صف رقابت 51 شرکت در بازار خدمات تلفن همراه
صادق عباسی شاهکوه معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان رگولاتوری: دارندگان پروانه اپراتور مجازی تلفن همراه می‌توانند هرگونه خدمات ارتباطی و انتقال داده از قبیل خدمات دسترسی به اینترنت، دسترسی به شبکه ملی اطلاعات و خدمات مبتنی بر آن و… را در چارچوب قوانین و مقررات کشور ارائه کنند
محسن یوسف‌پور مدیر واحد تلکام شرکت فناپ: اپراتورهای مجازی مجموعه‌ای هستند که از شبکه انتقال اپراتورها استفاده می‌کنند ولی مهارت آنها در بازاریابی و فروش است. آنها می‌توانند سراغ بازارهایی بروند که اپراتورهای اصلی به علت ابعاد کار یا هزینه‌های آن نمی‌توانند در آن بخش‌ها ورود کنند.
صابر فیضی مدیر عامل سابق مخابرات: راه‌اندازی اپراتورهای مجازی تلفن همراه، جزو واقعیت‌های این شبکه است. اپراتورهای اصلی موجود در کشور اکنون فضای اضافی در اختیار دارند، بنابراین زمان مناسبی است که اپراتورهای مجازی به بازار تلفن همراه ورود کنند
«بازار تلفن همراه از نظر سرویس‌های پایه اشباع شده است و اکنون بهترین زمان برای ورود اپراتورهای مجازی ( MVON) به بازار است تا فضای رقابتی ایجاد شود.» صادق عباسی شاهکوه معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) با بیان مطلب فوق به «ایران» می‌گوید: 51 شرکت (31 شرکت خارجی، ۱۳ شرکت سرمایه‌گذاری و ۷ بانک) برای دریافت پروانه اپراتور مجازی درخواست داده‌اند و رگولاتوری در حال بررسی شرایط فنی شرکت‌ها و بانک‌ها است و تا آخر آبان ماه تعداد شرکت‌ها و بانک‌های واجد شرایط اعلام خواهد شد.
13 میلیون مشترک در 10 سال آینده
اپراتور مجازی، اپراتوری است که مجاز به اجاره یا خرید خدمات شبکه تلفن همراه از اپراتور میزبان، بر اساس قرارداد عمده فروشی بوده و با استفاده از نشان تجاری (برند) و مدل بازاریابی یا فروش خود، آن را به صورت خرده فروشی به مشترکان نهایی عرضه می‌کند. به گفته کارشناسان، اپراتورهای مجازی سرمایه کمتری برای ورود به بازار نیاز دارند و قرار نیست آنها خدمات متفاوتی را به مشترکان خود ارائه دهند و می‌توان گفت علاوه بر اینکه این نوع اپراتور می‌تواند با استفاده از بستر تلفن‌های همراه محتوا و اپلیکیشن‌های داخلی را ارائه دهد، مهمترین کارکردش ایجاد فضای رقابتی در بازار خدمات تلفن همراه است که در نهایت انتظار می‌رود به تعدیل قیمت‌های خدمات و بهبود کیفیت آن به نفع مشتریان بینجامد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در این مسیر حرکت می‌کند تا ظرف یک‌سال آینده طرح اپراتورهای مجازی را در کشور عملی کند.
کارشناسان، پیش‌بینی می‌کنند تا 10 سال آینده، 15 درصد از سهم ارتباطات کشور را اپراتورهای مجازی به‌دست آورند و 13 میلیون مشترک داشته باشند. حال این سؤال مطرح میشود که در حال حاضر زمان مناسبی برای ورود اپراتورهای مجازی به بازار تلفن همراه است و آیا این اپراتورها می‌توانند بازار رقابتی را در حوزه تلفن همراه ایجاد کنند؟
در این خصوص صابر فیضی مدیر عامل سابق مخابرات به «ایران» می‌گوید: ورود اپراتورهای مجازی (MVNO )ها به بازار شبکه‌های ارتباطی کشور برای رقابتی کردن بازار ضرورت دارد.راه‌اندازی اپراتورهای مجازی تلفن همراه، جزو واقعیت‌های این شبکه است. اپراتورهای اصلی موجود در کشور اکنون فضای اضافی در اختیار دارند، بنابراین زمان مناسبی است که اپراتورهای مجازی به بازار تلفن همراه ورود کنند.»
