معمای اختلال در وایبر
میثم لطفی – ایران : «از چند روز قبل در حساب کاربری خود روی وایبر با مشکل مواجه شده‌ام. هر زمان که می‌خواهم مطلبی به دوستانم بفرستم پیغام خطا برایم ظاهر میشود و برای ارسال انواع مختلف پیام و برقراری تماس‌های صوتی، یا سرعت آن بسیار کم است یا اینکه سرویس مربوطه در دسترس نیست. به صورت همزمان شبکه Wi-Fi من بخوبی کار می‌کند و برای استفاده از دیگر ابزارهای اینترنتی یا گشت‌وگذار در سایت‌های مختلف مشکلی ندارم. آیا این اختلالی است که مربوط به شرکت وایبر میشود؟» این پیامی است که حین جست‌وجو به دنبال علت اصلی کند شدن سرعت این ابزار پیام‌رسان و بررسی احتمال بروز اختلال مشابه در نقاط مختلف جهان مشاهده شد، البته این پیام از سوی یک کاربر ایرانی روی صفحه اختصاصی شرکت وایبر ارسال شده بود.
در نخستین روزهای سال 94 بین سه اپراتور تلفن همراه کشور 19 میلیارد پیامک رد و بدل شد تا در مقابل 28 میلیارد پیامک ارسال شده در مدت مشابه سال قبل، بزرگترین سقوط در این زمینه به ثبت برسد طی 14 روز نخست امسال، اینترنت کشور بیشترین مشکلات را داشت و بخش اعظم شکایت‌ها به کندی سرعت مربوط می‌شد مرکز رتبه‌بندی اینترنتی الکسا سال گذشته ایرانی‌ها را با بیش از11درصد مشترکان، بزرگترین گروه مخاطبان وایبر اعلام کرد.
جست‌وجوهای بیشتر، تعداد زیاد این قبیل پیام‌ها که کاربران ایرانی روی صفحات وایبر در شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر کردند را نشان داد و شرکت مربوطه در هیچ یک از پاسخ‌های خود مسئولیت این اختلالات را نپذیرفته و در برخی موارد هم کاربران را راهنمایی کرده که با تغییر شبکه محلی اینترنت یا به‌روزرسانی نرم‌افزار به آخرین نسخه، بتوانند مشکل خود را حل کنند. در ادامه این بررسی‌ها مشخص شد آخرین باری که شرکت وایبر به صورت رسمی روی صفحه خود در فیس‌بوک خبر از بروز مشکل فنی و کند شدن سرعت دسترسی به سرویس‌ها را داده، مربوط به تاریخ اول آوریل 2014 یعنی حدود یک سال قبل است.
در پیام وایبر آمده بود: «ما به صورت موقت یک وقفه را در خدمات‌رسانی به کاربران تجربه می‌کنیم. هم‌اکنون در حال کار کردن روی این مسأله هستیم تا مشکل بزودی حل شود». پیغام یاد شده نشان داد که وایبر آخرین بار حدود یک سال قبل با چنین مشکلی مواجه بوده و آن را یک اختلال موقتی خوانده است.
بررسی برای یافتن علت اختلال وایبر ادامه یافت در مطالعه سایت اینترنتی وایبر تأیید شد که هیچ خبر، بیانیه یا اعلامیه رسمی مبنی بر بروز اختلالات در سرور مرکزی و کاهش سرعت دسترسی کاربران در نقاط مختلف جهان گزارش نشده است. حتی سایت اینترنتی شرکت مربوطه هم چنین مسئله‌ای را تأیید نمی‌کند در مقابل شکایت‌ها عمدتاً از جانب کاربران ایرانی است. این در حالی است که طی چند هفته اخیر برخی محافل داخل کشور بارها اعلام کردند پایین آمدن سرعت دسترسی به این ابزار پیام‌رسان در هفته‌های گذشته، ارتباطی به اپراتورها و مراکز ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی داخلی نداشته است و شرکت وایبر مسئول این اتفاق است.
ایرانی‌ها بزرگترین گروه مخاطبان وایبر
سرویس پیام‌رسان وایبر که ابتدا روی دستگاه‌های موبایلی استفاده می‌شد و هم‌اکنون نسخه رایانه‌ای آن هم در اختیار کاربران قرار گرفته است، دوم دسامبر 2010 نخستین بار برای صاحبان گوشی آیفون عرضه شد و آن روزها مهم‌ترین رقیب خود را اسکایپ می‌دانست. این سرویس در یک شرکت شریک امریکا فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آنکه نسخه‌های مختلف ابزار مربوطه متناسب با انواع سیستم‌های عامل موبایلی عرضه شد، محبوبیت جهانی پیدا کرد تا آنکه در فوریه 2014 شرکت ژاپنی Rakuten به صورت رسمی اعلام کرد با پرداخت 900 میلیون دلار وایبر را از آن خود کرده است.
گفتنی است از زمانی که مدیریت وایبر در اختیار ژاپنی‌ها قرار گرفت، امنیت و ارتقای خدمات به مهم‌ترین اولویت آن تبدیل شد و اکتبر 2014 به دلیل عدم رمزگذاری اطلاعات کاربران، دسترسی راحت به محتوای داخلی و نبود سیستم محافظتی قوی، عنوان ناامن‌ترین ابزار پیام‌رسان اینترنتی به وایبر اختصاص یافت.
اما با همه این توضیحات و وجود رقبای سرسختی چون واتس‌اپ، لاین، تانگو و…، وایبر از همان ابتدا نزد ایرانی ها بیشترین نفوذ را داشت و مرکز رتبه‌بندی اینترنتی الکسا سال گذشته ایرانی‌ها را بزرگترین گروه مخاطبان وایبر اعلام کرد و توضیح داد بیش از 11 درصد مشترکان این سرویس در سراسر جهان ایرانی هستند.
همین نفوذ باعث شد نخستین روزهای سال 94 شمسی بین سه اپراتور تلفن همراه کشور 19 میلیارد پیامک رد و بدل شود تا در مقابل 28 میلیارد پیامک ارسال شده در مدت مشابه سال قبل، بزرگترین سقوط در این زمینه به ثبت برسد. در حالی که سال‌های گذشته شبکه تلفن ثابت و همراه در ایام نوروز با بیشترین اختلال مواجه می‌شدند، طی 14 روز نخست امسال شبکه اینترنت کشور بیشترین مشکلات را پیش‌روی خود دید و بخش اعظم شکایت‌های کاربران هم به کندی سرعت برای بهره‌مندی از خدمات وایبر مربوط می‌شد و این گمانه‌زنی‌ها ایجاد شد که مدیران ذیربط با هدف جلوگیری از ضررهای بیشتر اپراتورهای موبایلی چنین اقدامی را انجام داده است.
وایبر و دسترسی جهانی
اگرچه این سرویس پیام‌رسان توانست بیشترین محبوبیت را بین ایرانی‌ها کسب کند، اما در بازار جهانی چندان هم موفق نبود. در فوریه 2014 که شرکت Rakuten وایبر را خریداری کرد مجموع مشترکان فعال آن 100 میلیون نفر گزارش شد و اکتبر همان سال تعداد این افراد از مرز 209 میلیون نفر هم گذشت. شرکت وایبر سرانجام ژانویه 2015 با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد در هر ماه 236 میلیون مشترک فعال از این خدمات بهره می‌برند و این در حالی بود که تعداد مشترکان ماهانه واتس‌اپ بیش از 800 میلیون نفر گزارش شد.
اما وایبر طی یک سال گذشته نهایت تلاش خود را انجام داد تا برای همین تعداد کاربر بهترین خدمات را ارائه دهد و از این طریق بتواند توجه تعداد بیشتری از کاربران جهانی را به خود جلب کند. برای اثبات این ادعا مرکز IsItDownRightNow به عنوان یکی از معتبرترین منابع اینترنتی برای سنجش سرعت دسترسی کاربران به سرویس‌های آنلاین یک ماه قبل بررسی دقیقی روی وایبر انجام داد تا میانگین سرعت دسترسی کاربران جهانی به آن مشخص شود. لازم به ذکر است بررسی مذکور در اوایل سال 94 یعنی روزهایی انجام شد که کاربران ایرانی شکایت‌های فراوان از کندی سرعت در این سرویس پیام‌رسان داشتند.
این مرکز بررسی خود را در روزهای 31 مارس و اول آوریل 2015 انجام داد و طی دو روز یاد شده سیستم هوشمند آن 10 بار به صورت تصادفی میانگین سرعت دسترسی به خدمات مختلف وایبر از جمله ارسال پیام، تماس صوتی و… را بررسی کرد و در پایان مشخص شد بیشترین تأخیر برای دسترسی به سرویس‌های این ابزار پیام‌رسان 71 میلی‌ثانیه بوده است و به عبارت دیگر کاربران جهانی با میانگین سرعت کمتر از یک ثانیه از این سرویس بهره برده‌اند.
اطلاعات و جدول‌های منتشر شده از سوی مرکز IsItDownRightNow که مربوط به ابتدای سال 94 می‌شد، هیچ گونه اختلالی را برای کاربران جهانی وایبر تأیید نکرد. اما طی روزهای گذشته شکایت کاربران ایرانی از کند بودن سرعت دسترسی به این سرویس افزایش یافت.
برای بررسی نهایی از این مسأله که آیا اختلال وایبر، معضلی جهانی است یا خیر بار دیگر مرکز سنجش سرعت خدمات اینترنتی IsItDownRightNow در روزهای 21 و 22 آوریل مصادف با یکم و دوم اردیبهشت 94 به صورت تصادفی 10 بار سرعت خدمات وایبر را بررسی کرد و در پایان گفته شد میانگین سرعت دسترسی کاربران جهانی به سرویس اینترنتی وایبر در این دو روز 65 میلی‌ثانیه بوده است و نتیجه این بررسی حکایت از آن دارد که وایبر اختلالی ندارد و با سرعت دقیق و مطمئن به کاربران جهانی عرضه میشود.
به هر حال، بررسی‌های چند روزه برای پیدا کردن سرنخی از کندی سرعت وایبر در دیگر نقاط جهان و احتمال بروز اختلال در سرورهای مرکزی این شرکت تا لحظه تنظیم این گزاش بی‌نتیجه ماند و این در حالی است که برخی مدیران ارتباطی کشور ادعا کرده‌اند که نقشی در اختلال پیش آمده در شبکه اجتماعی وایبر نداشته‌اند و در آخرین اظهار نظر وحید صدوقی مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار با رد اختلال پیش آمده در وایبر از سوی اپراتورها اعلام کرده است که اختلال وایبر شاید به دلیل تعویض تیم مدیریتی این شبکه و رفتن آنها به شبکه اجتماعی تلگرام به وجود آمده است؛ ادعایی که نمی‌توان بر آن مهر تأیید گذاشت.