استارتاپ‌های فلسطینی دنیای عرب را تسخیر کرده اند
استارتاپ‌های مستقر در امریکا، اروپا و دیگر کشورهای توسعه یافته معمولاً از نبود سرمایه کافی شکایت دارند و نظام مالیاتی سخت را در بیشتر مواقع عامل نا کار آمدی خود می‌دانند. اینها مشکلات اصلی شرکت‌های شتاب‌دهنده یا استارتاپ‌ها در کشورهای پیشرفته هستند. ولی باید اعتراف کرد شرایط و وضعیت آنها با شرکت‌هایی که در فلسطین فعالیت می‌کنند کاملاً متفاوت است. شتاب‌دهنده‌های فلسطینی حتی به حداقل امکانات هم دسترسی ندارند و از نوسانات برق و نبود ارتباطات مبتنی بر شبکه مخابراتی 3G گرفته تا محدودیت‌های وارده از سوی رژیم صهیونیستی مواجه هستند ولی جوانان این سرزمین برای گام برداشتن در حوزه فناوری با انگیزه بیشتر به جلو حرکت می‌کنند.
شتاب‌دهنده‌های پرشتاب
استارتاپ فلسطینی Yamsafer که خدمات مشابه Booking.com را ارائه می‌دهد بر دنیای عرب تمرکز فراوان دارد و فعالیت خود را در 18 کشور این منطقه گسترش داده است. این شرکت به تازگی 5/3 میلیون دلار سرمایه را از مرکز Global Founders Capital در اختیار گرفته است. استارتاپ دیگر فلسطینی که این روزها محبوبیت فراوان کسب کرده است با نام Souktel شناخته میشود و بر کشورهای در حال توسعه که فاقد خطوط پهن‌باند و خدمات موبایلی پیشرفته هستند تمرکز دارد و از طریق پلتفرمی موسوم به WebTeb به ساکنان آنها کمک می‌کند اطلاعات، پیام‌های هشدار دهنده، محتوای چندرسانه‌ای و… را از طریق سرویس پیامک در اختیار بگیرند.
دیگر شرکت نوپا در این کشور با نام Batuta شناخته میشود که در اصل یک پورتال آنلاین مسافرتی را در اختیار مردم قرار می‌دهد و هر ماه بیش از 5/1 میلیون کاربر واحد دارد. این شتاب‌دهنده ژوئن امسال یعنی حدود دو ماه قبل 5/2 میلیون دلار سرمایه را از شرکت Siraj در اختیار گرفت. در مجموع گفته شده که فناوری اطلاعات و ارتباطات طی سال 2014 میلادی 6 درصد از تولید ناخالص ملی فلسطین را به خود اختصاص داد.
بیشتر این شرکت‌ها در شهر رام‌الله، در کرانه باختری واقع شده‌اند و اکوسیستم فناوری در این منطقه به گونه‌ای است که پیشرفت بسیاری از این استارتاپ‌های تازه‌کار را حتی در شرکت‌های بزرگ اسرائیلی هم نمی‌توان مشاهده کرد.
بنابراین شرایط توسعه فناوری در فلسطین بسرعت درحال تغییر است. «امبار عمله» یکی از مدیران فلسطینی در این خصوص گفت: «حدود یک سال و نیم قبل زمانی که می‌خواستیم شرکت FastForward را تأسیس کنیم، نخستین شتاب‌دهنده در کرانه باختری بودیم. در آن زمان مردم هنوز نمی‌دانستند استارتاپ به چه معنی است. همین مسأله باعث شد با سرعت کمتری به جلو حرکت کنیم و ابزارهای کاربردی که به بازار ارائه می‌دهیم چندان محبوب نشوند».
او در ادامه توضیح داد: «ما حدود 25 ابزار کاربردی تولید کردیم. از آن زمان به بعد توانستیم با سرعت بیشتر به جلو حرکت کنیم و هم‌اکنون در چهارمین دور شتاب‌دهنده‌ها به سر می‌بریم. هر دور از این حرکت برای ما چهار ماه به طول انجامید و در آخرین دور توانستیم 175 ابزار موبایلی کاربردی را تولید کنیم. این یک پیشرفت قابل ملاحظه محسوب میشود».
سرمایه‌گذاری‌های جهانی
پیشرفت استارتاپ‌های فلسطینی در 6 ماه نخست سال 2015 میلادی به قدری قابل ملاحظه بوده است که این روزها اغلب سرمایه‌گذاران خارجی تمایل به حضور در این بازار دارند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی بازار فلسطین را بسیار پرسود و قابل رشد می‌دانند و به این نتیجه رسیده‌اند که در این سرزمین نیروهای جوان به وفور یافت میشود، کارشناسان بخوبی آموزش دیده‌اند و انگیزه فراوان برای توسعه در زمینه‌های مختلف وجود دارد. بسیاری از جوانان فلسطینی فارغ‌التحصیل دانشگاه الازهر هستند و میانگین درآمد آنها نسبت به همتایان امریکایی و اروپایی خود بسیار کمتر است. این طور که بر اساس آخرین بررسی‌ها گفته شده است، یک متخصص توسعه‌دهنده نرم‌افزار در نوار غزه به طور میانگین ماهانه 400 دلار حقوق می‌گیرد.