فیضی در ادامه می‌افزاید: وقتی اپراتورهای مجازی وارد میدان شوند هم از شبکه موجود استفاده بهینه میشود و هم رقابت خوبی بین فعالان این حوزه به وجود می‌آید.
محسن یوسف‌پور مدیر واحد تلکام شرکت فناپ نیز معتقد است معمولاً وقتی اپراتورهای مجازی در دنیا فعال می‌شوند که بازار اپراتورهای اصلی اشباع شده باشد و توسعه و رقابت اپراتورهای اصلی با هم به پایداری برسد. این کارشناس حوزه آی سی تی اعتقاد دارد در حال حاضر بازار تلفن همراه کشور تقریباً به نقطه اشباع رسیده است و هیچ گونه نو‌آوری خاصی از سوی اپراتورهای اصلی دیده نمی‌شود و اپراتورها تنها یا سیم کارت می‌فروشند و یا خدمات دیتای محدود ارائه می‌دهند. بنابراین باید مجموعه‌ای دیگر برای ایجاد پویایی بیشتر در بازار تلفن همراه فعالیت خود را آغاز کند.
وی در ادامه می‌افزاید: در چنین فضایی نیاز است که اپراتورهای مجازی نقش آفرینی کنند و نیاز است اپراتورهای توانمند مجازی که شایستگی آنها در طراحی تولید و ارائه خدمات جدید اثبات شده است، وارد بازار شوند تا بتوانند سرمایه‌گذاری و تولید خدمات کرده و به مشترکان ارائه دهند و بازار تلفن همراه نفس تازه‌ای بکشد. یوسف‌پور در ادامه می‌گوید: اپراتورهای مجازی مجموعه‌ای هستند که از شبکه انتقال اپراتورها استفاده می‌کنند ولی مهارت آنها در بازاریابی و فروش است. آنها می‌توانند سراغ بازارهایی بروند که اپراتورهای اصلی به علت ابعاد کار یا هزینه‌های آن نمی‌توانند در آن بخش‌ها ورود کنند پس این اپراتورهای مجازی هستند که بازار‌ها را کشف کرده و توسعه می‌دهند.
نظارت خوب مانع ایجاد رانت و فساد
یکی از دغدغه هایی که در راه‌اندازی اپراتورهای مجازی وجود دارد احتمال ایجاد رانت و فساد در این بخش است و برخی کارشناسان معتقدند ممکن است اپراتورهای اصلی برای آنکه سود خود را از دست ندهند، شرایط ناعادلانه در ارائه امکانات به اپراتورهای مجازی به‌وجود آورند.
یوسف‌پور با اشاره به اینکه تشکیل رانت محتمل نیست، می‌گوید: با بازار مغتنمی که ایجاد خواهد شد، احتمال دارد رانت‌ها یا رفتارهای نادرست در بازار شکل بگیرد ولی آنچه در اصول حاکم بر مقررات اپراتورهای مجازی از سوی رگولاتوری وضع شده تا حدودی می‌تواند جلو این نوع رانت‌ها و رفتارهای غیرعادلانه را بگیرد.وی می‌افزاید: تصویب شده که هر اپراتور باید تنها با 2 اپراتور مجازی قرارداد امضا کند و باید شرایط قرارداد هر دو اپراتور یکسان باشد. این دو شرط، تکلیفی خواهد بود بر اپراتورها تا شرایط عادلانه‌ای برای اپراتورهای مجازی فراهم کنند.
