ادعای سرطان‌زابودن تشعشع RF تا چه‌حد صحیح است؟
امروزه با گسترش و رشد فناوری‌های نوین مخابراتی بر بستر موبایل شاهد افزایش روزافزون استفاده شهروندان، سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف از این فناوری‌های مخابراتی که عمدتاً با استفاده از امواج الکترومغناطیسی به تبادل اطلاعات می‌پردازند، هستیم.
امروزه با گسترش و رشد فناوری‌های نوین مخابراتی بر بستر موبایل شاهد افزایش روزافزون استفاده شهروندان، سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف از این فناوری‌های مخابراتی که عمدتاً با استفاده از امواج الکترومغناطیسی به تبادل اطلاعات می‌پردازند، هستیم.
از طرفی رشد استفاده از چنین وسایل ارتباطی باعث ایجاد نگرانی‌هایی در سطح جامعه شده است به‌گونه‌ای که برخی شهروندان بر این باورند ارتباط مستقیمی بین افزایش ابتلا به سرطان‌های مختلف و استفاده از تجهیزات موبایل و مودم‌های وای‌فای وجود دارد.
در این یادداشت قصد دارم با ارایه الگوهای آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان وابسته به سازمان بهداشت جهانی به این نگرانی عمومی به‌صورت مختصر پاسخ دهم.
آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان عوامل محتمل سرطانزا را به پنج دسته کلی تقسیم‌بندی می‌کند:
دسته اول، مواد سرطانزا نام دارند که ارتباط آنها با ایجاد سرطان در انسان ثابت شده است، از جمله این عوامل می‌توان به نوشیدنی‌های الکلی، آهک، آرسنیک، بنزن، تابش خورشیدی، استعمال دخانیات و همچنین تشعشعات یونیزان اشاره کرد.
لازم به ذکر است که تشعشعات یونیزان آن دسته از امواج الکترومغناطیس هستند که فرکانس آنها بالای 300 گیگاهرتز بوده و موجب تخریب و شکسته شدن پیوند شیمیایی DNA، مولکول‌ها و اتم‌های بافت‌های بدن میشود.
به‌عنوان مثال اشعه X و گاما که در پرتوبرداری و پرتودرمانی کاربرد دارند از جمله امواج یونیزان هستند که از نظر WHO یا سازمان بهداشت جهانی در گروه عوامل سرطانزا معرفی شده‌اند.
فرکانس‌های پایین‌تر از 300 گیگاهرتز جزء امواج غیریونیزان محسوب شده و تأثیر آنها بر بافت بدن تنها موجب افزایش دما یا تحریک عصبی میشود.
امواج RF یا غیریونیزان موجب یونیزه شدن اتم‌های بافت نشده و آسیبی به آن وارد نمی‌کند، به‌عنوان مثال امواج فرستنده‌های رادیو تلویزیون، موبایل، فر ماکرویو و حتی رادارهای پلیس جزو امواج غیریونیزان بوده و بنابراین در دسته‌بندی اول سازمان بهداشت جهانی قرار نمی‌گیرند.
دسته دوم، عوامل احتمالاً سرطانزا هستند که شواهد کمی درباره ارتباط مستقیم بین آنها و بروز سرطان در انسان وجود دارد ولی برخی نتایج آزمایشگاهی بر روی حیوانات مؤیّد سرطانزا بودن آنهاست؛ از جمله این عوامل می‌توان به تصفیه بنزین یا شیفت‌های کاریِ مخربِ الگوی خواب اشاره نمود.
دسته سوم، عواملی با امکان سرطانزا بودن هستند که شواهد کافی برای اثبات سرطان‌زایی آنها برای انسان یا حیوان وجود ندارد، برخی از این مواد شامل قهوه، ترشی، سوخت‌های فسیلی یا شغل‌هایی مانند خشکشویی یا آتش‌نشانی و نساجی هستند.
از جمله سایر عواملی که در این زمره قرار می‌گیرد میدان‌های مغناطیسی ناشی از امواج غیریونیزان همچون سیگنال‌های ساطع‌شده از گوشی‌های موبایل و مودم‌های WiFi در منازل و ساختمان‌ها است.
دسته چهارم، عواملی هستند که در زمره سرطان‌زاها قرار نمی‌گیرند به این معنی که بر اساس اطلاعات موجود شواهدی برای دسته‌بندی آنها در گروه عوامل سرطانزا وجود ندارد، از جمله این عوامل می‌توان به اسید اکریلیک، نور لامپ فلورسنت، رنگ مو و میدان‌های الکتریکی اشاره نمود.
دسته پنجم هم عواملی هستند که از نظر سازمان بهداشت جهانی احتمالاً سرطانزا نیستند، به‌عبارت دیگر شواهدی دال بر سرطانزا نبودن این عوامل وجود دارد.
به‌عنوان مثال ماده‌ای مانند کاپرولاکتیک با وجودی که یک ماده سمی است، سرطانزا نیست.
یک نکته حائز اهمیت در این دسته‌بندی وجود دارد و آن این است که اصولاً از نظر سازمان بهداشت جهانی، در مورد هیچ ماده‌ای با قاطعیت و صریحاً نمی‌توان گفت که آن ماده سرطانزا نیست و حتی در مورد بهترین دسته که دسته پنجم است نیز جمله "سرطانزا نیست" به‌کار برده نشده بلکه از جملۀ "احتمالاً سرطانزا نیست" استفاده شده است.
با بررسی پنج دسته عوامل فوق، می‌توان دریافت که پرتوهای ناشی از گوشی‌های موبایل یا مودم‌های وای‌فای در دسته‌بندی سوم سازمان بهداشت جهانی قرار دارد به این معنی که میزان سرطانزا بودن آنها مشابه استفاده بیش از حد از قهوه یا تُرشی است.
این بدان معنی است که به‌خلاف برخی شایعات مبنی بر بسیار خطرناک و سرطانزا بودن امواج الکترومغناطیس ساطع‌شده از دستگاه‌های بدون سیم همچون گوشی‌های موبایل، مودم‌های وای‌فای، دکل‌های مخابراتی و سایت‌های BTS و بر اساس دسته‌بندی سازمان بهداشت جهانی این فکر ناصحیح است.
تأثیر این امواج در حد استفاده از مواد معمول در زندگی همچون قهوه و ترشی است.
حمید خدابخشی ــ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی