دانمارک؛ مبدأ ورود پول مجازی به بازار غرب
تصور کنید از صبح که سوار تاکسی می‌شوید به محل کار خود بر‌سید تا عصر که برای خرید روزانه به فروشگاه نزدیک منزل مراجعه می‌کنید، همه پرداخت‌های خود را به کمک کارت اعتباری انجام دهید و هیچ نوع اسکناس یا سکه‌ای با خود به همراه نداشته باشید. تا اینجای کار همه چیز عادی به نظر می‌رسد و ممکن است حتی چند روز قبل هم چنین تجربه‌ای داشته باشید.
اما اگر قرار باشد تمام ساکنان شهر شما و با نگاه گسترده‌‌تر همه کسانی که در کشور شما زندگی می‌کنند پول کاغذی را کنار بگذارند، باز هم این اتفاق عادی به نظر می‌رسد؟ به عبارت دیگر اگر قرار باشد یک روز صبح که از خواب بیدار می‌شوید به شما اطلاع دهند که پول کاغذی و سکه از کشور شما جمع‌آوری شده است، می‌توانید با این قضیه کنار بیایید؟ باید گفت دانمارک نخستین کشوری است که تصمیم گرفته چنین تصوری را محقق کند و پول را برای همیشه کنار بگذارد. طرحی که به موجب آن انواع کارت‌های اعتباری جایگزین پول واقعی می‌شوند به گونه‌ای دنبال میشود که دانمارک را به نخستین کشور بدون اسکناس و سکه تبدیل می‌کند.
خداحافظ اسکناس
دولت دانمارک پیش‌نویس طرحی را به تصویب رسانده است که به موجب آن از ژانویه 2016 یعنی کمتر از یک سال دیگر بیشتر فروشگاه‌های آن پول‌های حقیقی را کنار می‌گذارند و فقط با پول مجازی یا همان کارت‌های اعتباری به مردم خدمت‌رسانی می‌کنند. دیگر مراکز ارائه‌دهنده خدمات روزمره زندگی مردم از جمله بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها و اداره پست نیز در مرحله بررسی طرح به سر می‌برند و احتمالاً طی چند ماه آینده، قانون تصویب شده در این زمینه را می‌پذیرند تا اقتصاد خانواده‌های دانمارکی را وابسته به خدمات الکترونیکی مدیریت کنند.
دانمارک که در همسایگی دو کشور نروژ و سوئد در منطقه اسکاندیناوی قرار گرفته است، نخستین کشور جهان در زمینه توسعه پول الکترونیک محسوب میشود و همواره نام خود را به عنوان بزرگترین توسعه دهنده خدمات مربوطه معرفی کرده است. با تصویب پیش‌نویس طرح جدید در دولت این کشورها، سازمان‌ها و مراکز تجاری دانمارک نیز اعلام کردند که این اتفاق مزایای فراوانی را برای آنها به همراه می‌آورد و وابستگی کامل به پول الکترونیکی باعث میشود تا هزینه‌های انتقال و توزیع پول افزایش یابد، امنیت بخش اقتصادی بالاتر رود و احتمالاً سرقت‌های مالی بسیار کم شود.
اگرچه تحقق این مسأله اندکی بلندپروازانه به نظر می‌رسد، اما دولت دانمارک تصمیم گرفته است خود را به عنوان نخستین کشور بدون پول کاغذی به جهانیان معرفی کند. در این جامعه که قرار است به مرور زمان پول نقد به طور کامل حذف شود، 5/6 میلیون نفر زندگی می‌کنند و برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای انجام شده است تا تمام آنها به کارت اعتباری مورد نیاز خود مجهز شوند و بدرستی بیاموزند که انواع پرداخت در زندگی روزانه را مبتنی بر این کارت‌ها مدیریت کنند.
به گفته «مایکل بوسک-جپسن» مدیر «انجمن بانکداران دانمارکی» این طرح در مرحله نخست غیرواقعی و توهمی به نظر می‌رسد، اما با پیشرفت‌هایی که در عرصه فناوری صورت می‌گیرد دور از ذهن به نظر نمی‌رسد که در آینده نه چندان دور جامعه غیرنقدی به یک اتفاق عادی در سراسر جهان تبدیل شود و پول کاغذی بزودی کنار برود.
جامعه غیرنقدی
بر اساس قوانین موجود، تمام فروشگاه‌های دانمارک هم‌اکنون موظف هستند پول نقد دریافت کنند. اما این مسأله باعث نشده است تا مراکز مختلف این کشور از قافله فناوری عقب بمانند و تلاشی برای سازگاری با پیشرفت‌های جدید نکنند.
آخرین گزارش منتشر شده از سوی دولت این کشور نشان می‌دهد که بیش از 40 درصد مردم دانمارک سرویس MobilePay وابسته به بانک Danske را مورد استفاده قرار می‌دهند و بدون آنکه مراجعه حضوری به شعبه‌های بانک داشته باشند، امور مورد نیاز خود از جمله نقل و انتقال پول یا خریدهای آنلاین را با همین سرویس به انجام می‌رسانند. این داستان به صورت کاملاً مشابه در کشورهای نروژ و سوئد هم دنبال میشود و برای آنها نیز طرح‌های مشابهی ارائه شده است تا در آینده نه چندان دور پول کاغذی و سکه کنار گذاشته شود.
