گفتوگو با فرزاد ناظم کارآفرین برتر ایرانی: موجهای جدید تکنولوژی در راه است
ناظم حدود 11 سال در شرکت یاهو به عنوان مدیر فنی مشغول به‌کار بود و حضورش در این مدت کمک بسیاری به توسعه و پیشرفت این شرکت کرد.
دنیای اقتصاد: فرزاد ناظم، از کارآفرینان برتر، در سال ۱۳۴۰ در ایران متولد شده است. او در ۱۳ سالگی برای ادامه تحصیل به شمال کالیفرنیا رفت و بعد از گرفتن دیپلم، در دانشگاه پلیتکنیک کالیفرنیا لیسانس کامپیوتر گرفت. او از همان ابتدا بیشتر از ادامه تحصیل به فکر کسب درآمد و استقلال مالی بود به طوری که در شرکت رلم (ROLM) که روی سوئیچهای کامپیوتری سیستم تلفن کار میکرد مشغول به‌کار شد.
در همان ایام یک شرکت جدید به نام سیدیس (SYDIS) از رلم بیرون آمد که نقش پیشتاز در توسعه فناوی پلت‌فرم تلفن کامپیوتری در اوایل دهه ۱۹۸۰ را داشت. مهندس ناظم برای همکاری در این شرکت دعوت شد. او در این مدت به علت شایستگیهای فراوانی که از خود نشان داد توانست به سرعت پلههای ترقی را طی کند و به مدارج مدیریتی دست یابد. او در هر ارگانی که وارد میشد بهسرعت به مدارج بالا دست مییافت و به خوبی میتوانست سکان هدایت اعضای تیم را در اختیار بگیرد. بعد از چند سال به شرکت اوراکل پیوست که در آن زمان یک استارتآپ جدید بود. او 10 سال در شرکت اوراکل ماند و پیشرفتش تا جایی بود که معاون مدیرعامل در وب و مدیا شد. ناظم که در سیلیکونولی به «زاد» معروف است سپس به یاهو پیوست و حدود ۱۱ سال مدیر فنی این شرکت بود.
در ادامه گزیدهای از مصاحبهای را میخوانید که دکتر یحیی تابش، عضو هیات علمی دانشکده علوم ریاضی دانشگاه صنعتی شریف و همکارانش حین تحقیقات خود در سیلیکونولی با فرزاد ناظم انجام دادهاند.
از تجربههای خود در اوراکل بگویید.آن موقع هنوز خیلی از مولفههای تکنولوژیهای جدید به‌طور جداگانه وجود نداشت و بسیاری از مولفهها و سیستمها را باید از پایه طراحی و پیاده میکردیم. در آنجا پروژههای خوب و جالبی انجام دادیم.
یکی از آنها طرح «شاهراه اطلاعاتی» بود که در اوایل دهه ۱۹۹۰ می‌خواستیم اینترنت پرسرعت را برای سیستمهای اطلاعاتی و ارائه برنامههای ویدئویی و… به خانهها بیاوریم. برای چنین سیستمی از سرورها گرفته تا شبکه فیبر نوری و باکسهایی که باید در خانهها میگذاشتیم همه را باید خودمان طراحی میکردیم. لری ادیسون، مدیرعامل اوراکل هرچند تمرکزش بر فروش دیتابیس بود ولی ایدههای متنوع بسیاری در حوزه اینترنت داشت که روی آنها سرمایهگذاری میکرد.
چطور شد که به یاهو رفتید؟
سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ کمکم اینترنت و کسب‌وکارهای اینترنتی رونق گرفت. اواخر سال ۱۹۹۵ بود که از شرکت یاهو با من تماس گرفتند و دعوت به همکاری کردند. زمانی که برای مصاحبه رفتم، دیدم شرکت یاهو محیط مناسبی برای من است و فضای جدیدی برای کار و تلاش است، بنابراین تصمیم گرفتم به این شرکت بروم. البته به خوشی و با حفظ دوستی از اوراکل جدا شدم و هنوز هم با لری رفت و آمد دارم و دوستان خوبی برای هم هستیم. زمانی که من کار را در یاهو شروع کردم، کمتر از یک سال از تاسیس این شرکت میگذشت و هنوز بخش تکنولوژی نداشتند.
