اتفاق تازه در تجهیز سازمان دولت به فناوری
با امضای یک توافق «شبکه دولت» به شبکه ملی اطلاعات متصل میشود.
شبکه دولت را نباید با دولت الکترونیک یکی دانست یا اشتباه گرفت. این دو موضوع کاملاً از هم جدا هستند. چرا که شبکه دولت در حقیقت یک زیرساخت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای انجام کارهای خاص و کاملاً متفاوت از دولت الکترونیک است البته می‌تواند در آینده بخشی از دولت الکترونیک باشد.
چشم‌انداز شبکه دولت، اتصال به شبکه ملی اطلاعات است. به این معنا که بعد از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، کسانی که از شبکه ملی استفاده می‌کنند، می‌توانند به شبکه دولت دسترسی پیدا کنند. حتی شبکه لایه عمومی دولت می‌تواند خود لایه اختصاصی شبکه ملی اطلاعات شود، بنابراین منافاتی بین شبکه دولت و شبکه ملی اطلاعات وجود ندارد و هر دو بخشی از دولت الکترونیک خواهد شد.
یکی از ویژگی‌های شبکه عمومی دولت، اتصال به شبکه‌های دستگاهی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی مانند «رشد» (آموزش و پرورش)، «شباب» (وزارت بازرگانی)، «سلامت» (وزارت بهداشت)، «عدالت» (قوه قضائیه) و… است تا شبکه‌های محلی بعد از اتصال به شبکه دولت بتوانند از شبکه‌های سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها استفاده کنند.
«شبکه دولت» در آینده با امضای تفاهم نامه به «شبکه ملی اطلاعات» متصل و بخشی از دولت الکترونیک خواهد شد. این خبر را علی عباسیان آرانی، مدیر کل دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی مرکز فناوری اطلاعات و امنیت نهاد ریاست جمهوری اعلام کرد. وی به «ایران» گفت: اکنون شبکه دولت در 11 هزار نقطه کشور، برای تبادل اطلاعات و تسریع در انجام خدمات، قابل دسترسی است و مقرر شده دسترسی به این شبکه تا 60 هزار نقطه (تا سطح بخشداری ها) در کشور برسد.
شبکه دولت، دولت الکترونیک نیست
«شبکه دولت را نباید با دولت الکترونیک یکی دانست یا اشتباه گرفت. این دو موضوع کاملاً از هم جدا هستند. شبکه دولت در حقیقت یک زیرساخت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای انجام کارهای خاص و کاملاً متفاوت از دولت الکترونیک است البته می‌تواند در آینده بخشی از دولت الکترونیک باشد.»
عباسیان آرانی، با بیان این مطلب می‌افزاید: «سرویس‌هایی روی شبکه دولت قرار داده شده که در آینده امکان ارتباط آنها با دولت الکترونیک بیشتر میسر خواهد شد.»
وی در پاسخ سؤال عده‌ای که مطرح کردند چرا با وجود سابقه طولانی راه‌اندازی شبکه دولت، دولت الکترونیک شکل نگرفته است، می‌افزاید: «بحث دولت الکترونیک چند سال است که در برنامه پنجم توسعه دولت لحاظ شده است در صورتی که شبکه دولت سابقه طولانی دارد.»
این مقام مرکز فناوری نهاد ریاست جمهوری هدف شبکه دولت را ارائه خدمات الکترونیکی و اطلاعات، همسو‌سازی و هماهنگی برای استفاده از ظرفیت‌های آی تی سی به صورت یکپارچه به ذینفعان برای رسیدن به دولتی فراگیر و هوشمند عنوان کرده و می‌گوید: «چشم‌انداز شبکه دولت، اتصال به شبکه ملی اطلاعات است. به این معنا که بعد از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، کسانی که از شبکه ملی استفاده می‌کنند، می‌توانند به شبکه دولت دسترسی پیدا کنند. حتی شبکه لایه عمومی دولت می‌تواند خود لایه اختصاصی شبکه ملی اطلاعات شود، بنابراین منافاتی بین شبکه دولت و شبکه ملی اطلاعات وجود ندارد و هر دو بخشی از دولت الکترونیک خواهد شد.»
عباسیان آرانی می‌افزاید: «قرار است تفاهم نامه‌ای برای دوران‌گذار شبکه دولت به شبکه ملی اطلاعات امضا شود. تا نیازی به انجام موازی‌کاری نباشد بنابراین شبکه دولت با شبکه ملی اطلاعات ارتباط تنگاتنگی خواهند شد.»
یک شبکه 18 ساله
اما سؤال این است که پیشینه طرح «شبکه دولت» به چه زمانی بر می‌گردد و از چه زمانی و با چه اهدافی راه‌اندازی شده است؟ عباسیان آرانی ابتدا به تعریف این شبکه اشاره کرده و می‌گوید: «این شبکه مجموعه‌ای امن و با پهنای باند مناسب از زیرساخت‌های سخت افزاری و نرم افزاری است که دارای استانداردهایی براساس قوانین و مقررات است و تسهیل، تسریع، حمل اطلاعات بین ذینفعان و ارائه خدمات الکترونیکی در لایه‌های عمومی و اختصاصی دولت را پیگیری می‌کند.»
«تفکر راه‌اندازی شبکه دولت در سال 1375 با بستر سخت افزاری و نرم افزاری آن زمان شکل گرفت و پیشنهاد شد دفتر هیأت دولت یک شبکه اختصاصی الکترونیکی برای انجام مکاتبه های سریع خود با وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی در شهر تهران راه‌اندازی کند، بنابراین، این شبکه سابقه نزدیک به 18 سال دارد.»
وی در ادامه می گوید: «بعد از فراهم شدن بستر، این شبکه در سال 76 راه‌اندازی و ابتدا مکاتبه های اداری بین چند دستگاه ستادی انجام شد. سپس در سال 77، 10 معاونت ریاست جمهوری، در سال 78 استانداری‌های 10 استان به شبکه دولت اضافه شد. نهایتاً در سال 86 تعداد استان‌هایی که به شبکه متصل بودند به 18 استان رسید. در سال 88 نزدیک به 90 نقطه از دستگاه‌های استان‌ها به این شبکه متصل شدند. در سال 90 هم با اتصال نزدیک به سه هزارنقطه که شامل زیرمجموعه دستگاه‌ها و نهادهای دولتی بود به شبکه دولت برای تسریع در کارها دسترسی پیدا کردند. اکنون که در سال 94 هستیم نزدیک به 10 هزار و 902نقطه از دستگاه‌ها و زیرمجموعه‌های آنها به شبکه دولت متصل شده‌اند و افق و چشم‌انداز پیش رو نیز اتصال بیش از 60 هزار نقطه از دستگاه‌ها و زیرمجموعه‌ها در مرحله اول و متصل شدن صدها هزار نقطه دیگر در برنامه بلند مدت است.»
شبکه دولت یک شبکه ایمن
«شبکه دولت را دو لایه عمومی و اختصاصی تشکیل می‌دهد که هر دو لایه نیز دارای استانداردها و الزامات امنیتی مختص به خود است.»
عباسیان آرانی می‌گوید: «لایه اختصاصی بسیار ایزوله است و افراد بسیار محدودی با رعایت ضریب اطمینان بسیار بالا به این بخش از اطلاعات طبقه‌‌بندی شده دسترسی دارند اما لایه عمومی دارای ظرفیت دسترسی بیشتری است و تعداد بیشتری از دینفعان می‌توانند از اطلاعات شبکه دولت بهره‌برداری کنند.»
این مقام دولت با بیان اینکه بیش از 16 سرویس روی شبکه وجود دارد تا ارائه خدمات به ذینفعان سریعتر و با اطمینان‌تر انجام گیرد و 20 سرویس دیگر نیز راه اندازی خواهد شد می‌افزاید: «یکی از ویژگی‌های شبکه عمومی دولت، اتصال به شبکه‌های دستگاهی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی مانند «رشد» (آموزش و پرورش)، «شباب» (وزارت صنعت، معدن و تجارت)، «سلامت» (وزارت بهداشت)، «عدالت» (قوه قضائیه) و… است تا شبکه‌های محلی بعد از اتصال به شبکه دولت بتوانند از شبکه‌های سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها استفاده کنند. حتی مردم نیز می‌توانند از طریق دفاتر پیشخوان دولت از این شبکه و سرویس‌های آن بهره‌برداری کنند.»
