سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری: کمبود سواد رسانه ای عامل اصلی پذیرش شایعات
سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری در برنامه "گفت‌وگوی اجتماعی" رادیو گفتوگو، با اشاره به قرآن خاطرنشان کرد: در قرآن اشاره شده است که هر چیزی را که می شنوید، حتما باید پیرامون آن تحقیق کنید. دلیل اینکه انسان های امروز شایعات می پذیرند، کمبود سواد رسانه ای و عدم فرهنگ سازی دقیق است.
برنامه "گفت‌وگوی اجتماعی" با موضوع شایعه در فضای مجازی و با حضور سرگرد حمید کیانی سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری و مهندس امیر مسعود نیکوکار کارشناس فضای مجازی به روی آنتن رفت.
سرگرد حمید کیانی در تعریف شایعه گفت: شایعه یعنی پرداختن به موضوعی که اساساً نه پایه دارد و نه واقعیت ندارد و به عنوان نشر اکاذیب شناخته می شود. از دیرباز درباره شایعه می گویند، یک کلاغ چهل کلاغ کردن است.
وی با بیان اینکه شایعه ساختن به آسانی انجام می شود، اظهار داشت: متاسفانه تبعات ایجاد شایعه به آسانی قابل جبران نیست. پدیده شاید در گذشته شاید فقط به شکل نقل قول های زبانی انجام می شده است ولی با ورود به فضای مجازی شاهد هستیم سرعت و دامنه آن گسترش یافته است و در نتیجه قربانی های بیشتری نیز خواهد داشت.
سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری در رابطه با فعالیت های پلیس فتا بیان داشت: در بررسی هایی که داشتیم، این بوده است که 13 درصد از پرونده های فتا مختص حتک حیثیت و نشر اکاذیب است. مجازات نشر اکاذیب از 91 روز تا دو سال حبس و جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال و یا هر دو است.
در ادامه مهندس امیر مسعود نیکوکار با اشاره به اینکه اساسا معنی شایعه بد نیست، گفت: آن چیزی که در لغت معنا شده است، یعنی اشاعه و گسترش دادن، ولی متاسفانه چون این کلمه بار منفی به خود گرفته است، به عنوان یک عامل مخرب مطرح می شود.
وی مسئله مهم در شایعه را درست یا نادرست بودن آنچه اشاعه می شود، دانست و بیان داشت: در حقیقت به دنبال این هستیم که از اشاعه اخبار نادرست جلوگیری کنیم.
این کارشناس فضای مجازی با اشاره به تاریخ و روایاتی که درباره دروغ وجود دارد، گفت: در جنگ اُحد شایعه شد که پیغمبر اکرم به شهادت رسیده است و همین موضوع باعث تضعیف سپاه اسلام شد. ذات انسان این است که خبرهایی که باور آن سخت تر است را باور کند.
در ادامه سرگرد کیانی در بیان عوامل ایجاد شایعه اظهار داشت: به نظر می رسد مردم و عوام به دلیل اینکه سواد رسانه زیادی ندارند و سطح مطالعه پایین است، به همین دلیل وقتی اخبار شنیده می شود، باعث می شود، جستجویی برای پی بردن به حقیقت صورت نگیرد و متاسفانه هر نوشته و عکسی را بدون اینکه بررسی داشته باشند، باور می کنند.
وی با اشاره به قرآن خاطرنشان کرد: در قرآن اشاره کرده است که هر چیزی را که می شنوید، حتما باید پیرامون آن تحقیق کنید. دلیل اینکه انسان های امروز شایعات می پذیرند، کمبود سواد رسانه ای و عدم فرهنگ سازی دقیق است.
در ادامه نیکوکار با غلط دانستن فرهنگ سازی بعد از واردات یک فناوری، بیان داشت: متاسفانه همیشه اینگونه بوده است که یک سیستم را پیاده سازی کنیم و پس از آن آزمون و خطا می کنیم. هر فناوری که وارد کشور می شود و بین همه مردم پخش می شود، قبل از آن باید فرهنگ سازی شود.
در ادامه کیانی نیز گفت: در حقیقت باید قبل از ورود هر پدیده ای برای آن بسته فرهنگی و اجتماعی تهیه کنیم. در این مسئله خیلی ورود نکرده ایم.
وی ادامه داد: این کار مانند این است که یک وسیله ای را وارد کنیم و بعد از مدت ها دفترچه استفاده از آن را وارد کنیم تا مردم بدانند چگونه از آن استفاده کنند.
نیکوکار در ادامه با ذکر یک مثال اظهار داشت: خودرو هنگامی که وارد کشور شد، با وجود داشتن کمربند ایمنی، از آن استفاده نمی کردیم و خیلی از کشته ها در تصادفات رانندگی به همین دلیل بود. پلیس برای ایجاد این فرهنگ تلاش زیادی انجام داد و کار بسیار سختی صورت گرفت در حالی که اگر از همان ابتدا این فرهنگ سازی صورت می گرفت، بسیاری از این معظلات را نداشتیم.
وی افزود: شایعه از ابتدا وجود داشت و منحصر به فضای مجازی نیست. مشکلی که در حال حاضر گریبان گیر جامعه شده است، این می باشد که چون در فضای مجازی تبادل اطلاعات به سرعت انجام می شود و شخص و گروهی که شایعه علیه وی شکل می گیرد، به سختی می تواند، تقابل کند.
وی شرط مهم در برخورد با شایعه را سرعت عمل دانست و عنوان داشت: هر چقدر زمان بگذرد، افراد بیشتری تحت تاثیر این شایعات قرار می گیرند و تقابل با آن سخت تر می شود.
در ادامه سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری تصریح کرد: اگر در جامعه ای شایعه ای رخ می دهد، مسئولان آن جامعه باید به موقع اقدام کنند که از طریق رسانه ملی که وجاهت خوبی دارد، باید صورت بگیرد تا از دامنه زیاد شایعه جلوگیری کنند.
نیکوکار در بیان دستگاه ها و نهادهایی که در برخورد با شایعه می توانند عملکرد مثبتی داشته باشند، گفت: اداره مخابرات و بیشتر از همه کمیسیون فرهنگی می تواند تاثیر گذار باشد.
وی اضافه کرد: قبل از اینکه سازمان ها و ارگان ها را درگیر موضوع کنیم، باید آحاد جامعه را بررسی کنیم تا بدانیم افراد تا چه میزان در این موضوع نقش دارند. در مواقع بیداری خود مردم اهمیت زیادی دارد. برخی افراد از طریق روزنامه ها کسب اطلاع می کنند. برخی دیگر از طریق تلویزیون، بعضی دیگر از ماهواره و بعضی هم از سایت ها اطلاعات کسب می کنند که منابع آنها نامشخص است.
کارشناس فضای مجازی با تاکید بر اینکه باید جلوی شایعات و اخبار بدون منبع در فضای مجازی گرفته شود، اظهار داشت: پلیس فتا در این زمینه زحمات زیادی می کشد ولی به دلیل خلا قانونی که وجود دارد، مشکل زیادی داریم. در واقع گذشته از اینکه مردم باید بصیرت ویژه ای داشته باشند، خلاهای قانونی نیز باید پر شود.
در ادامه سرگرد کیانی بر نقش پر رنگ کاربران فضای مجازی تاکید کرد و اظهار داشت: بیشترین اقشاری که در فضای مجازی فعالیت می کنند، قشر جوان و نوجوان هستند. البته گپ بین نسلی هم میان والدین داریم. خصیصه جوان این است که جویای نام است و خیلی زود باور است.
وی با بیان اینکه جوان خیلی زود تحت تاثیر قرار می گیرد، بیان داشت: وقتی در مقابل یکسری شایعات قرار می گیرد بدون اینکه درباره آنها بررسی اجمالی داشته باشد، در چرخه بازنشر و انتشار اخبار هم قرار می گیرد و تبدیل به یک مهره می شوند.
وی به دوران گذشته و قبل از ایجاد فضای مجازی اشاره کرد و گفت: در آن زمان اگر اخباری به صورت شایعه در جامعه انتشار پیدا می کرد، شاید مراجعه به کتب و اخبار به سختی انجام می شد ولی در این فضا به راحتی می توان اخبار حقیقی را فهمید تا از انتشار آنها جلوگیری کنند.
سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری سرعت شایعات را زیاد دانست و عنوان داشت: سرعت مبتنی بر زیرساخت ها و افراد فعال در فضای مجازی است. فضای مجازی با سرعت رو به انتشار است و با توجه به شبکه های اجتماعی باید گفت، سرعت شایعات نیز بالا است.
شایان ذکر است، برنامه "گفت‌وگوی اجتماعی" شنبه تا چهارشنبه ساعت 13:30 از شبکه رادیویی گفتوگو پخش می شود و فایل صوتی آن برای علاقمندان در تارنمای شبکه موجود است.