مجوز جدید به انحصار مخابرات پایان می‌دهد؟
براساس مجوز رگولاتوری، شرکت‌های اینترنتی می‌توانند شبکه دسترسی اختصاصی ایجاد کنند.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی این روزها، ساعت‌های شلوغ کاری را می‌گذراند. کارشناسان و اعضای کمیسیون این سازمان حالا روی پرونده‌های شرکت‌های اینترنتی کار می‌کنند که قرار است در صورت دریافت پروانه جدید اینترنتی که از آن به عنوان FCP یاد میشود، کاستی‌های بازار 10 ساله اینترنت کشور را جبران کنند.
پروانه‌های جدید با هدف کاهش چالش شرکت‌های اینترنت پرسرعت یا PAP با شرکت مخابرات ایران بر سر دریافت امکانات و از بین بردن انحصار موجود در این بازار و همچنین از سوی دیگر افزایش سرمایه‌گذاری و ایجاد رقابت سالم شکل گرفته است.
کارشناسان و فعالان شرکت‌های اینترنتی اعلام می‌کنند که بدون شک ارائه پروانه‌های جدید برای این بازار لازم و ضروری بوده و این اقدام سازمان تنظیم مقررات قابل ستایش است. اما همین گروه با نگرانی از نادیده گرفتن برخی شرایط، انتقاداتی را نسبت به پروانه‌های جدید FCP مطرح می‌کنند.
براساس آخرین خبر منتشر شده از سوی سازمان تنظیم مقررات، تا کنون 26 شرکت متقاضی دریافت پروانه‌های FCP درخواست خود را به سازمان ارسال و مراحل بررسی پرونده‌های آنها از 24 خرداد تا کنون ادامه دارد. حالا شرکت‌های فعال اینترنتی با افزایش ناگهانی شرکت‌ها از 11 به حدود 20 این نگرانی را دارند که چه تضمینی برای دریافت خدمات لازم از طرف شرکت مخابرات برای این شرکت‌ها فراهم است؟ چرا که تا کنون و با حضور 11 شرکت PAP خدمات مورد نیاز این شرکت‌ها به صورت محدود و قطره چکانی از سوی شرکت مخابرات ایران (به‌عنوان تنها شرکت انحصاری دارای زیرساخت تلفن ثابت و خطوط مسی برای ارائه اینترنت پرسرعت) به آنها ارائه می‌شد.
فعالان اینترنتی بر این باورند که افزایش بازیگران بازار اینترنت پرسرعت نه تنها معضلات 10 ساله این بازار را حل نمی‌کند، بلکه شرایط را پیچیده‌تر از گذشته هم خواهد کرد.
افزایش بازیگران اینترنتی و نگرانی فعالان بازار
اواخر سال گذشته، ضوابط و شرایط اصول حاکم بر صدور پروانه ایجاد و بهره‌برداری از ارتباطات ثابت (FCP) به تصویب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات رسید. طبق این مصوبه کلیه دارندگان پروانه‌های PAP، PSTN، ISDP و ISP، در قالب پروانه FCP یا پروانه «ارائه خدمات ارتباطات ثابت Servco» (پروانه دیگری که دارنده آن با استفاده از بخشی از شبکه FCP به ارائه خدمات ارتباطات ثابت می‌پردازد) ادامه فعالیت خواهند داد.
اما شرکت‌های اینترنتی که نتوانند براساس ضوابط و آنچه مصوبه پروانه FCP از آنها خواسته عمل کنند باید تا پایان سال 1395 شبکه خود را جمع‌آوری و در اختیار یکی از دارندگان پروانه FCP قرار دهند. به متقاضیان اخذ پروانه FCP نیز تا تاریخ 24 خرداد ماه سال جاری مهلت داده شده بود تا درخواست خود را به سازمان تنظیم مقررات جهت صدور پروانه ارائه کنند.
سازمان تنظیم مقررات اعلام کرده است که تا تاریخ در نظر گرفته شده، 26 تقاضای دریافت پروانه FCP به این سازمان ارسال شده است.
براساس نتایج اولیه بررسی ۲۶ تقاضای دریافت پروانه ارتباطات ثابت (FCP) تعداد ۱۰ متقاضی، شرایط ۷ مصوبه شماره ۲ جلسه ۲۰۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات را نداشته و حائز شرایط صدور پروانه نشده‌اند. سازمان تنظیم اعلام کرده است که این شرکت‌ها تا پایان وقت اداری ۷ مرداد مهلت دارند درصورت لزوم با ذکر دلایل و مستندات درخواست تجدیدنظر کنند.
از شهریور ماه سال 93 که سازمان تنظیم مقررات به دنبال فرا رسیدن زمان تمدید پروانه شرکت‌های اینترنتی، خبر از تغییر در پروانه شرکت‌های اینترنتی در لباسی جدید با عنوان FCP و Servco داد، انتقاد‌ها و اعتراض‌های گوناگونی از زبان مدیران شرکت‌های اینترنتی شنیده شد. اعتراض‌هایی که سرانجام با برگزاری جلسه‌های هم‌اندیشی بین سازمان با فعالان این حوزه تغییراتی در بند‌های مصوبه «اصول حاکم برصدور پروانه‌های جدید ارتباطات ثابت» را به دنبال داشت.
اما با وجود توجه سازمان به درخواست شرکت‌های اینترنتی در ایجاد تغییرات در بند‌هایی از این مصوبه، هنوز برخی فعالان و کارشناسان نگرانی‌هایی را نسبت به صدور پروانه FCP و Servco مطرح می‌کنند.
محمدرضا کریمی، رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران درگفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با استقبال از تصمیم سازمان برای تغییرات در پروانه شرکت‌های اینترنتی بعد از 10 سال می‌گوید: «پروانه‌های جدید نسبت به پروانه‌های قدیمی جامع‌تر و کامل‌تر شده‌اند و محدودیت‌های تکنولوژی از روی این پروانه‌ها حذف شده است. اما چند نکته در این پروانه مغفول مانده است. از جمله اینکه سازمان نصر تهران پیش‌بینی می‌کرد که با پروانه‌های جدید تعداد شرکت‌های اینترنتی کم شود و نهایت به 5 شرکت برسند اما در حال حاضر می‌بینیم که نزدیک به 26 شرکت درخواست داده‌اند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «هرچند ممکن است در این بین با درخواست 10 شرکت موافقت نشود اما با این حال امکانات این حوزه محدود است و اگر تعداد شرکت‌های اینترنتی بیشتر از گذشته شود به خاطر انحصار شرکت مخابرات برای ارائه خدمات به شرکت‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو خواهیم شد.» انتقاد از افزایش فعالان این حوزه و به دنبال آن عدم همکاری مخابرات با این شرکت‌ها در حالی مطرح میشود که سازمان تنظیم مقررات اعلام می‌کند در مصوبه پروانه‌های FCP پیش‌بینی لازم برای حل این مشکل در نظر گرفته شده است. از جمله اینکه به شرکت‌ها اجازه داده شده خودشان اقدام به فراهم کردن زیرساخت‌های لازم در بخش دسترسی و انتقال کنند.
اما کریمی معتقد است شرکت‌های اینترنتی بخش خصوصی امکان فراهم کردن زیرساخت مخابراتی را ندارند. وی در این زمینه می‌گوید: «این کار شدنی نیست و هیچ جای دنیا نمی‌توان دید که چند شبکه زیرساخت وجود داشته باشد. همچنین زیر ساخت شرکت مخابرات ایران مویرگی و جزو منابع ملی کشور است و به نظر نمی‌رسد که شرکت‌های بخش خصوصی امکان و توانایی فراهم کردن این زیرساخت را داشته باشند.
