متقاضیان اپراتور مجازی موبایل MVNE دارند؟
اپراتورهای مجازی موبایل تجربه‌ای موفق در کشورهای پیشرفته صنعتی و ارتباطی بوده‌اند و قرار است به زودی نیز ایران دارای این تجربه ارزشمند شود اما MVNOهای دنیا با چه الگویی به موفقیت رسیدند؟
اپراتورهای مجازی تلفن همراه عملا امکانات فیزیکی شبکه برای ارسال مکالمات، پیامک‌ها و داده‌ها را ندارند و از این حیث ملزم به انعقاد قرارداد با یک اپراتور موبایل (MNO) هستند تا امکانات فیزیکی برای ارسال محتواهای مذکور را به صورت عمده خریداری کرده و با نشان تجاری خود اقدام به فروش آن در بازار خرد کنند.
نخستین اپراتور مجازی موبایل (MVNO) توسط اپراتور دانمارکی TELE2 راه‌اندازی شد و پس از آنکه موج این پدیده اروپا را فراگرفت، اپراتور مجازی انگلیس نیز در سال 1999 میلادی با برند Nextel به فروش خدمات مخابراتی اپراتور UK پرداخت.
موفقیت این اپراتور فاقد شبکه و تجهیزات به شکل‌گیری اپراتور مجازی "ویرجین موبایل" در ایالات متحده آمریکا منجر شد.
مسئولان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران نیز از سال گذشته و همزمان با ارتقای پروانه اپراتورهای اول و دوم ارتباطی، تدارک ورود اپراتورهای مجازی به ایران را دیدند و امسال نیز حق امتیاز پایه این اپراتورها در جلسه هیأت دولت با حضور رئیس جمهور به میزان 50 میلیارد ریال و پروانه اپراتور مجازی تلفن همراه نوع دوم 20 میلیارد ریال تعیین و تصویب شد.
در آن جلسه عنوان درآمد پیش‌بینی شده در طرح تجاری این اپراتورها بیش از 200 میلیارد ریال عنوان و مقرر شد به ازای هر 50 میلیارد ریال 10 درصد به حق امتیاز اضافه گردد.
تاکنون نیز 51 متقاضی دریافت این پروانه‌ها، درخواست خود را به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ارائه داده‌اند که شامل 31 شرکت خارجی، 13 شرکت سرمایه‌گذاری و 7 بانک میشود.
در حالیکه رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پیش‌بینی می‌کند تا 10 سال آینده 13 میلیون مشترک اپراتور مجازی در کشور داشته باشیم و این حدس خوش بینا‌نه را برگرفته از بازار اشباع اپراتورهای کنونی موبایل می‌داند، باید گفت که تا سال 2014 میلادی بیش از هزار و 300 اپراتور مجازی در دنیا شکل گرفته‌اند که باز هم طبق گفته‌های رئیس این سازمان ظاهرا تنها 992 مورد توانسته‌اند به مرحله فعالیت برسند.
حال سوای از بحث اپراتورهای مجازی موبایل و موفقیت یا ناکامی آنها که فرصت دیگری می‌طلبد در این نوشتار به ذکر مهم‌ترین پیش‌نیاز و تنها عامل موفقیت MVNOها می‌پردازیم.
اگر MNOها (اپراتورهای موبایل) و MVNOها (اپراتورهای مجازی موبایل) را دو سر زنجیره ارائه کننده خدمات موبایل در نظر بگیریم، حلقه واسط آنها MVNEها (توانمندسازان اپراتورهای مجازی) هستند که اپراتورهای مجازی را قادر به استفاده از شبکه فیزیکی و تجهیزات اپراتورهای موبایل می‌کنند.
در واقع عنوان MVNE را به شرکت‌هایی می‌دهند که زیرساخت شبکه و سرویس‌هایی نظیر زیرسیستم شبکه، سیستم‌های پشتیبانی کسب‌وکار، تأمین، مدیریت و عملیات شبکه را در اختیار اپراتورهای مجازی قرار می‌دهند یا به عبارتی اپراتورهای مجازی با این همکاری می‌توانند خدمات اپراتوری با برند تجاری خود را در اختیار مشترکان موبایل قرار دهند.
ایجاد کنندگان (توانمندسازان)، ارتباطی با مشترکان ندارند و تجارتی B2B هستند به این نحو که تنها MNOها را به MVNOها وصل می‌کنند.
تخصص MVNEها برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی و مدیریت سرویس‌های موبایل است و بطور خاص شامل تأمین و پیکربندی سیمکارت، سامانه صورتحساب مشترکان، مدیریت ارتباط با مشتری و پلت‌فرم‌های سرویس ارزش افزوده میشود.
این شرکت‌ها، اپراتورهای مجازی موبایل را در مدیریت عملیات فنی راهبری می‌کنند و کاری شبیه به MVNAها یا تجمیع کنندگان مجازی شبکه موبایل دارند.
