دو دیدگاه شیفتگی و نفرت نسبت به سرمایه گذاری خارجی در حوزه آی سی تی وجود دارد
نزدیک به 100 روز از اجرایی شدن برجام و لغو رسمی تحریم های هسته ای علیه ایران می گذرد
تا کنون گزارش، مقاله و یادداشت های گوناگونی در خصوص تأثیر لغو تحریم های بین المللی علیه ایران بر بخش های مختلف صنعت کشور منتشر شده است. حتی در این زمینه همایش هایی نیز با حضور صاحبنظران و تحلیلگران اقتصادی برگزار شده است. شمارش معکوس برای رفع تحریم های هسته ای از اواسط بهار سال گذشته شروع شد و از همان زمان تا کنون امیدها و انتظارات گوناگونی برای ایجاد تحول در بخش های مختلف صنعت کشور ایجاد شده است. یکی از این صنایع که بسیاری منتظر رشد و برطرف شدن رکود چند ساله آن هستند، صنعت ICT است. تأثیر اجرای برجام و رفع تحریم ها روی این صنعت در دو بخش صنعت آی تی و بازار کامپیوتر دیده می شود.
به باور بسیاری از فعالان بازار کامپیوتر، تأثیر رفع تحریم های بین المللی چه از زمان شروع مذاکرات هسته ای و چه بعد از توافق در این مذاکرات، تنها یک جو روانی برای کاهش قیمت ها به دنبال حضور نمایندگان اصلی خارجی در این بازار ایجاد کرده است. جوی که در نهایت به باور این فعالان، رکود بیشتر در بازار کامپیوتر را به دنبال داشته است. اما داستان رفع تحریم های هسته ای روی صنعت آی تی کمی متفاوت تر است.
بسیاری از فعالان این صنعت، برداشته شدن تحریم های بین المللی را راهی برای سرازیر شدن سرمایه های خارجی و رشد شرکت های تکنولوژی محور ایرانی می دانند. هرچند ورود سرمایه گذاران خارجی به صنعت IT ایران با اما و اگرهای گوناگونی همراه است چرا که برخی از فعالان صنعت IT، ورود سرمایه گذاران خارجی به این صنعت را مرتبط با تحریم ها نمی دانند و معتقدند قانون های دست و پاگیر در این صنعت و همچنین فراهم نبودن شرایط امن برای سرمایه گذاران خارجی مانع ورود آنها به این بازار پیش از تحریم، در زمان تحریم و پس از رفع آنها شده است.
از سویی نیز فعالان دیگر این صنعت بر این باورند که فعالیت شرکت های نرم افزاری و سخت افزاری در کشور آنقدر بزرگ نشده تا سرمایه گذاران خارجی برای ورود به این بازار جذب شوند. انتقال دانش در کنار سرمایهبا نهایی شدن توافق ایران با قدرت های جهانی بر سر مسأله هسته ای، خبرهای گوناگونی در خصوص حضور یا ابراز تمایل شرکت های بزرگ دنیا در ایران شنیده می شود. تاکنون نیز گزارش هایی از طرف رسانه های خارجی در خصوص حضور بازیگران اصلی صنعت خودروسازی، نفت و… در ایران منتشر شده و حتی در این زمینه قرارداد هایی بین طرف خارجی و ایرانی به امضا رسیده است. در حوزه ICT نیز از این دست خبرها زیاد شنیده می شود.
مذاکره اپراتور Orange فرانسه با یکی از اپراتورهای ایرانی تلفن همراه، حضور اوراکل غول نرم افزاری امریکا در ایران، تماس اپل با یکی از توزیع کنندگان داخلی برای راه اندازی فروشگاه در ایران، فعال شدن نمایندگی های شرکت نرم افزاری SAP و… از جمله همین خبرها هستند. خبرهایی که برخی از آنها بلافاصله بعد از انتشار یا تکذیب شده و یا به فراموشی سپرده شده اند.
همچنین در مورد سرمایه گذاری شرکت های خارجی روی برخی شرکت های استارت آپ(شرکت های نوپا) ایرانی نیز خبرهایی از گوشه و کنار شنیده می شود اما این خبرها نیز به دلایلی از سوی شرکت های ایرانی هنوز به صورت رسمی مورد تأیید قرار نگرفته یا اطلاعات دقیق و شفافی در این خصوص منتشر نشده است.