همچنین ایجاد این زیرساخت‌ها به خاطر بوروکراسی‌های اداری با نهاد‌هایی مانند شهرداری برای دریافت مجوز بسیاری طولانی و وقت‌گیر است.» وی معتقد است ایجاد یک شبکه مخابراتی موازی با شبکه مادر مخابرات ایران حداقل در تهران بیشتر شبیه به یک رویاست.
درخواست برای کاهش شرکت‌های اینترنتی
در همین زمینه بابک قاجار، معاون بازرگانی گروه شرکت پارس‌آنلاین درگفت‌وگو با«دنیای اقتصاد»، نیز با اعلام اینکه اقدام سازمان تنظیم برای تغییر پروانه‌های اینترنتی لازم و استراتژیک بوده با اشاره به آمار پورت‌های واگذاری اینترنت پرسرعت درکشور می‌گوید: « براساس برنامه پنجم توسعه باید تا سال آینده12 میلیون پورت اینترنت پرسرعت در کشور واگذار شود و این درحالی است که تا کنون نزدیک به 9 میلیون پورت واگذار شده و دلیل عقب‌افتادگی از این برنامه نیز به خاطر انحصار ایجاد شده توسط مخابرات در این بازار است و اینکه بخش خصوصی رقیبی به قدرت و توانایی این شرکت داشته و همین امر آهنگ واگذاری اینترنت را کند کرده است.
حالا با این پیش زمینه سازمان تصمیم به تغییر در پروانه‌ها کرده است و صرف‌نظر از بند‌های مصوبه پروانه‌های FCP، این پروانه می‌تواند انحصار را از بین ببرد اما این تمام ماجرا نیست.» وی در ادامه می‌افزاید: «نگاه کلی به پروانه این دید را به وجود می‌آورد که با پروانه جدید اینترنتی چالش‌های این حوزه برطرف میشود اما در واقع این مصوبه باعث افزایش تعداد شرکت‌های اینترنتی شده و با در نظر گرفتن حذف برخی از این شرکت‌ها باز هم نزدیک به 15 شرکت با عنوان پروانه FCP در بازار فعالیت خواهند کرد.
همچنین این دید که به مرور برخی شرکت‌ها در هم ادغام یا برخی به مرور از بازار حذف می‌شوند نیز کاملا اشتباه است چرا که در خصوص 11 شرکت PAP نیز همین دید وجود داشت اما بعد از گذشت 10 سال می‌بینیم که این شرکت‌ها چه خوب و چه بد در حال فعالیت هستند.» به باور وی شرکت مخابرات به هیچ وجه با 15 یا 20 شرکت در قالب پروانه‌های جدید امکانات نمی‌‌دهد و همچنین امکانات مخابرات هم در این زمینه محدود است.
قاجار در واکنش به اجازه سازمان تنظیم مقررات به شرکت‌های اینترنتی بخش خصوصی برای ایجاد شبکه زیرساخت می‌گوید: «در حال حاضر از بین 11 شرکت PAP 3 تا 4 شرکت به صورت قدرتمند در بازار به کاربران خود امکانات می‌دهند و سایر شرکت‌ها کمتر از 100 هزار پورت به مشتریان خود واگذار کرده‌اند. در چنین شرایطی که شرکت‌های اینترنتی قوی کمی داریم چطور سازمان تنظیم مقررات انتظار دارد این شرکت‌ها اقدام به ایجاد زیرساخت برای ارائه خدمات اینترنتی خود کنند تا درگیر انحصار شرکت مخابرات ایران نشوند.»
او تاکید می‌کند که ظرفیت‌های شهرهای کشور از جمله تهران محدود است و شهرداری هم در این زمینه مشکلاتی را برای ارائه مجوز ایجاد زیرساخت برای شرکت‌های دارای پروانه FCP ایجاد می‌کند چنان که در حال حاضر هم مخابرات برای دریافت این مجوز‌ها در گیر بوروکراسی‌های طاقت‌فرسا است. از جمله شرایط دریافت پروانه FCP به متقاضیان نداشتن سهامدار مشترک در شرکت‌هایشان است اما این درحالی است که بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد برخی از متقاضیان پروانه جدید اینترنتی در شرکت‌های مختلف سهامدار هستند.
همچنین براساس ادعای قاجار در برخی از این شرکت‌های اینترنت بخش خصوصی، مخابرات بخشی از سهام این شرکت‌ها را در اختیار دارد و با این روش اگر سازمان تنظیم مقررات، تغییرات و پیش‌بینی‌هایی را در نظر نگیرد، مشکلات رقابت ناسالم گذشته تکرار خواهد شد.
فعالان شرکت‌های اینترنتی پیشنهاد می‌کند تا زمان باقی است سازمان تنظیم مقررات بازنگری‌های لازم را روی مصوبه پروانه FCP ایجاد کند. همچنین این سازمان با ارزش‌گذاری روی پروانه‌های صادره، مجوز فعالیت شرکت‌های اینترنتی را از 15یا 20 پروانه به سه پروانه برساند و واگذاری کاهش شرکت‌ها در طول فعالیت را به آینده موکول نکند.
پاسخ رگولاتوری به منتقدان
در مقابل انتقاد و نگرانی شرکت‌های اینترنتی نسبت به پروانه‌های جدید اینترنتی، سازمان تنظیم مقررات اعلام می‌کند تمام پیش‌بینی‌های لازم را درخصوص پروانه FCP و پروانه ارائه خدمات ارتباطات ثابت Servco به کار گرفته است.
صادق عباسی شاهکوه، معاون صدور مجوز سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، در واکنش به نگرانی شرکت نسبت به عدم همکاری مخابرات در صورت افزایش شرکت‌های اینترنتی می‌گوید: «کاملا قبول دارم که با افزایش تعداد شرکت‌های اینترنتی مشکل محدودیت امکانات مخابراتی بیشتر خواهد بود؛ اما در این زمینه پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته از جمله اینکه دارنندگان پروانه FCP ملزم به ایجاد شبکه دسترسی برای خودشان شده‌اند این یعنی دیگر شرکت‌ها درگیر دریافت خدمات از مخابرات نمی‌شوند. همچنین در بازار رقابت، شرکت‌های موفق باقی خواهند ماند.»
او تاکید می‌کند که در حال حاضر 26 متقاضی درخواست‌های خود را به این سامان ارائه داده‌اند که 10 متقاضی شرایط ۷ مصوبه شماره ۲ جلسه ۲۰۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات را نداشته و حائز شرایط صدور پروانه نیستند. هرچند به این شرکت‌ها اجازه تکمیل پرونده داده شده است. او می‌افزاید: «هنوز تعداد نهایی شرکت‌های اینترنتی با پروانه FCPمشخص نشده است. ما هم مایل به افزایش تعداد این شرکت‌ها نیستیم؛ چرا که امکانات محدود است. اما ما طبق پروانه جلو می‌رویم.»
وی بر این باور است که براساس پروانه جدید تبعیض بین شرکت‌ها برداشته خواهد شد و امکانات به صورت مساوی در اختیار فعالان این بازار قرار می‌گیرد و وابستگی شرکت‌های اینترنتی به شرکت مخابرات ایران کم میشود.او در واکنش به سهامدار بودن برخی شرکت‌ها در شرکت‌های دیگر نیز تاکید کرد که تاکنون سازمان در بررسی پرونده متقاضیان با چنین موردی برخورد نکرده است. عباسی تاکید می‌کند که پیش‌بینی‌های لازم برای مقررات‌گذاری در این حوزه شده است و این سازمان با الزامات در نظر گرفته شده پاسخگوی نگرانی فعالان اینترنتی خواهد بود.