درواقع من به‌عنوان مدیرفنی به یاهو ملحق شدم تا بخش تکنولوژی و مهندسی را راهاندازی کنم. یاهو خیلی سریع رشد کرد و از رقبایش جلو زد.
علت پیشرفت و موفقیت یاهو را در چه میدانید؟
پایینبودن هزینهها و قابلیت توسعه سریع از عوامل مهمی بود که به جلب‌توجه کاربران بسیاری انجامید. البته شرکت هم در آن زمان بالاترین سودآوری را در صنعت اینترنت پیدا کرده بود. در سال ۱۹۹۷ سرویس ایمیل یاهو را راه انداختیم که صدها میلیون کاربر به آن پیوستند و به محبوبترین سرویس ایمیل تبدیل شده بود. علاوه‌بر اینها یاهو به پورتال وب تبدیل شد و به نوعی مدخلی برای ورود به اینترنت بود که منجر به راهاندازی سرویس وب شخصی با عنوان «مای یاهو» شد. در فرآیند توسعه یاهو بیش از ۴۰ شرکت استارتآپ را که فناوری یا سرویس‌های مناسبی داشتند، خریدیم که موجب شد خدمات یاهو را سریعتر و متنوعتر گسترش دهیم.
یاهو به بورس سهام پیوسته بود؟
بله. یاهو را در سال ۱۹۹۴ دو نفر از دانشجویان دوره دکترای مهندسی برق در استنفورد به نامهای «جری یانگ» و «دیوید فیلو» راه انداختند که هدف اولیهشان راهاندازی یک دایرکتوری برای وب بود و تقریبا یک سال بعد سکویا که از معتبرترین سرمایهگذاران خطرپذیر در سیلیکونولی است، در دو مرحله حدود سه میلیون دلار سرمایه برای یاهو فراهم کرد و در ۱۲آوریل ۱۹۹۶ یاهو وارد بورس سهام شد و با ارزشگذاری هر سهم به مبلغ ۱۳دلار و با فروش 6/ 2 میلیون سهم مبلغ 8/ 33میلیون دلار به سرمایهاش اضافه کرد و جالب است که ارزش هر سهم یاهو تا حدود ۱۱۸ دلار هم بالا رفت ولی با ترکیدن حباب داتکامها در سال ۲۰۰۱ ارزش هر سهم تا حدود ۸ دلار هم پایین آمد. با این حال یاهو همراه با ایبی (ebay) و آمازون سه شرکتی بودند که توانستند در بحران داتکامها باقی بمانند و بحران را پشت‌سر بگذارند.
قطعا شما هم در توسعه و بقای یاهو نقش مهمی داشتهاید.
البته من هم نقش ویژهای داشتم. همانطور که در ابتدا اشاره کردم، بعد از اینکه من وارد یاهو شدم این شرکت از اینکه صرفا یک دایرکتوری باشد به پورتال تبدیل شد. در سالهای اولیه اینترنت به نوعی درگاه ورودی به وب برای همه کاربران بود و روی این پورتال انواع خدمات و سرویس‌های عمومی مورد نیاز ارائه شد. سرویس جستوجو هم میدادیم که البته مدتی هم از سرچ گوگل استفاده کردیم.
هیچوقت به فکر همکاری با گوگل نیفتادید؟
من در آوریل ۲۰۰۱ لری و سرگی، بنیانگذاران گوگل را به مدیران یاهو معرفی کردم تا ایده خرید گوگل را که در شروع کار بود پیگیری کنیم. لری و سرگی مبلغ ۲ میلیارد دلار برای فروش گوگل پیشنهاد کردند ولی یاهو روی مبلغ یک میلیارد ایستاد و مدتی به عنوان نماینده دو طرف، من و امید کردستانی مذاکره کردیم که در نهایت توافق حاصل نشد.
