش خود توضیح داد پایان سال 2013 میلادی 92 درصد از ساکنان این منطقه مشترک تلفن‌همراه بودند که رقم یاد شده پایان سال قبل به 93 درصد رسید. همچنین گفته شد سال 2013 نیمی از بریتانیایی‌ها گوشی هوشمند داشتند که این رقم در سال گذشته از 61 درصد هم فراتر رفت و البته پایان سال 2014 حدود 80 درصد مناطق این کشور تحت خدمات 4G بود. به گفته این مرکز، دو سال قبل به‌ازای هر مشترک موبایلی بریتانیایی، ماهانه 227 پیامک ارسال می‌شد که این رقم در سال 2014 به 170 پیامک کاهش یافت.

اما آنچه بیش از دیگر اطلاعات در گزارش مذکور جالب به نظر می‌رسد، تعداد پیامک‌هایی است که بریتانیایی‌ها در شب سال نو میلادی به یکدیگر ارسال کردند. بر اساس اطلاعات منتشر شده، مردم بریتانیا در شب کریسمس سال 2012 میلادی 486 میلیون پیامک برای یکدیگر فرستادند و سپس این رقم با کاهش چشمگیر در نخستین شب سال 2013 میلادی به 385 میلیون پیامک  رسید. همچنین گفته شد در نخستین شب سال 2014 میلادی ساکنان منطقه بریتانیا در مجموع 331 میلیون پیامک فرستادند و مرکز Ofcom با انجام بررسی‌های خود به این نتیجه رسید که بخش اعظم 90 میلیون مشترک موبایلی آن ترجیح می‌دهند پیام‌های مربوط به سال نو را مبتنی بر ابزارهای OTT به یکدیگر ارسال کنند و از این رو پیش‌بینی می‌شود تعداد پیامک‌های تبریک در این منطقه طی چند سال گذشته هم کاهش قابل ملاحظه را تجربه کند، البته این اتفاق فقط مربوط به بریتانیا نمی‌شود. کمیسیون فدرال مخابراتی امریکا (FCC) در یکی از جدیدترین گزارش‌های خود اعلام کرد پیامک هنوز هم یکی از محبوب‌ترین ابزارهای ارتباطی برای مردم این کشور است و 92 درصد مشترکان موبایلی ایالات متحده به صورت مرتب از این سرویس بهره می‌برند اما نیمی از همین افراد سرویس‌های پیام‌رسان اینترنتی را به پیامک ترجیح می‌دهند و گفته‌اند بین این دو، ابزارهای اینترنتی را به دلیل سرعت بالای ارسال پیام، خدمات رایگان و کاربردهای بیشتر به کار می‌گیرند. در بررسی مرکز FCC مشخص شد 53 درصد امریکایی‌ها به خاطر سرعت بالاتر و 47 درصد آنها به خاطر هزینه پایین‌تر سراغ ابزارهای OTT می‌روند. این بررسی نشان داد مشترکان تلفن همراه در امریکا به طور میانگین هفته‌ای 111 پیامک می‌فرستند و در مقابل مبتنی بر ابزارهای اینترنتی 213 پیام در فرمت‌های مختلف به یکدیگر ارسال می‌کنند. در کریسمس 2013 ساکنان منطقه امریکای شمالی در مجموع 5/6 میلیارد SMS و 4/14 میلیارد پیام مبتنی بر ابزارهای اینترنتی به یکدیگر ارسال کردند و در نخستین شب سال 2014 تعداد پیامک‌های ارسالی توسط ساکنان این منطقه به 1/6 میلیارد عدد کاهش یافت و در مقابل تعداد پیام‌های ارسال شده با ابزارهای OTT حدود 2/15 میلیارد عدد محاسبه شد. در این شب افراد متعلق به گروه سنی 18 تا 24 سال بیشترین تعداد پیام با ابزارهای اینترنتی را فرستادند و همچنین تعداد پیام‌های ارسالی توسط گروه سنی 25 تا 34 سال دو برابر کهنسالان بود. کشور چین نیز اتفاق مشابهی را تجربه کرد. وزارت صنعت و فناوری اطلاعات چین (MIIT) در گزارش رسمی خود توضیح داد که مردم آن بین ماه‌های ژانویه تا مه ‌2014 در مجموع 62/314  میلیارد پیامک ارسال کردند و با وجود افزایش 30 میلیون مشترک موبایلی جدید، این رقم نسبت به مدت مشابه سال 2013 کاهش 4/18درصدی را نشان داد. چین تا پایان سال 2014 میلادی حدود 900 میلیون مشترک اینترنتی داشته است و هیچ ابزاری به‌اندازه «وی‌چت» توسط این گروه از افراد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. برای چینی‌ها وی‌چت محبوب‌ترین ابزار پیام رسان اینترنتی محسوب می‌شود که تا پایان سال گذشته بیش از 400 میلیون نفر از ساکنان این کشور در آن عضویت فعال داشته‌اند. همین ابزار و محصولات مشابه باعث شده‌اند تعداد پیامک‌های ارسالی طی چند سال گذشته در چین کاهش یابد. مرکز MIIT در گزارش خود توضیح داد که در شب نخست سال 2012 میلادی مردم چین در مجموع 45/2 میلیارد پیامک به یکدیگر ارسال کردند، در شب نخست سال 2013 نیز 44/2 پیامک بین چینی‌ها رد و بدل شد و اپراتورهای مخابراتی این کشور نخستین شب سال 2014 میلادی 2 میلیارد پیامک را به دست مشترکان چینی رساندند و این کاهش قابل ملاحظه را انواع مختلف ابزارهای پیام‌رسان اینترنتی باعث شدند.

لازم به ذکر است که این روند در دیگر نقاط جهان هم به همین صورت مشاهده شد، به عنوان مثال شب کریسمس 2014 در اروپا مردم 9/2 میلیارد پیامک مخابراتی و 2/5 میلیارد پیام مبتنی بر ابزارهای اینترنتی فرستادند و در منطقه آسیا پسیفیک در همین زمان 9/10 میلیارد پیامک و 4/17 میلیارد پیام اینترنتی فرستاده شد. کارشناسان می‌گویند طی سال 2015 در مجموع 3/8 تریلیون پیامک در شبکه‌های مخابراتی جهان رد و بدل می‌شود و به خاطر حضور ابزارهای OTT که روز به روز تعداد آنها افزایش می‌یابد، طی چند سال باقی مانده از دهه جاری شاهد خواهیم بود تعداد پیامک‌ها در جهان به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یابد.