ترابردپذیری شماره تلفن همراه چه تاثیری بر شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران خواهد گذاشت؟
ترابردپذیری شماره تلفن همراه که به معنای جابه‌جایی شماره موبایل مشترکان میان اپراتورها مسلماً بر روی شاخص ارتباطات و فناوری اطلاعات(IDI) تأثیر خواهد گذاشت؛ اما این تاثیر چگونه خواهد بود؟
ترابردپذیری شماره تلفن همراه به معنای جابه‌جایی شماره موبایل مشترکان میان اپراتورها است؛ یعنی مشترک در صورت نارضایتی از خدمات یا کیفیت سرویس‌های اپراتور موبایلش می‌تواند به شبکه‌ی تلفن همراه اپراتور دیگر مهاجرت کرده اما شماره تلفن همراه کنونی خود را حفظ کند.
در مقاله همراه اول از ترابرد پذیری می ترسد ، در جریان ایراد فنی که بهانه‌ای برای مدیران و سهام دارن این شرکت برای به تأخیر انداختن این مورد شده بود قرار دارید. حال یک سؤال مطرح است. اجرای این طرح بر شاخص ارتباطات و فناوری اطلاعات (IDI)چه تأثیری خواهد داشت؟
در مقاله ی قبل به این نکته اشاره کردیم که در ۲۰ کشور عضو اتحادیه جهانی مخابرات در منطقه، ایران رتبه ۱۴ ام را در این شاخص داراست . وضعیت نامطلوب در شاخص مذکور این اهمیت را ایجاد می‌کند که به بررسی همه جوانب سیاست‌های پیاده شده در سطح کلان کشور بر شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات بپردازیم. بدین منظور در ابتدا باید این شاخص را تعریف کنیم.
مطابق تعریف اتحادیه جهانی مخابرات ITU، شاخص IDI به‌صورت زیر تعریف میشود.
شاخص ID یا (ICT Development Index) یک شاخص ترکیبی تشکیل‌شده از سه زیر شاخص «دسترسی»، «استفاده» و «مهارت‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات» هست که دربرگیرنده ۱۱ جزء است؛ که برای پایش و مقایسه توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات (ICT) در کشورها به کار گرفته میشود. اهداف اصلی این شاخص برای سنجش موارد زیر است:
۱- پیشرفت در توسعه ICT در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه
۲- شکاف دیجیتالی، به‌طور مثال تفاوت بین کشورها از نظر سطح توسعه ICT
۳- پتانسیل توسعه ICT یا میزان استفاده کشورها از ICT به‌منظور ارتقا رشد و توسعه در زمینه‌ی بهره‌گیری از مهارت‌ها و ظرفیت‌های موجود
محاسبه‌ی شاخص IDI در ایران در سال ۲۰۱۵
در محاسبه شاخص IDI برای هر زیر شاخص وزن مشخص و برای پارامترهای تشکیل‌دهنده آن نیز مقدار پایه و وزن مشخصی در نظر گرفته میشود. از تقسیم میزان نمره گرفته‌شده در یک پارامتر بر مقدار پایه امتیاز پارامتر محاسبه و با ضرب شدن در ضریب وزنی امتیاز زیر شاخص حاصل میشود. البته به علت اختلاف زیاد عدد پهنای باند اینترنت بین‌الملل در این مورد لگاریتم مقادیر در نظر گرفته میشود. از مجموع امتیازات زیر شاخص‌ها با توجه به ضریب وزنی در نظر گرفته‌شده برای هر زیر شاخص، امتیاز شاخص به دست می‌آید. محاسبه این شاخص برای ایران در سال ۲۰۱۵ به شرح ذیل است.
دو مورد در این جدول مدنظر هستند: در زیر شاخص دسترسی، مشترکین تلفن همراه به ازای هر صد نفر و در زیر شاخص استفاده مشترکین پهن باند سیار.
رقابت در بین اپراتورها در همه کشورهای جهان به جهت کسب مشترکان بیشتر وجود دارد. در کشوری با رقابت شدید بازار اپراتورها و در صورت نبود طرح ترابردپذیری، مردم به سمت خرید سیم کارت از اپراتورهای بیشتر سوق داده می‌شوند، به همین جهت است که اتحادیه جهانی مخابرات مقدار پایه را ۱۲۰ در نظر گرفته چرا که در بسیاری کشورها مثل ماکائو چین ، این مقدار حتی تا ۳۲۲ نفر به ازای هر ۱۲۰ نفر نیز افزایش داشته است.
اگر تعریف ITU از مشترکان موبایل را بخوانید، متوجه می‌شوید که منظور از مشترکان موبایل، مشترکین دارای سیمکارت فعال در سه ماه گذشته است و او در صورتی مشترک پهن باند سیار در نظر گرفته میشود که در سه ماه گذشته ترافیک دیتایی از نوع 3G یا 4G ایجاد کرده باشد.
می دانیم اپراتور همراه اول به‌عنوان اولین اپراتور فعال در کشور شروع به کارکرده است. تمایل به حفظ شماره قبلی و نیز مدگرایی در کشور که مثلاً ۰۹۱۲ را شماره بهتری نسبت به ۰۹۳۸ می‌دانیم، یک مزیت بزرگ برای همراه اول ایجاد کرده است و این مزیت باعث میشود حتی باوجود استفاده از خدمات اپراتور دیگر مثل ایرانسل، هم چنان سیمکارت قبلی خود را حفظ کنیم و حتی یک گوشی دو سیمکارت و در بعضی موارد از دوگوشی استفاده کنیم.
اما با اجرای طرح ترابرد پذیری چه میشود؟ شاید یک سیمکارت ۹۱۲ از اپراتور دیگر مدنظر خیلی‌ها قرار گیرد یا شاید افراد شماره قبلی‌شان را حفظ اما اپراتور خود را عوض کنند، کاری که قبلاً اختیار آن را نداشتند. اینجا است که مقاله همراه اول از ترابرد پذیری می ترسد معنای بهتری پیدا می‌کند.
مسلماً نیاز به دو سیم کارته شدن برای مردم کشور کمتر شده و رشد تعداد مشترکان فعال موبایل و پهن باند سیار با اجرای این طرح کاهش می‌یابد و ای‌بسا رشد منفی نیز پیدا کند! پس این طرح می‌تواند اثر مستقیم و منفی‌ای بر شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات بگذارد.
ترابردپذیری چگونه اثر مثبتی بر شاخص IDI خواهد داشت؟
این امر کاملاً وابسته به سیاست‌های پیاده شده درروند اجرای طرح است. در صورت سیاست‌گذاری صحیح، این طرح باعث افزایش شدت رقابت و کاهش قیمت تعرفه‌ها می‌گردد که مسلماً درصد کاربران استفاده‌کننده از اینترنت (شامل کاربران پهن باند سیار) را زیادتر و کشور را به سمت سهم بیشتری از پهنای باند اینترنت بین‌الملل سوق خواهد داد. اما در صورت روند ناصحیح سیاست‌گذاری مسئولین چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این سوالی است که همچنان پابرجا است.