مدیر تلکام فناپ عامل کلیدی را که باعث سلامت بازار میشود نقش پررنگ سازمان رگولاتوری در نظارت و کنترل دقیق دانسته و می‌گوید: رگولاتوری باید با وضع مقررات جدی وارد عمل شود و اجازه تخلف را به اپراتورهای اصلی ندهد و فکر می‌کنم ابزار‌های کافی نیز در اختیار دارد تا شرایط سالم ایجاد کند.
در همین خصوص صابر فیضی مدیرعامل سابق مخابرات با اشاره به اینکه رگولاتوری تا اینجای کار خوب پیش آمده به «ایران» می‌گوید: سازمان رگولاتوری باید ارزیابی کند که آیا واقعاً متقاضیان توانایی انجام کار را دارند، سپس به آنها مجوز دهد. از سوی دیگر نباید به شرکت‌های زیادی مجوز داده شود. به نظر من اگر سازمان بتواند کار را خوب مدیریت کند و به کسانی که توانایی راه‌اندازی اپراتورهای مجازی را دارند مجوز ارائه دهد، نتیجه خوبی خواهد گرفت.
صادق عباسی شاهکوه معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان رگولاتوری نیز درباره احتمال ظهور رانت‌ها به «ایران» می‌گوید: قطعاً اپراتورهای اصلی که قرار است به اپراتورهای مجازی سرویس ارائه بدهند، قدرتی در دست دارند، مانند مخابرات که شبکه سیم مسی را در اختیار داشت. از این رو نقش رگولاتوری برای جلوگیری از سوء‌استفاده پررنگ است و با اجرای مقررات و نظارت اجازه نخواهد داد مشکلی پیش آید.
عباسی می‌افزاید: اصول حاکم بر پروانه اپراتورهای مجازی تلفن همراه و تعهدات اپراتورهای تلفن همراه دارای شبکه، برای ارائه خدمات به اپراتورهای مجازی تلفن همراه در کمیسیون رگولاتوری تصویب شده است و دارندگان پروانه اپراتور مجازی تلفن همراه می‌توانند هرگونه خدمات ارتباطی و انتقال داده از قبیل خدمات دسترسی به اینترنت، دسترسی به شبکه ملی اطلاعات و خدمات مبتنی بر آن، خدمات شبکه‌های اختصاصی، خدمات صوتی، تصویری، متنی و داده‌ای و انواع خدمات محتوایی و ارزش افزوده در شبکه‌های تلفن همراه را در چارچوب قوانین و مقررات کشور ارائه کنند.
ترابردپذیری شرط ورود اپراتورهای مجازی
گفته می شود برای ورود به بازار رقابت اپراتورهای تلفن مجازی،31 شرکت خارجی هم ثبت نام کرده‌اند ولی اکثر این شرکت‌ها برای ورود به بازار شرطی گذاشته‌اند که در این خصوص عباسی شاهکوه به «ایران» می‌گوید: اپراتورهای مجازی خارجی که به ایران آمده‌اند معتقدند تا ترابردپذیری فعال نشود، ورود به بازار تلفن همراه مقرون به صرفه نیست. ترابرد پذیری نوعی قابلیت پیشرفته است که این امکان را به مشترکین شبکه تلفن همراه می دهد که با حفظ شماره اولیه اپراتور خود را تغییر دهد بنابراین پیش از اجرای اپراتورهای مجازی، ترابردپذیری انجام می‌گیرد.
با تمامی موارد ذکر شده باید منتظر ماند و دید که چند اپراتور مجازی پروانه فعالیت خواهند گرفت و آیا رقابتی ایجاد خواهد شد و خواهند توانست بازار تلفن همراه را در بخش سرویس دهی و خدمات به دست گرفته و به مشترکان خدمات متفاوتی ارائه دهند.