MVNE یک راه‌حل مخابراتی است در حالیکه MVNA یک مدل تجاری به حساب می‌آید؛ به بیان ساده‌تر ساده‌تر تمام مسیردهی ترافیک MVNEها از طریق سوئیچ MVNAها صورت می‌گیرد.
با مشخص شدن رسالت توانمندسازها، نوبت به دلایل و مزایای استفاده از MVNEها می‌رسد.
کاهش هزینه‌های سرمایه‌ای، کاهش هزینه استارت‌آپ‌ها (با تکیه بر تأمین مالی شرکت‌های توانمندساز)، کاهش هزینه‌های عملیاتی با برونسپاری مدیریت کسب‌وکار، راه‌اندازی سریع و آسان فرآیندهای اپراتوری، صرفه‌جویی در وقت و هزینه برای برقراری ارتباط با MNOها و دست یافتن به کانال اختصاصی مذاکره با اپراتورهای پایه بخشی از مزایای استفاده از توانمندسازها به حساب می‌آید.
با تمامی این تفاسیر MVNEهای مختلفی براساس تجارب، قابلیت‌های فنی، یکپارچگی و پشتیبانی فنی در دنیا وجود دارد و حتی توپولوژی اپراتورهای مادر و مجازی در بهره‌برداری آنها نیز متفاوت و متغیر است زیرا الگوهای بسیاری برای ایجاد این چرخه بکار گرفته میشود.
فرضا اپراتوری تنها قصد تعامل با یک MVNE را دارد در حالیکه ممکن است فقط یک اپراتور مجازی قادر به فعالیت با آن MVNE خاص باشد یا بالعکس؛ یک اپراتور با چند MVNE و بالتبع آن با چند اپراتور مجازی در ارتباط باشد و…
البته ممکن است بسته به بزرگی یک اپراتور مجازی، تعامل با یک MVNE به هیچ عنوان پیشنهاد نشود زیرا خودش دارای پتانسیل بالقوه‌ای است که برای MNO جذابیت می‌آفریند.
اگر اپراتور مجازی آنقدر بزرگ باشد (چند صد هزار مشترک) تا بتواند حجم موثری از بازار را به دست آورد، پیشنهاد میشود که وارد مذاکره مستقیم با اپراتورهای اصلی شوند.
حالت دیگر آن است که کانال بازاریابی و توزیع برند MVNO به اندازه‌ای قوی باشد که بتواند ارتباط دو سویه با اپراتور اصلی و مشترکان را برقرار کند؛ در این حالت نیز بهتر است که دور MVNE خط کشیده شود زیرا در بلند مدت حاشیه سود بیشتری را به ارمغان می‌آورد.
حالت سومی هم می‌توان برای تعامل مشترک متصور شد و آن اینکه اپراتور مجازی به زیرساخت مخابراتی و اپراتورهای اصلی به عنوان مثال به سوئیچ‌ها، ظرفیت بین‌المللی، پلت‌فرم‌های صدور صورتحساب و زیرساخت ثابت پیش از فعالیت در حوزه MVNO دسترسی داشته و اکنون نیز بهتر است به رویه سابق و تعامل مستقیم با MNO ادامه دهد.
در صورتیکه شرکت‌های متقاضی فعالیت در حوزه اپراتورهای مجازی شامل سه حالت خاص در نظر گرفته شده، نشوند بهتر است از MVNEها استفاده کنند زیرا تجارب بین‌المللی نشان می‌دهد که حاشیه سود بیشتری برای آنها به همراه خواهد داشت.
توانایی MVNEها را هم از مقایسه تیم‌های تخصصی آنها در توسعه نرم‌افزار، تیم‌های عملیات و پشتیبانی شبکه آنها، تیم‌های تخصصی فروش و بازاریابی، ابزارهای نظارت بر کسب‌وکار و گزارش‌های مالی و توافق سطح سرویس تضمین شده برای کسب‌وکار می‌توان سنجید.
قابلیت‌هایی که یک MVNE موفق باید داشته باشد: تجمیع سریع و راحت با شبکه اپراتورهای موبایل، تجمیع سریع و راحت با زیرساخت‌های موجود ارائه کننده محتوا و سرویس، بومی بودن زیرساخت و دارای انعطاف برای سفارشی‌سازی زیرساخت‌های MVNOها، دارای تیم‌های پشتیبانی کننده فنی – حرفه‌ای – باتجربه – مورد اعتماد و خوش نام در میان اپراتورها و تیم‌های توسعه دهنده فنی و چابک برای اعمال سریع سیاست‌گذاری‌ها و تغییرات مورد نظر اپراتورهاست.
خدمات زیرساخت مخابراتی که اپراتورهای مجازی می‌توانند از MVNEها طلب کنند نیز شامل OTS/LBS، SMS-C، M2M platform، MMS-C، IPTV/VOD platform، DPI، Mail server ، IN Module، UMS، HLR/VLR، SMS Gateway، OTA-C، IVR، VMS، Alarm control، User Dashboard، Payment Gateway، Rating Management، Helpdesk/Ticketing، Reporting، Billing و مواردی از این دست میشود.