کشورهای مستقر در منطقه اسکاندیناوی کمتر از 6 درصد پرداخت‌های مالی خود را وابسته به پول حقیقی انجام می‌دهند. در مقابل گفته میشود در کشوری مثل امریکا 47درصد پرداخت‌ها وابسته به اسکناس است و پول نقد رکن اصلی را برعهده دارد. بانک مرکزی نروژ با اعلام این خبر توضیح داده است که سیاست‌های منطقه اسکاندیناوی به گونه‌ای پیش می‌رود که 6 درصد مذکور در حال کاهش است و می‌تواند نزدیک شدن آن به صفر را پیش‌بینی کرد.
فرآیند استفاده از پول الکترونیک در کشوری مانند سوئد به گونه‌ای تعریف شده است که شما حتی می‌توانید روزنامه مورد نظر خود را هم با کارت اعتباری خریداری کنید و به افراد بی‌خانمانی که سر چهارراه‌ها به فروش روزنامه یا گل مشغول هستند پول الکترونیک بدهید. در شهر استکهلم حتی می‌توان با پول الکترونیک و کارت‌های اعتباری به فقرا کمک کرد. شرکت iZettle بزرگترین تولیدکننده دستگاه‌های کارت‌خوان در اروپای شمالی اعلام کرد که تمام برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شده است تا طی سال 2015 میلادی امکان پرداخت‌های موبایلی برای همه شهروندان سوئدی فراهم شود و همه این برنامه‌ریزی‌ها صورت می‌گیرد تا پول حقیقی برای همیشه کنار رود.
گسترش پول الکترونیک
اسکاندیناوی همواره به‌واسطه توسعه در خدمات الکترونیکی رفاهی شهرت جهانی داشته است. اما بجز آن، دیگر مناطق اروپایی نیز استقبال گسترده‌ای از پول دیجیتال داشته‌اند و با سرمایه‌گذاری‌های گسترده می‌کوشند خدمات مرتبط را در اختیار شهروندان خود قرار دهند. بر اساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی بانک مرکزی اروپا، میزان پرداخت‌های غیرنقدی در این منطقه طی سال 2013 میلادی رشد 6درصدی را تجربه کرده است. همچنین طی یک سال گذشته در بریتانیا آنقدر که از پول الکترونیک استفاده شده، پول کاغذی کاربرد نداشته است و پرداخت‌های دیجیتالی محبوب‌تر بوده‌اند. این اتفاق برای نخستین بار در بریتانیا صورت گرفته است و پیش‌بینی میشود تا پایان امسال دیگر کشورهای اروپایی نیز اتفاق مشابه را تجربه کنند.
البته این ماجرا محدود به اروپا نمی‌شود. سازمان ملل متحد(UN) با همکاری «بنیاد بیل و ملیندا گیتس» همکاری‌های گسترده‌ای را آغاز کرده‌اند تا به موجب آن انجمن‌ها و مؤسسات مختلف برای کنار گذاشتن پول کاغذی و روی کار آمدن سیستم دیجیتالی نقل و انتقالات مالی فعالیت خود را در مناطق محروم و کشورهای اروپایی آغاز کنند. این مسأله علاوه بر اینکه هزینه‌های تحمیل شده به جامعه را کاهش می‌دهد، امنیت مالی را هم بیشتر می‌کند و روابط دولت با مراکز خصوصی افزایش می‌یابد. برای این کار سازمان ملل طرح‌های مختلفی در نظر گرفته است و سعی دارد با تشویق مراکز محلی، آموزش‌های لازم را به مردم بدهد تا بتوانند زندگی خود را وابسته به پول دیجیتال جلو ببرند.
با همه این توضیحات باید توجه داشت که هنوز جامعه کاملاً دیجیتالی و عاری از پول واقعی در جهان وجود ندارد. معاملات دیجیتال و انتقالات مالی در سیستم‌های الکترونیک با همه مزایای مذکور، مشکلاتی را هم به همراه دارند. این فضاها خطرات امنیتی را به همراه می‌آورند و در زمینه حملات سایبری آسیب‌پذیری‌های فراوان متوجه آنها میشود. همین مسائل باعث شده است تا بسیاری از سالخوردگان و حتی سازمان‌ها ترجیح بدهند که فعالیت‌های خود را مبتنی بر پول حقیقی جلو ببرند.
گزارش جدید منتشر شده از سوی مرکز ECB نشان می‌دهد که حملات سایبری سالانه میلیاردها دلار از حساب الکترونیکی کاربران بدشانس سرقت می‌کند. تنها در سال 2012 میلادی در منطقه اروپا 1/3 میلیارد دلار از کارت‌های اعتباری سرقت شد که این رقم نسبت به سال قبل از آن 15 درصد افزایش یافت. با این وضعیت باید دید که طرح دانمارک برای تشکیل جامعه‌ای بدون پول حقیقی چطور می‌خواهد به موفقیت برسد.