در چه سالی و چرا بازنشست شدید؟
حدود سال ۲۰۰۷ بود که به فکر بازنشستگی افتادم. من فلسفهای دارم و معتقدم رهبران هر موج جدید از تکنولوژی با رهبران موج قبلی آن متفاوت خواهند بود. به هرصورت نظرم این بود که باید کنار بروم. هرچند در دوره 10 سالهای که در یاهو بودم بخش مهندسی کارآمدی ایجاد کردم. وقتی من به یاهو پیوستم فقط ۶ مهندس در آنجا مشغول به‌کار بودند و وقتی بیرون آمدم 6هزار مهندس داشتیم. علاوه‌بر این یاهو اولین وبسایتی بود که صدها میلیون بازدیدکننده داشت و هیچوقت از کار نیفتاد.
در سال ۲۰۰۷ یاهو حدود ۷۰۰میلیون بازدیدکننده داشت. وقتی تصمیم به بازنشستگی گرفتم در وبلاگ یاهو بیانیهای منتشر کردم و نوشتم: «بعداز ۲۶ سال حضور فعال در این دورهای که تکنولوژی شتاب روزافزونی داشت من فکر میکنم وقت کنارهگیری است. وقتی به استارتآپهای جمع و جوری مثل اوراکل و یاهو میپیوستم هیچ فکر نمی‌کردم چه اتفاقاتی در پیش هستند. به دوره ده، یازدهساله اخیر در یاهو هم که نگاه میکنم توسعه و پیشرفت آن برایم شگفتانگیز است. یاهو نقش عمدهای در توسعه اینترنت به جایی که امروز رسیده ایفا کرده است و من بسیار مفتخرم که عضوی از تیم خبره کارآمد یاهو بودهام.»
بعد از بازنشستگی چه کردید؟
دو سال ابتدایی را به گشت و گذار در دنیا و در کنار خانواده بودن گذراندم. ولی بعد از آن نهادی برای سرمایهگذاری در هسته اولیه شرکت‌های نوپا راه انداختم که تا به حال روی بیش از ۱۵ شرکت سرمایهگذاری کردهایم ولی بیش از آن به مشاوره برای تکنولوژیستهای بااستعداد میپردازم؛ از مشاوره برای طراحی و معماری فنی یک سیستم تا تدوین استراتژی بازار یا جلب سرمایه. همچنین به استارتآپهایی که می‌خواهند در شرکت‌های بزرگ ادغام شوند کمک میکنم. در هیات امنای Nueva School هم هستم که می‌خواهند مدرسه جدیدی برای قرن بیست و یکم بنا کنند.
آینده تکنولوژی را در چه میبینید؟
خیلی چیزها به‌طور موازی در حال جلو رفتن هستند. من یکی از حوزههای بسیار فعال را سلامت و پزشکی میبینم؛ از نوسازی سیستمهای بیمارستانی گرفته تا سیستمهای تشخیص و پیشگیری از بیماری‌ها و ساختن داروهای جدید بر اساس نیازهای شخصی و همه بر اساس تکنولوژیهای جدید.
موبایلها قطعا در همه سیستمها خیلی بیشتر از قبل استفاده میشوند، جمعآوری دیتا از موقعیتهای محلی به‌طور زنده و دسترسی دادهها به‌طور زنده و در حال بهوجودآمدن، به سیستمهای تصمیمگیری بهینه و جدیدی نیاز دارند که به پردازش دادههای بزرگ انجامیده است.
یک سوال دیگر این است که محل‌های کار چه تغییراتی خواهند کرد؟ آیا لزوما باید در محل کار حاضر شویم؟ و بالاخره اینترنت اشیا محیط را بیش از پیش هوشمند میکند و با سیستمهایی مواجه خواهیم بود که برخلاف سیستمهای استاتیک فعلی به‌طور دینامیک عمل میکنند. به‌طور کلی قطعا موجهای جدید تکنولوژی در راه خواهد بود؛ موجهایی که میآیند و همراه خود خیلی چیزها را دگرگون میکنند.