با وجود خبرهای مختلف در خصوص ابراز تمایل شرکت های خارجی به بازار IT ایران چرا برعکس حوزه خودرو یا نفت، تا کنون قرار داد رسمی بین شرکت های تکنولوژی ایرانی و خارجی برای جذب سرمایه به امضا نرسیده است؟ شهرام حقیقی، کارشناس حوزه آی تی، وجود دو دیدگاه مختلف نسبت به سرمایه گذاری خارجی در حوزه ICT را عامل اصلی در این زمینه می داند. او در گفت و گو با ایران می گوید: دو دیدگاه شیفتگی و نفرت افراطی نسبت به سرمایه گذاری خارجی در ایران وجود دارد که یکی معتقد است هر مدل سرمایه گذاری خارجی مناسب است و یکی دیگر اساساً با هر نوع حضور خارجی مخالف است.
این کارشناس با اشاره به تجربه های کشورهای دیگر در جذب سرمایه گذاری خارجی تأکید می کند: تجربه موفق کشورهایی که توانسته اند سرمایه گذاری خارجی را در چارچوب منافع ملی شان تعریف کنند نشان می دهد که می توان مدل مناسبی در این زمینه ارائه داد.
برای مثال چین توانست در کنار سرمایه گذاری خارجی و همچنین حضور شرکت های خارجی در طی یک دهه، برندهای بین المللی بزرگی مانند موتور جست و جوی بایدو و شرکت تجارت الکترونیکی علی بابا را ایجاد کند که رقیب شرکت های بزرگ چند ملیتی شدند.
درمقابل روسیه که بازار خود را کاملاً در اختیار خارجی ها گذاشت نتوانست از این مراوده نفعی ببرد و اقتصادش سقوط کرد. به باور وی سرمایه گذاری خارجی موفق تنها موفقیت در جذب سرمایه نیست بلکه فراهم کردن فضایی برای انتقال دانش و فرهنگ هم هست. این کارشناس، سرمایه گذاری را که در کنار آن انتقال دانش و تجربه صورت گیرد و منجر به ایجاد برندهای محلی بزرگ شود یک نوع موفق سرمایه گذاری در حوزه تکنولوژی می داند. نیاز به تغییر در قوانین سرمایه گذاریبرخی فعالان صنعت ICT، تحریم های بین المللی را عامل اصلی عقب افتادن ایران از پیشرفت های دنیای تکنولوژی می دانند.
این گروه بر این باورند که حالا با برداشته شدن این تحریم ها موانع ورود شرکت ها و مشاوران خارجی به کشور نیز برداشته شده و چرخ کند توسعه این صنعت در کشور دوباره سرعت می گیرد. اما در کنار این نظر، گروهی دیگر معتقدند آنچه مانع ورود سرمایه گذاران خارجی به صنعت فاوای کشور می شود نبود قانون های مشخص و شفاف است.
به باور این فعالان، پیچیدگی های قانونی در کشور در زمینه ثبت شرکت، مسائل بیمه ، مالیات، نوسانات ارز و… باعث شده تا سرمایه گذاران خارجی برای ورود به صنعت آی تی ایران ریسک های زیادی را پیش روی خود ببینند. در همین زمینه شهاب جوانمردی، مدیر عامل شرکت فناپ، معتقد است حوزه آی تی کشور برای جذب سرمایه گذاران خارجی نیازمند قانون های به روزتر است و همچنین بخشی از قانون های فعلی در این زمینه نیز باید تغییر کند.
او در گفت وگو با ایران می گوید: برای ورود سرمایه خارجی به کشور باید یک سری قوانین مشخص در زمینه روابط پولی- بانکی، ایجاد و امکانات بیمه ای ویژه، مدیریت نرخ ارز و… فراهم شود، که متأسفانه تاکنون این شرایط به صورت شفاف برای ورود این سرمایه گذاران فراهم نشده است. در حال حاضر با شرایطی که بازار ارز کشور دارد، سرمایه گذار ترس از ورود سرمایه خود به کشور دارد چرا که نمی داند میزان پولی که وارد یک صنعت می کند در لحظه بعد با نوسانات بازار ارز ایران ارزشش را از دست داده یا خیر ؟