«سعید ناشف» از بنیانگذاران شرکت VC Sadara Ventures در شهر رام‌الله گفت: «زمانی که در سال 2008 میلادی تلاش کردیم برای راه‌اندازی استارتاپ خود سرمایه‌گذاری کنیم، در زمینه کارآفرینی مربوط به حوزه فناوری هیچ اتفاقی صورت نگرفته بود. بخصوص زمانی که صحبت از راه‌اندازی استارتاپ در فلسطین کردیم، هیچ کس نمی‌دانست که چه کاری می‌خواهیم انجام دهیم. در آن زمان هیچ مدیری بخوبی نمی‌دانست که جذب سرمایه‌گذار به چه صورت انجام میشود. ولی هم‌اکنون هفت سال از آن زمان گذشته است و ما 6 سرمایه‌گذار فعال در اختیار داریم و چندین شتاب‌دهنده دیگر هم زیرمجموعه ما شده‌اند. شرکت ما باعث شد دست‌کم 15 استارتاپ دیگر هم جذب سرمایه کنند و فعالیت خود را گسترش دهند».
بر اساس نقشه اکوسیستم کارآفرینی که هفته گذشته توسط دولت فلسطین ارائه شد، این کشور هم‌اکنون یک مرکز سرمایه‌گذاری ویژه موسوم به Sadara Ventures را در اختیار گرفته است که به صورت ویژه فقط بر حوزه فناوری و شرکت‌های استارتاپ تمرکز دارد و علاوه بر آن سه مرکز تخصیص بودجه با نام‌های Ibtikar، Bader و Arabpreneur در فلسطین فعالیت می‌کنند که چندین شرکت کوچک نیز حضور دارند که همه آنها اهرم‌های توسعه دهنده استارتاپ‌های تکنولوژی محسوب می‌شوند.
حتی در منطقه غزه که شرایط سیاسی درآن برخی مشکلات را ایجاد کرده است، استارتاپ‌ها به صورت گسترده در حال فعالیت هستند که از بزرگترین آنها می‌توان به Gaza Sky Geeks یاد کرد که یک مجموعه شتاب‌دهنده، انکوباتور و همکاری محسوب میشود و شرکت بین‌المللی Mercy Corps روی آن سرمایه‌گذاری کرده است.
مشکلات منطقه‌ای
«ایلیانا مونتاک» مدیر طرح‌های اقتصادی شرکت Mercy بر این باور است که در امریکا و اروپا مراکز سرمایه‌گذاری محلی به صورت گسترده یافت می‌شوند تا به کمک آنها بتوان شرایط اقتصادی استارتاپ‌ها را بهبود بخشید. ولی در فلسطین محدودیت‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد. از آنجایی که فشارهای رژیم اشغالگر اسرائیل باعث شده است تا فلسطین به یک سرزمین جدا شده تبدیل شود، حرکت رو به جلو استارتاپ‌ها با موانع زیاد صورت می‌گیرد و شرکت‌های نوپا مشکلاتی را پیش‌روی خود می‌بینند که هرگز در اسکاندیناوی، دره سیلیکون یا دیگر قطب‌های فناوری مشاهده نمی‌کنیم.
باید به این مسأله توجه کرد که استارتاپ‌های فلسطینی طی چند سال اخیر فاصله میان سرمایه‌گذاران و دنیای فناوری را کم کرده‌اند و باعث شده‌اند توجه همه شرکت‌های بزرگ به این منطقه جلب شود. بیشتر استارتاپ‌های فلسطینی این روزها بر خدمات موبایلی و ابزارهای مبتنی بر وب تمرکز دارند.
تولید سخت‌افزار در این منطقه هنوز قوت نگرفته است و از آنجایی که واردات و صادرات به کشور فلسطین محدودیت‌هایی را پیش‌روی خود می‌بیند، شرکت‌های نوپا کمتر در این زمینه گام برداشته‌اند. در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بیش از 140 میلیون کاربر آنلاین زندگی می‌کنند و با این وجود محتوای اینترنتی به زبان عربی کمتر تولید میشود. اما استارتاپ‌های فلسطینی گام‌های مثبت در این زمینه برداشته‌اند و با برنامه‌ریزی‌های دقیقی که دارند، برای سال 2020 میلادی پیش‌بینی می‌کنند حجم محتوای مورد نیاز ساکنان منطقه به زبان عربی بیشتر از زبان انگلیسی باشد. منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا(MENA) یک مزیت دیگر هم دارد و آن هم نزدیکتر بودن بازارها برای استارتاپ‌های فلسطینی است.
با این مسأله شرکت‌های تازه‌کار بخوبی می‌توانند نیازهای بازار منطقه را شناسایی کنند و گام‌های پیش‌روی خود را مطابق آن بردارند تا محصولات تولید شده آسان‌تر و گسترده‌تر به دست کاربران عربی برسد. داستان موفقیت استارتاپ‌های فلسطینی این روزها فراوان به گوش می‌رسد و باید دید طی چند سال آینده این شرکت‌ها تا چه‌اندازه در عرصه جهانی گام برمی‌دارند.