عباسیان آرانی اظهار می‌دارد: «یکی از این سرویس‌های ارائه شده در شبکه دولت، سیماد (سامانه یکپارچه مراسلات اطلاعات الکترونیکی دولت) است که اکنون 11هزار نقطه در کشور اعم از دستگاه‌ها، ستاد‌ها و نهادهای دولتی به آن متصل هستند و هر نهادی بخواهد با نهاد یا دستگاه دولتی دیگر مکاتبه‌ای داشته باشد، از سیماد استفاده می‌کند. سرویس سپاد (سامانه پیگیری استعلام دولت) سامانه دیگری است که اگر نامه‌ای برای دولت و هر دستگاه دولتی نوشته شود با این سامانه قابل پیگیری است.
جالب اینکه مردم نیز از طریق دفاتر پیشخوان دولت می‌توانند مکاتبات خود را در دستگاه‌های دولتی از طریق این سامانه پیگیری کنند. دفاتر پیشخوان دولت به این شبکه متصل است و مردم می‌توانند بدون سفر درون شهری و برون شهری و با کمترین هزینه مکاتباتی را که با دستگاه‌های دولتی انجام داده‌اند، از طریق شبکه دولت پیگیری کنند. سامانه سامد (سامانه ارتباطات مردم و دولت) سامانه دیگری است که روی شبکه دولت وجود دارد و اگر مردم مشکلی در خصوص وام، اشتغال، درمان، سلامت و… داشته باشند، می‌توانند با این سامانه به دولت تدبیر و امید منعکس کنند. از طریق این سامانه نامه‌های ارسالی براحتی به دستگاه‌های مربوطه ارسال میشود و قابل پیگیری است. سامانه مقامات، سامانه اطلاعات طرح‌های عمرانی، سامانه هیأت عالی گزینش، درگاه خدمات دولت برای پیگیری مصوبات دولت و… از جمله دیگر سامانه‌هایی هستند که روی شبکه دولت قرار دارد.»
وی می‌افزاید: «البته قرار است سرویس‌های دیگری نیز تا پایان سال به این شبکه متصل شوند، سرویس‌هایی مانند استعلام ثبت احوال و… . این سامانه‌ها مربوط به سازمان‌ها و دستگاه‌های دیگر دولتی است که با اتصال به شبکه دولت کارها سریعتر انجام خواهد گرفت. به فرض اگر دستگاهی نیاز به استعلام هویتی فردی داشته باشد براحتی می‌تواند از طریق شبکه دولت به سامانه ثبت احوال دسترسی داشته باشد و هویت فرد را شناشایی کند. بنابراین در همین راستا از انجام کارهای اداری اضافه پرهیز خواهد شد.»
افق شبکه دولت
شاید برای بسیاری این سؤال مطرح شود ذینفعان شبکه دولت چه کسانی هستند که در این خصوص مدیر کل دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی مرکز فناوری اطلاعات و امنیت نهاد ریاست جمهوری به «ایران» می‌گوید: «در شبکه دولت دو گروه «ذینفعان» وجود دارد که گروه اول را نماینده‌های شورای عالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت کشور، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و… تشکیل می‌دهند که در عین استفاده از لایه‌های اختصاصی در سیاستگذاری و راهبرد این شبکه نیز نقش پررنگی دارند.
گروه دوم شامل استفاده‌کنندگان از این شبکه است که شامل شهرداری‌ها، بانک‌ها، بیمه‌ها، وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها، بنگاه‌های اقتصادی و حتی مردم هستند که البته بهره‌برداری بیشتر مردم از این شبکه در آینده از این میسر خواهد شد. یعنی در شبکه دولت علاوه بر اینکه یک دستگاه دولتی با یک دستگاه دولتی دیگر می‌تواند ارتباط برقرار کند، امکان ارتباط دستگاه دولتی با مردم (کارمندان، بنگاه‌ها از طریق پیشخوان دولت و اپراتورها) نیز وجود خواهد داشت.»